Ebola: beschrijving
Ebola (Ebola-koorts) is een ernstige virale infectie die behoort tot de zogenaamde hemorragische koortsen. Dit zijn infectieziekten die gepaard gaan met koorts en een verhoogde neiging tot bloeden (waaronder inwendige bloedingen). Het risicogebied is vooral equatoriaal Afrika, waar de medische zorg vaak ontoereikend is.
De eerste besmetting met het Ebola-virus werd in de jaren zeventig beschreven in Soedan en Congo. Sindsdien zijn er herhaaldelijk Ebola-epidemieën geweest. In het verleden kon de ziekte grotendeels worden ingeperkt door strikte isolatie van geïnfecteerde personen, waardoor grotere epidemieën werden voorkomen. Bovendien beperkt het hoge sterftecijfer ook de verspreiding ervan. De dood treedt vaak al na enkele dagen in. Tot op heden bestaan er geen uniforme normen voor de behandeling van ebola.
Vanwege het grote gevaar dat Ebola met zich meebrengt, wordt de ziekteverwekker besproken als mogelijk oorlogsmiddel. Tot nu toe zijn er echter geen aanwijzingen voor een dergelijk gebruik. Een poging van de Japanse Aum-sekte om Ebola-virussen te gebruiken voor terroristische aanslagen in Japan mislukte.
Een ziekteverwekker die sterk lijkt op het Ebola-virus is het Marburg-virus, ook een hemorragische koorts. Beide virussen behoren tot de filovirusfamilie. Ze veroorzaken ziekten met vergelijkbare beloop die niet duidelijk van elkaar te onderscheiden zijn.
Ebola is aangifteplichtig
Ebola: symptomen
Er zitten 2 tot 21 dagen (gemiddeld acht tot negen dagen) tussen besmetting en ebola-uitbraak. Symptomen zijn onder meer:
- hoofdpijn en pijnlijke ledematen
- hoge koorts (kan in de tussentijd afnemen, maar de ziekte neemt later vaak een ernstiger beloop)
- conjunctivitis
- misselijkheid
- huiduitslag
Bovendien kunnen de nier- en leverfunctie verstoord zijn.
Al enkele dagen na het uitbreken van de ziekte kunnen ernstige inwendige en uitwendige bloedingen optreden, voornamelijk afkomstig van de slijmvliezen. Naast het oog en het maag-darmkanaal kunnen ook andere organen worden aangetast.
Naarmate Ebola vordert, falen verschillende organen vaak. Hersenontsteking (encefalitis) kan ook optreden, waardoor de prognose verder verslechtert. Ernstige gevallen van de ziekte zijn vergelijkbaar met septische shock en kunnen fataal zijn. De doodsoorzaak is vaak hartfalen.
Het beschreven ziekteverloop is niet specifiek voor Ebola! Koorts, bloedingen en orgaanschade komen ook voor bij andere ernstige infecties. Dit maakt het voor artsen moeilijk om in eerste instantie een nauwkeurige diagnose te stellen.
Ebola: oorzaken en risicofactoren
De ziekte wordt veroorzaakt door het Ebola-virus, waarvan vijf varianten bekend zijn. Tot nu toe hebben drie van deze virusstammen grote uitbraken van ziekten bij mensen veroorzaakt.
Besmetting van dier op mens
Om deze reden moeten zieke dieren zo snel mogelijk in quarantaine worden geplaatst. De karkassen van dode dieren moeten zorgvuldig worden verwijderd. Rauw vlees van deze dieren mag niet worden geconsumeerd.
In tegenstelling tot veel andere tropische infecties is de overdracht van het Ebola-virus via muggenbeten tot nu toe niet bekend.
Infectie van persoon tot persoon
Ebola-infectie van persoon tot persoon vindt meestal alleen plaats door nauw contact. In zeldzame gevallen kan het Ebola-virus ook worden overgedragen door hoesten (druppelinfectie).
Besmette personen zijn besmettelijk zolang de ziektesymptomen aanhouden. Infecties tijdens de incubatieperiode (= fase tussen infectie en het uitbreken van de eerste symptomen) zijn tot nu toe niet gemeld.
Met name familieleden en zorgverleners van ebolapatiënten lopen een groot risico om ook besmet te raken. Tijdens een uitbraak in Oeganda in 2000 raakte 60 procent van het verplegend personeel besmet met het virus. Daarom moeten ebolapatiënten strikt geïsoleerd worden. Elk fysiek contact en het delen van voorwerpen zoals bestek moeten worden vermeden.
Personen die zeer nauw fysiek contact hebben gehad met de patiënt (bijvoorbeeld levenspartners, kinderen) kunnen ook geïsoleerd raken. In ieder geval moet de lichaamstemperatuur van elke contactpersoon regelmatig worden gecontroleerd.
Risico op infectie bij reizen naar Ebola-gebieden
Volgens deskundigen is er doorgaans geen sprake van een verhoogd besmettingsrisico voor reizigers naar gebieden waar Ebola voorkomt (vooral tropische regenwouden in Centraal-Afrika). Alleen degenen die nauw contact hebben met besmette personen lopen een hoog risico. Niettemin moeten alle vakantiegangers zich vóór aanvang van hun reis informeren over de huidige gezondheidssituatie in de regio van bestemming.
Ebola is aangifteplichtig
Systemen voor vroegtijdige waarschuwing voor Ebola zijn essentieel om grote uitbraken te voorkomen of in te dammen. In Duitsland, Oostenrijk en Zwitserland moeten zelfs vermoedelijke gevallen van Ebola-infectie door artsen worden gemeld aan de verantwoordelijke gezondheidsautoriteit, onder vermelding van de naam van de patiënt.
Ebola: onderzoeken en diagnose
Vooral in de vroege fase van de ziekte is het moeilijk onderscheid te maken tussen Ebola-koorts en andere ziekten zoals gele koorts, Lassakoorts, knokkelkoorts of zelfs malaria. In verdachte gevallen moeten patiënten vroegtijdig worden geïsoleerd. Er worden monsters genomen en onderzocht op het Ebola-virus. De ziekteverwekker kan vooral in het bloed worden gedetecteerd, maar ook in de huid. Antilichamen tegen het virus worden meestal pas later in het verloop van de ziekte gevormd.
Alleen gespecialiseerde laboratoria met het hoogste veiligheidsniveau mogen met het ebolavirus werken en monstermateriaal onderzoeken van patiënten die verdacht worden van ebola.
Ebola: behandeling
Tot op heden bestaat er geen specifieke behandeling voor Ebola, waardoor de sterfte zeer hoog is. Ook zijn er geen gestandaardiseerde behandelaanbevelingen. Therapie met een antiviraal middel kan worden overwogen, maar is tot nu toe – in tegenstelling tot vergelijkbare virusziekten – nauwelijks succesvol gebleken.
Recente onderzoeken met twee nieuwe antilichaampreparaten tegen Ebola geven echter hoop: volgens de huidige resultaten kunnen ze bij vroegtijdige toediening blijkbaar tot 90 procent van de patiënten genezen. In de VS zijn ze al goedgekeurd als medicijn tegen Ebola (respectievelijk in oktober en december 2020). Voor Europa is er (nog) geen goedkeuring.
Hier kan een Ebola-infectie tot nu toe alleen symptomatisch worden behandeld. Patiënten krijgen indien mogelijk intensieve medische zorg. Voldoende vochtinname met elektrolyten is bijzonder belangrijk. Bij (dreigend) orgaanfalen moeten snel orgaanvervangende procedures worden gestart, zoals dialyse bij nierfalen.
In sommige gevallen krijgen ebolapatiënten ook antibiotica om secundaire bacteriële infecties te bestrijden die het zieke lichaam gemakkelijker kunnen aantasten. Kalmerende middelen kunnen ook belangrijk zijn om de angst van patiënten te verlichten. Bovendien is het essentieel om de bloedstolling onder controle te houden.
Ebola: verloop van de ziekte en prognose
De over het algemeen slechte prognose van de ziekte is ook te wijten aan de slecht ontwikkelde gezondheidszorgsystemen in de gebieden waar het Ebola-virus zich verspreidt. Symptomen en orgaanfalen vereisen vaak dure en moderne behandelmethoden, die in dergelijke landen meestal niet beschikbaar zijn.
Om deze redenen leidt Ebola in 25 tot 90 procent van de gevallen tot de dood. Geïnfecteerden sterven vaak binnen enkele dagen na het begin van de ziekte. Overlevenden van een Ebola-infectie krijgen vaak te maken met langetermijngevolgen zoals psychose en leverontsteking (hepatitis).
Ebola: preventie
In de EU en enkele andere landen zijn tot nu toe twee vaccins tegen Ebola goedgekeurd:
De eerste kreeg in 2019 zijn goedkeuring, een levend vaccin dat aan volwassenen kan worden toegediend als injectie in een spier (geen goedkeuring voor kinderen). In dit geval is één dosis vaccin voldoende. Dit beschermt blijkbaar zeer effectief tegen infecties. Zelfs mensen die al contact hebben gehad met het Ebola-virus biedt de vaccinatie nog steeds een zekere bescherming. Degenen die ondanks vaccinatie Ebola oplopen, ervaren doorgaans een milder verloop van de ziekte. Het is nog niet bekend hoe lang het effect van het levende vaccin aanhoudt.
