Vergeetachtigheid: wat te doen?

Kort overzicht

Staat vergeetachtigheid gelijk aan dementie? Nee, een zekere mate van vergeetachtigheid is normaal. Alleen een merkbare en voortdurende achteruitgang van de geheugenprestaties kan een waarschuwingssignaal zijn voor een ernstige geheugenstoornis zoals dementie.
Hoeveel vergeetachtigheid is normaal? Er bestaat hier geen algemeen geldige richtlijn. Wie af en toe iets vergeet, hoeft zich daar meestal geen zorgen over te maken. Als de geheugenproblemen zich echter ophopen en/of er andere symptomen optreden (dingen verkeerd plaatsen, verlies van oriëntatie, enz.), moet u een arts raadplegen.
Oorzaken van vergeetachtigheid: waaronder stress, uitputting, bepaalde medicijnen, alcoholmisbruik, dementie (zoals de ziekte van Alzheimer), meningitis, epilepsie, slaapapneu, nier- of leverfalen, hartfalen, schildklieraandoeningen, bloedarmoede, psychische stoornissen.
Vergeetachtigheid – wat te doen? Voor bestaande vergeetachtigheid en ter preventie worden geheugentraining, stimulerende hobby's, gezonde voeding, regelmatige lichaamsbeweging en ontspanning aanbevolen.
Dit is wat de arts doet bij vergeetachtigheid: tests uitvoeren om de exacte oorzaak op te helderen en vervolgens een passende therapie starten (bijvoorbeeld met medicijnen).

Hoeveel vergeetachtigheid is normaal?

Het is ook normaal dat u met het ouder worden vergeetachtiger wordt of dat u zich sommige dingen niet (precies) kunt herinneren. Dit komt omdat de processen waarmee de hersenen geheugeninformatie opslaan en ophalen in de loop der jaren ook langzamer gaan. De cellen brengen de informatie dan langzamer over en het vermogen om te onthouden neemt af. Dit betekent dat vergeetachtigheid zelfs bij oudere mensen niet noodzakelijkerwijs duidt op dementie (zoals de ziekte van Alzheimer). Een gebrek aan vocht is bijvoorbeeld vaak de oorzaak van vergeetachtigheid, vooral bij senioren. Stress en uitputting kunnen ook geheugenverlies veroorzaken.

Dergelijke geheugenstoornissen of zelfs verwarring zouden echter niet merkbaar vaker moeten voorkomen. Als dit toch gebeurt, kan dit wijzen op een verminderde geheugencapaciteit die verder gaat dan ‘onschadelijke’ vergeetachtigheid. Mogelijke redenen hiervoor zijn onvoldoende bloedtoevoer naar de hersenen als gevolg van ‘verkalkte’ bloedvaten, depressie, angststoornissen, alcoholmisbruik – of zelfs dementie.

Op welk punt is vergeetachtigheid pathologisch?

Het is moeilijk te zeggen wanneer vergeetachtigheid verder gaat dan de normale schaal. Sommige mensen beschouwen zichzelf als vergeetachtig als ze de pincode van hun EC-kaart vergeten. Anderen maken zich geen zorgen, zelfs als ze om de dag iets kwijtraken. ‘Normaal’ is daarom moeilijk precies te definiëren.

Je vergeet vaak afspraken, namen, wachtwoorden etc.
Vaak kun je alledaagse woorden en termen niet onthouden.
Je hebt af en toe het gevoel dat je de weg niet kent op bekende plekken.
Je raakt vaak dingen kwijt (sleutels, bril, pantoffels, afstandsbediening, etc.).
U vindt het lastig(er) om handelingen uit te voeren die u gewend bent, zoals strijken of een gloeilamp vervangen.

In de volgende gevallen moeten de alarmbellen rinkelen, omdat dit tekenen kunnen zijn van een gevorderde geheugenstoornis:

herhaaldelijk stellen van dezelfde vraag, hoewel de persoon het antwoord al (meerdere keren) heeft ontvangen.
herhaaldelijk vertellen van hetzelfde verhaal binnen een korte tijd (bijvoorbeeld een uur) en aan dezelfde persoon
problemen met dagelijkse activiteiten en bewegingen (bijvoorbeeld eten koken maar vergeten het naar de tafel te brengen)
moeite met het herinneren van gebeurtenissen die slechts een paar minuten geleden plaatsvonden
waarbij we niet alleen details of bepaalde feiten vergeten, maar hele gebeurtenissen

oriëntatieproblemen, zelfs in een vertrouwde omgeving
weinig drive, sociale terugtrekking

Vergeetachtigheid: oorzaken en mogelijke ziekten

Gebrek aan concentratie en vergeetachtigheid kunnen vele oorzaken hebben. De belangrijkste zijn:

Dementia

Belangrijke vormen of oorzaken van dementie:

Ziekte van Alzheimer: De meest voorkomende vorm van dementie is de ziekte van Alzheimer. Bij de getroffenen gaan de hersencellen geleidelijk verloren – het is niet precies bekend waarom. Wat zeker is, is dit: de hersenen van de getroffenen missen acetylcholine (een zenuwboodschapper). Bovendien vormen zich eiwitafzettingen in de hersenen, die verantwoordelijk kunnen zijn voor de celdood.
Vasculaire dementie: Vasculaire dementie is de tweede meest voorkomende vorm van dementie. Het is gebaseerd op problemen met de bloedsomloop in de hersenen. Kleine beroertes zijn hiervoor verantwoordelijk. Bij vasculaire dementie kan het geheugen veel langer bewaard blijven dan bij de ziekte van Alzheimer. Vergeetachtigheid treedt daarom later in het verloop van de ziekte op.
Lewy body dementie: Bij Lewy body dementie vormen zich eiwitophopingen in de hersenen – zoals bij de ziekte van Alzheimer. Daarom vertonen beide vormen van dementie vergelijkbare symptomen. Typisch voor Lewy body dementie zijn echter visuele hallucinaties en sterke schommelingen in mentale prestaties en alertheid in de loop van de dag.
Ziekte van Creutzfeldt-Jacob: De ziekte van Creutzfeldt-Jacob manifesteert zich in snel voortschrijdende dementie – met stoornissen van aandacht, vasthoudendheid, concentratie en geheugen. Motorische stoornissen (zoals spiertrekkingen) worden dan aan de dementie toegevoegd. De oorzaak is de afzetting van atypische eiwitfragmenten (prionen) in de hersenen.
Sint-Vitusdans: Dit is de oude naam voor de erfelijke zenuwziekte de ziekte van Huntington. Getroffen personen ontwikkelen – naast andere symptomen – progressieve dementie.
Ziekte van Parkinson: Ongeveer een derde van alle mensen met de ziekte van Parkinson (trillingsverlamming) ontwikkelt ook dementie in het latere verloop van de ziekte. Artsen noemen dit Parkinson-dementie.
HIV/AIDS: Bij een gevorderde HIV-ziekte kunnen ook de hersenen worden aangetast. Dit resulteert in een zogenaamde HIV-encefalopathie, die gepaard gaat met dementiesymptomen (HIV-dementie of AIDS-dementie).

andere ziekten

Vergeetachtigheid kan ook verband houden met andere ziekten. Voorbeelden zijn onder meer:

Meningitis: In dit geval kunnen vergeetachtigheid, slechte concentratie, verwarring en slaperigheid en zelfs coma (zelden) optreden. Bacteriën of virussen zijn de meest voorkomende boosdoeners.
Slaapapneu: Mensen met slaapapneu ervaren herhaaldelijke adempauzes tijdens de slaap. Dit schaadt aanzienlijk het vermogen van een persoon om 's nachts te slapen. Veelvoorkomende gevolgen zijn vermoeidheid, vergeetachtigheid en slechte concentratie gedurende de dag.
Chronisch vermoeidheidssyndroom (CVS): Ook wel chronisch vermoeidheidssyndroom genoemd. Het wordt doorgaans gekenmerkt door ernstige mentale (en fysieke) vermoeidheid met slechte concentratie, vergeetachtigheid of prikkelbaarheid.
Schildklieraandoeningen: Zowel hyperthyreoïdie (hypertyreose) als hypothyreoïdie (hypothyreoïdie) kunnen in verband worden gebracht met vergeetachtigheid, desoriëntatie en geheugenproblemen.
Acuut nierfalen: het kan zich onder andere manifesteren door geheugenproblemen, slechte concentratie en vergeetachtigheid. Hetzelfde geldt voor chronisch nierfalen (chronische nierinsufficiëntie).
Leverfalen: Leverfalen (bijvoorbeeld als gevolg van levercirrose of hepatitis) kan de hersenen beschadigen. Symptomen zijn onder meer vergeetachtigheid, slechte concentratie en zelfs bewusteloosheid (levercoma).
ernstig hartfalen: Veel patiënten met ernstig hartfalen lijden aan vergeetachtigheid, geheugenproblemen en denkproblemen.