In schizofrenie, kunnen patiënten last hebben van een breed scala aan waanideeën. UFO's uit de ruimte, werken voor de geheime dienst en stemmen die je vragen een einde te maken aan het zinloze leven: dit zijn veelvoorkomende waanideeën. Maar wanneer treedt een waanvoorstelling op en hoe is men eraan overgeleverd?
Wat is een waanvoorstelling?
"Je moet wel gek zijn" of "Wat je net verzint" zijn slechts twee van de vele zinnen die bedoeld zijn om uit te drukken dat de andere persoon een situatie duidelijk anders ervaart dan jij. Maar de afwijkende perceptie van een feit betekent niet automatisch dat waanideeën aanwezig zijn: alleen in waanvoorstellingen wordt de werkelijkheid ziekelijk en onherstelbaar verkeerd ingeschat - een verandering van standpunt ('misschien is mijn mening niet juist'), die mogelijk is in de discussie tussen gezonde mensen, wordt onmogelijk; waanvoorstelling is een starre en inhoudelijk valse overtuiging.
Definitie van wanen
Wanen behoren tot de denkstoornissen en zijn vaak ingebed in een complexe waanrealiteit die alleen zichtbaar is voor de patiënt. Deze werkelijkheid met waanvoorstellingen kan naast de werkelijke werkelijkheid bestaan of het denken van de patiënt volledig domineren. Bij het waanidee worden personen, herinneringen, ideeën en stemmingen verkeerd ingeschat en wordt de waanwaarneming vaak levensbepalend. Voor de getroffen persoon is deze realiteit onherstelbaar correct - hij is niet in staat zijn ideeën kritisch in twijfel te trekken. Dit leidt tot isolatie in zijn waanvoorstelling, die op zijn beurt de pathologische egocentrisme ondersteunt die in de waanvoorstelling optreedt. Een waanvoorstelling wordt vaak voorafgegaan door een waanvoorstelling waarin de wereld voor de getroffen persoon een bedreiging lijkt.
Schizofrenie: wanen en waanvoorstellingen.
Waanvoorstellingen zorgen ervoor dat dagelijkse gebeurtenissen 'opnieuw worden geïnterpreteerd'. Wanneer dit gebeurt met gebeurtenissen uit vroegere tijden, worden ze waanvoorstellingen genoemd. Wanen, waarvan het werken voor een geheime dienst een van de bekendste is, zijn ingebed in een waanvoorstel - het waanwerk dat wordt gedaan dient onder meer om alle wanen te verklaren (het zogenaamde verklarende waanidee). Veelvoorkomende onderwerpen voor wanen zijn:
- Vervolging gedachten
- Schuldgevoel en zondige gedachten
- Een enorme focus op jezelf (waanvoorstellingen in relaties, 'alles gebeurt door mij' en waanvoorstellingen met beperkingen, 'alles is bedoeld om mij kwaad te doen')
- Liefde en jaloezie
Bovendien is er de grootte-waanvoorstelling en, omgekeerd, de kleinheid of het niets-waanvoorstelling; bovendien de dermatozoa-waanvoorstelling, waarin de patiënt ervan overtuigd is dat dierlijke ziekteverwekkers zijn binnengedrongen door zijn huid, en de misleiding van de armoede.
Wanen bij schizofrenie
Sommige waanthema's komen typisch voor bij bepaalde aandoeningen - in schizofreniebijvoorbeeld de verwantschapswaanzin, de stoornis waanvoorstelling, de vervolgingwaanzin, de dermatozoa-waanvoorstelling en de grootheidswaanzin. Om een volledig beeld te krijgen van de manifestatie van de waan, maakt de behandelende arts gebruik van de zogenaamde psychopathologische bevindingen. De getroffen persoon is meestal niet in staat de waanvoorstellingen waar te nemen, het verloop van zijn denkprocessen te vergelijken met die van gezonde levensfasen en de soms zeer schrijnende veranderingen te noemen.
Wanneer treden wanen op?
Hoewel waanideeën ook voorkomen bij hersenen tumoren of een herseninfectie, na inname van medicatie of drugs, dit zijn nogal zeldzame oorzaken. Wanen van jaloezie bij chronisch alcohol afhankelijkheid of waanvoorstellingen verkeerde herkenning van mensen in dementie komen voor, evenals waanvoorstellingen. In deze gevallen treden wanen op die goed passen bij de depressieve stemming, zoals waanideeën van verarming of zonde, hypochondrische wanen en waanideeën van kleinheid of niets. Hier is dus de onderliggende ziekte de oorzaak van de waanvoorstelling.
Schizofrenie en de oorzaken ervan
Wanen komen echter het meest voor in schizofrenie, een van de meest voorkomende psychische aandoeningen. De kans op het ontwikkelen van schizofrenie op een gegeven moment is wereldwijd één procent. De oorzaken van schizofrene stoornis bestaan uit een web van psychosociale en genetisch-biologische factoren. Acute stressvolle situaties kunnen dat wel leiden tot het begin van de ziekte als de persoon er vatbaar voor is. dopamine speelt een centrale rol bij de ontwikkeling van psychotische symptomen door overstroming van de hersenen systemen die verantwoordelijk zijn voor emoties. Schizofrenen hebben meer dopamine en dopaminereceptoren, die verantwoordelijk kunnen zijn voor symptomen zoals wanen, hallucinatiesen paranoia.
Symptomen bij schizofrenie
Er wordt gezegd dat schizofrenie optreedt wanneer een van de volgende symptomen gedurende ten minste een maand aanhouden:
- Hardop denken, het aanroepen van gedachten, het terugtrekken van gedachten of het verspreiden van gedachten (zogenaamde egostoornissen).
- Wanen van controle, waanideeën van invloed, gevoel van bedrog, wanen (zogenaamde inhoudsgedachte-stoornissen).
- Commentaar, dialoog of andere stemmen afkomstig van een deel van het lichaam (zogenaamd auditief hallucinaties).
- aanhoudende, cultureel ongeschikte of volledig onrealistische (bizarre) wanen (bijvoorbeeld het weer kunnen beheersen of in contact zijn met buitenaardse wezens)
of twee van de volgende symptomen: - Aanhoudend hallucinaties van elke zintuiglijke modaliteit.
- Gedachten die zich afscheuren of invoegen in de gedachtestroom, resulterend in onsamenhangend zijn, over het onderwerp praten of woordneologismen (zogenaamde formele denkstoornissen)
- Agitatie, posturale stereotypieën of wasachtige plooibaarheid, negativisme (het wordt gedaan nadat het tegendeel is aangespoord), mutisme (stilte) en verdoving (zogenaamde catatonische symptomen)
- Opvallende apathie, spraakverarming, afgevlakt of onvoldoende affect, meestal met sociale terugtrekking en verminderde sociale prestaties (zogenaamde 'negatieve' symptomen)
- Zeer duidelijke en consistente veranderingen in bepaalde veelomvattende aspecten van gedrag, die zich uiten in doelloosheid, traagheid, een houding die 'in zichzelf verloren is' en sociale terugtrekking
