Hoe thalidomide werkt
De eerste werking van thalidomide, die in de jaren vijftig werd ontdekt, berust op de imitatie van een boodschapperstof in de hersenen (neurotransmitter). Deze neurotransmitter – bekend als GABA – is de belangrijkste remmende boodschapperstof in de hersenen. Het vermindert de communicatie tussen zenuwcellen, waardoor mensen slaperig worden.
Thalidomide bootst dit effect na en werd daarom aanvankelijk als slaappil gebruikt. Later werd ontdekt dat het actieve ingrediënt ook een anti-misselijkheidseffect heeft, inclusief ochtendmisselijkheid bij zwangere vrouwen. Als gevolg hiervan werd thalidomide ook specifiek voor deze toepassing geadverteerd.
De toenmalige drugswetgeving garandeerde nog geen alomvattende geneesmiddelenveiligheid. Hierdoor realiseerden de onderzoekers zich niet dat thalidomide ook een remmende werking had op ontstekingen, tumoren en de vorming van nieuwe bloedvaten. Vooral dit laatste effect is dodelijk bij zwangere vrouwen, zoals rond 1960 bleek:
Veel vrouwen die tijdens de zwangerschap thalidomide hadden gebruikt, kregen kinderen met ontbrekende of onvoldoende ontwikkelde armen en benen (focomelie). De naam van het medicijn wordt vandaag de dag nog steeds het ‘thalidomidedschandaal’ genoemd. Nadat de ernstige bijwerkingen bekend werden, werd het medicijn wereldwijd van de markt gehaald.
Kwaadaardige tumoren groeien soms zo snel dat ze de vorming van nieuwe bloedvaten moeten stimuleren om een snelle en gerichte aanvoer van voedingsstoffen en zuurstof mogelijk te maken. Dit is de enige manier om de snelle groei van de tumor te garanderen.
Thalidomide en soortgelijke, nieuwere werkzame stoffen zoals lenalidomide belemmeren deze vorming van nieuwe bloedvaten, waardoor de groei van de tumor wordt belemmerd. Ze staan bekend als IMiD (immunomodulerende medicijnen).
Absorptie, afbraak en uitscheiding
Na inname wordt thalidomide via de darmen in het bloed opgenomen, waar het na één tot vijf uur zijn hoogste niveau bereikt. De werkzame stof wordt in het lichaam afgebroken en voornamelijk via de urine uitgescheiden.
Ongeveer vijf tot zeven uur na inname is ongeveer de helft van de toegediende dosis nog in het bloed terug te vinden (halfwaardetijd).
Wanneer wordt thalidomide gebruikt?
Thalidomide is in Duitsland goedgekeurd voor de behandeling van onbehandeld multipel myeloom (plasmacytoom) bij patiënten ouder dan 65 jaar of die hoge doses chemotherapie niet kunnen verdragen. In Oostenrijk en Zwitserland zijn er geen preparaten op de markt.
De werkzame stof mag echter alleen worden gebruikt in combinatie met prednison (een ontstekingsremmend corticosteroïde) en melfalan (een cytostatisch geneesmiddel voor de behandeling van kanker). Deze toepassing binnen de officiële goedkeuring wordt ‘in-label gebruik’ genoemd.
De behandeling met Thalidomide wordt in cycli uitgevoerd, zodat het lichaam ondertussen kan herstellen. Er worden maximaal twaalf cycli met een duur van elk zes weken aanbevolen.
Hoe wordt thalidomide gebruikt?
Omdat thalidomide u moe maakt, moet de dagelijkse dosis van gewoonlijk 200 milligram voor het slapengaan worden ingenomen (25 tot 100 milligram thalidomide werd ingenomen toen het voor het eerst als slaappil werd gebruikt). Het medicijn wordt doorgeslikt met een glas water en onafhankelijk van een maaltijd.
Bovendien moeten de actieve ingrediënten prednison en melfalan worden ingenomen in de door de arts voorgeschreven dosering.
Vrouwen moeten vóór aanvang van de behandeling en regelmatig tijdens de behandeling een zwangerschapstest doen. Anticonceptie moet ook gedurende de gehele duur van de behandeling worden gebruikt. Mannelijke patiënten moeten ook geschikte anticonceptie gebruiken (bijvoorbeeld een condoom), omdat zelfs de hoeveelheid thalidomide in het ejaculaat bij vrouwen een vruchtbaarheidsbeschadigend effect kan hebben.
Wat zijn de bijwerkingen van thalidomide?
De bijwerkingen hebben betrekking op het goedgekeurde gebruik van thalidomide samen met prednison en melfalan:
Bij één op de tien tot honderd patiënten veroorzaakt thalidomide longontsteking, depressie, verwarring, coördinatiestoornissen, verminderde hartprestaties, vertraagde hartslag, vorming van bloedstolsels, kortademigheid, braken, droge mond, huiduitslag, droge huid, koorts, zwakte en /of malaise als bijwerkingen.
Waar moet rekening mee worden gehouden bij het gebruik van Thalidomide?
Contra-indicaties
Thalidomide mag niet worden ingenomen...
- in geval van overgevoeligheid voor de werkzame stof of voor één van de andere bestanddelen van het geneesmiddel
- tijdens de zwangerschap
- door vrouwen die zwanger kunnen worden en die niet voldoen aan de vereisten van het zwangerschapspreventieprogramma
- door mannen die de vereiste anticonceptiemethoden niet kunnen of willen gebruiken
Interacties
Het gebruik van thalidomide met andere werkzame stoffen die u moe maken, kan de vermoeidheid vergroten. Hiertoe behoren bijvoorbeeld psychotrope geneesmiddelen tegen angst, waanvoorstellingen en psychose, maar ook slaappillen, medicijnen tegen epileptische aanvallen en epilepsie, medicijnen tegen allergieën (antihistaminica), sterke pijnstillers (opiaten en opioïden) en ook alcohol.
Tijdens de behandeling met thalidomide kan het effect van geneesmiddelen die de hartslag vertragen toenemen. Dergelijke medicijnen omvatten bètablokkers (onder andere gebruikt om hoge bloeddruk te behandelen).
Leeftijdsbeperking
Er is geen relevant voordeel bij kinderen en adolescenten voor de goedgekeurde indicatie ‘multipel myeloom’. Deze vorm van kanker is een ouderdomsziekte.
Zwangerschap en borstvoeding
Zwangere vrouwen en vrouwen die borstvoeding geven mogen onder geen enkele omstandigheid met thalidomide worden behandeld, omdat de werkzame stof de normale ontwikkeling van het kind ernstig schaadt en bij zwangere vrouwen zelfs tot de dood van het kind kan leiden.
Hoe u medicijnen kunt verkrijgen met thalidomide
Volgens de Duitse Geneesmiddelenwet gelden er voor het voorschrijven en verstrekken van geneesmiddelen die thalidomide bevatten speciale eisen. De arts mag dergelijke medicijnen alleen voorschrijven op een speciaal wit recept, het zogenaamde T-recept (T van thalidomide).
Het roze recept (doorgaans voor receptgeneesmiddelen) en het gele recept (voor verdovende middelen) kunnen hiervoor niet worden gebruikt. Het T-recept wordt pas aan de arts verstrekt na verdere training in de behandeling van patiënten met deze specifieke werkzame stof. Ook moet hij op het recept vermelden dat de patiënt niet zwanger is en of de aanvraag “in-label” of “off-label” is.
In Oostenrijk en Zwitserland zijn geen geneesmiddelen geregistreerd die de werkzame stof thalidomide bevatten.
Sinds wanneer is thalidomide bekend?
Het is sinds 1998 in de VS goedgekeurd voor de behandeling van lepra en sinds 2008 voor de behandeling van kanker in Duitsland. Het farmaceutische bedrijf Celgene is het enige bedrijf ter wereld dat geneesmiddelen op de markt brengt die de werkzame stof thalidomide bevatten.
