Vogelgriep: beschrijving
Vogelgriep is eigenlijk een algemene term die door deskundigen wordt gebruikt om een dierziekte te beschrijven die wordt veroorzaakt door vogelgriepvirussen. De ziekte wordt ook wel vogelgriep of vogelgriep genoemd en treft meestal kippen, kalkoenen en eenden, maar ook wilde vogels die de griep in mestbedrijven introduceren.
Vogelgriep wordt veroorzaakt door influenza A-virussen, waarvan er verschillende subgroepen (subtypen) bestaan. Sommige hiervan lijken zich helemaal niet naar mensen te verspreiden, terwijl andere infecties kunnen veroorzaken door zeer nauw contact met pluimvee. Tot op heden zijn er wereldwijd ongeveer 1000 gevallen van vogelgriep bij mensen gemeld – de meeste in Azië. Afhankelijk van het subtype van de ziekteverwekker is tussen de 20 en 50 procent van de geïnfecteerden overleden.
Subtypes van influenza A-virussen
Sommige van deze vogelgriepsubtypen kunnen bij de getroffen vogels een ernstige ziekte veroorzaken (bijv. H5N1). Ze worden als zeer pathogeen beschreven. Andere subtypes veroorzaken slechts milde symptomen of helemaal geen symptomen bij de geïnfecteerde dieren en zijn daarom laagpathogeen (bijvoorbeeld H7N7). Subtypes die ook mensen kunnen infecteren, worden humaan pathogeen genoemd.
Vogelgriep: symptomen
Vogelgriepvirussen treffen vooral de luchtwegen. Daarom zijn de symptomen, die meestal plotseling optreden, over het algemeen griepachtig:
- hoge koorts
- hoesten
- kortademigheid
- zere keel
In ongeveer de helft van de gevallen klagen patiënten ook over maag-darmklachten. Deze omvatten
- diarree
- pijn in de buik
- misselijkheid, braken
Vogelgriep: oorzaken en risicofactoren
Vogelgriep kan bij mensen voorkomen als de ziekteverwekkers, die anders alleen pluimvee treffen, op mensen worden overgedragen. Dit vereist meestal een zeer nauw contact met de dieren, omdat de ziekteverwekkers van de vogelgriep eigenlijk niet goed zijn aangepast aan de omstandigheden in het menselijk organisme. In veel gevallen is bekend dat zieke mensen nauw samenleefden met hun boerderijdieren.
Tijdens een infectie hechten de virussen zich vooral aan cellen in de bovenste cellaag die de luchtwegen (epitheel) bekleedt. Mensen en vogels hebben verschillend epitheel, waardoor niet elk contact met het virus bij de mens tot ziekten leidt. Vooral de virussubtypes H7N9 en H5N1 zijn in het verleden op mensen overgedragen. Het kan niet worden uitgesloten dat het virus in individuele gevallen van persoon op persoon wordt overgedragen.
Vogelgriepvirus H5N1
De grote vogelgriepepidemie die medio december 2003 in Korea begon, werd veroorzaakt door de H5N1-subgroep.
Vogelgriepvirus H7N9
In 2013 werden in China de eerste menselijke gevallen van een nieuw subtype van de vogelgriep – H7N9 – gemeld. Er zijn meer dan 1,500 bevestigde gevallen, waarvan er minstens 600 zijn overleden (stand 24.02.2021). De gemiddelde leeftijd bij aanvang was 58 jaar, en meer mannen dan vrouwen kregen deze vorm van vogelgriep.
Andere subtypen
Er zijn individuele gevallen bekend waarbij mensen ziek werden met de vogelgriep-subtypes H5N6, H7N2 en H3N2. Sommige van de getroffenen stierven.
In februari 2021 werd gemeld dat zeven werknemers op een pluimveebedrijf in Rusland in 5 het hoogpathogene type A (H8N2020) hadden opgelopen. De ziekte was mild en er was geen overdracht van mens op mens.
Ziekterisico in Duitsland
- Mensen die werkzaam zijn in de pluimveehouderij of vleesverwerkende industrie
- Dierenartsen en medewerkers van gespecialiseerde laboratoria
- Mensen die met dode wilde vogels omgaan
- Mensen die gevogelte eten dat niet goed gekookt is
- Ouderen, chronisch zieken en zwangere vrouwen (zij zijn ook gevoeliger voor de “normale” griep)
Vogelgriep: tests en diagnose
Om de diagnose vogelgriep te stellen, zal uw arts u eerst naar uw medische geschiedenis vragen. Hij zal u onder meer de volgende vragen stellen:
- Ben je onlangs op vakantie geweest?
- Heeft u met wilde vogels te maken gehad?
- Bent u in contact gekomen met rauw pluimveevlees?
- Wanneer begon u zich ziek te voelen?
- Zijn de symptomen plotseling ontstaan?
- Heeft u last van kortademigheid?
Hierna volgt een lichamelijk onderzoek. De arts luistert onder meer naar uw longen, neemt uw temperatuur op en kijkt naar uw keel.
Vogelgriep: behandeling
Als er een vermoeden bestaat van vogelgriep, is de eerste stap het isoleren van de patiënt om mogelijke overdracht op andere mensen en daarmee de verspreiding van de ziekte te voorkomen. Antivirale middelen (neuraminidaseremmers zoals zanamivir of oseltamivir) kunnen voorkomen dat de virussen zich in het lichaam verspreiden. Ze zijn echter alleen effectief als ze binnen een korte tijd na infectie worden toegediend.
Als de infectie al enige tijd aanwezig is, kan de vogelgriep alleen symptomatisch worden behandeld, dat wil zeggen met als doel de symptomen te verlichten. De oorzaak zelf – het vogelgriepvirus – is dan niet meer direct te behandelen. Symptomatische behandeling van vogelgriep omvat
- Voldoende vocht- en zoutinname
- zuurstof toevoer
- koortswerende maatregelen (bijvoorbeeld door het toedienen van paracetamol of kuitkompressen)
Kinderen mogen geen acetylsalicylzuur (ASA) krijgen tegen koorts. Anders zou zich in verband met het vogelgriepvirus een levensbedreigende ziekte, het syndroom van Reye, kunnen ontwikkelen.
Vogelgriep: verloop van de ziekte en prognose
De tijd tussen besmetting met het vogelgriepvirus en het uitbreken van de ziekte (incubatietijd) bedraagt gemiddeld twee tot vijf dagen. Het kan echter ook tot 14 dagen duren. Zoals hierboven vermeld, zijn griepachtige symptomen typerend voor de vogelgriep. Longontsteking is vaak een complicatie; ernstige kortademigheid, die gemiddeld zes dagen na het begin van de ziekte optreedt, is hiervan een teken. Longontsteking kan zo ernstig zijn dat de getroffenen overlijden aan ademhalingsproblemen. Dit wordt waargenomen bij meer dan de helft van de patiënten.
Bij gevallen van vogelgriep in de jaren negentig was de kans groter dat oudere mensen omkwamen, terwijl in 1990 veel kinderen aan de gevallen stierven.
Vogelgriep: preventie
Het is nog steeds zeer onwaarschijnlijk dat mensen besmet raken met de vogelgriep. Maar net als bij andere dierziekten die op mensen kunnen worden overgedragen, moet contact met de ziekteverwekker waar mogelijk worden vermeden. Daarom de volgende tips:
- Frituur of kook gevogelte en eieren – het virus sterft snel als het wordt blootgesteld aan hitte. Het overleeft echter bij lage temperaturen in de vriezer.
- Was uw handen na het hanteren van rauw pluimveevlees (bijvoorbeeld tijdens het koken)
- Raak levende vogels – of oppervlakken waarmee de dieren in contact zijn geweest – niet aan in landen waar acute uitbraken van vogelgriep bekend zijn.
Verplichte melding
Niet alleen een bewezen geval van vogelgriep bij mensen of een sterfgeval als gevolg van de vogelgriep moet door de behandelende arts aan de verantwoordelijke gezondheidsautoriteit worden gemeld – zelfs een vermoedelijk geval van vogelgriep moet worden gemeld. Op deze manier kunnen tijdig ziektebestrijdingsmaatregelen worden genomen en kan de verspreiding van de ziekte worden voorkomen.
Als een dier op een pluimveebedrijf vogelgriep krijgt, wordt uit voorzorg meestal de hele vogelpopulatie gedood.
