PIMS: symptomen, oorzaak, behandeling

Kort overzicht

Definitie: PIMS (PIMS-TS, ook MIS-C) is een ernstige, acute ontstekingsziekte die meerdere organen aantast. PIMS manifesteert zich meestal twee tot acht weken na besmetting met het coronavirus bij kinderen. Daarnaast observeren artsen in zeer zeldzame gevallen ook het zogenaamde MIS-A – het ‘PIMS-syndroom bij volwassenen’.
Frequentie: PIMS is uiterst zeldzaam; er wordt geschat dat één op de 3,000 tot 4,000 kinderen die door Covid-19 getroffen zijn, getroffen kan worden; jongens worden vaker getroffen.
Oorzaak: Tot nu toe onduidelijk; artsen vermoeden een verkeerd gerichte, overdreven immuunrespons door het hele lichaam, veroorzaakt door een eerdere coronavirusinfectie.
Preventie: Vaccinaties tegen het coronavirus verminderen het risico op PIMS aanzienlijk.
Behandeling: Intensieve medische behandeling, immuunsysteemonderdrukkende therapie, toediening van anticoagulantia indien nodig, antibiotica indien nodig in geval van gelijktijdige bacteriële infectie.

Wat is PIMS?

PIMS is een ernstige en acute, maar zeldzame ontstekingsziekte bij kinderen en adolescenten. Het treedt meestal enkele tot enkele weken na infectie met Sars-CoV-2 op. Artsen zijn van mening dat het immuunsysteem overdreven reageert op een coronavirusinfectie en ernstige ontstekingsprocessen door het hele lichaam veroorzaakt (systemische ontsteking).

Pediatrisch inflammatoir multisysteemsyndroom (PIMS)
Pediatrisch inflammatoir multisysteemsyndroom Tijdelijk geassocieerd met SARS-CoV-2 (PIMS-TS)
Multisysteemontstekingssyndroom bij kinderen (MIS-C)

Artsen constateren dat een vergelijkbaar ziektebeeld zelden optreedt bij (jong)volwassen patiënten na een Sars-CoV-2-infectie. Artsen spreken dan van “Multisystem Inflammatory Syndrome in (young) Adults”, kortweg MIS-A – oftewel de “tegenhanger van de ziekte PIMS bij volwassenen”.

Het belangrijkste symptoom van PIMS is ernstige koorts die minstens twee tot drie dagen aanhoudt. Het begint meestal binnen twee tot acht weken nadat iemand een coronavirusinfectie heeft gehad.

Bovendien kunnen de volgende symptomen optreden bij PIMS:

Getroffen personen ervaren gastro-intestinale symptomen zoals braken, misselijkheid, diarree en/of buikpijn.
In de ogen manifesteert PIMS zich door (bilaterale) conjunctivitis.
Vaak zijn de lymfeklieren gezwollen bij PIMS.
PIMS-symptomen van het cardiovasculaire systeem zijn problemen met de bloedsomloop als gevolg van een daling van de bloeddruk, hartkloppingen of stotteren van het hart, en zelfs falen van de bloedsomloop. De hartspier of het hartzakje kunnen ontstoken zijn geraakt.
Problemen met het zenuwstelsel uiten zich in hoofdpijn, gevoel van zwakte, sensorische stoornissen en/of concentratieproblemen.
Bloedstolsels vormen gemakkelijker met PIMS. Het risico op trombose neemt daardoor toe.

Belangrijk: Niet alle kinderen ontwikkelen alle bovengenoemde symptomen! Als uw kind echter klachten en ernstige koorts krijgt en er recent een besmetting met het coronavirus is geweest, dient u direct een arts te raadplegen!

PIM-syndroom bij volwassenen (MIS-A) veroorzaakt ook soortgelijke symptomen.

Wie wordt getroffen door PIMS?

De exacte incidentie kan echter niet op betrouwbare wijze worden gekwantificeerd vanwege de beperkte beschikbare gegevens. Deskundigen schatten dat één op de 3,000 tot 4,000 kinderen hierdoor getroffen kan worden. De cijfers lopen echter sterk uiteen.

In de periode van 27 mei 2020 tot 23 januari 2022 werden in Duitsland in totaal 593 PIMS-gevallen gemeld bij kinderen en adolescenten. Ruim de helft van de getroffen kinderen was ten tijde van het onderzoek vier tot tien jaar oud.

Als de algemene infectie-incidentie in de bevolking toenam, namen ook de geregistreerde PIMS-gevallen toe. Er wordt aangenomen dat het risico op PIMS sterk afhankelijk is van de betrokken virale variant.

Niettemin lopen vooral niet-gevaccineerde kinderen nog steeds risico op PIMS. Maar ook degenen die nog niet besmet zijn geraakt en dus nog geen immuniteit hebben opgebouwd. Vaccinatie of een eerdere infectie lijkt het risico op PIMS aanzienlijk te verminderen. Hoe lang deze bescherming duurt, is momenteel onduidelijk.

Wat veroorzaakt PIMS?

Verkeerd gerichte postvirale immuunrespons als trigger voor PIMS.

Eerst komt het virus via de keel de luchtwegen binnen en vermenigvuldigt zich daar. Hierdoor wordt het immuunsysteem geactiveerd. Dit stimuleert op zijn beurt de T-verdedigingscellen, die vervolgens pro-inflammatoire boodschapperstoffen produceren (cytokinen, chemokinen).

Bovendien discussiëren deskundigen over de vraag of het risico op PIMS bij kinderen wordt vergroot door een (genetische) aanleg.

PIMS als vaccinatiecomplicatie?

In zeer zeldzame gevallen kunnen vaccinaties tegen het coronavirus tot complicaties leiden. Dat blijkt uit de veiligheidsrapporten die het Paul Ehrlich Instituut (PEI) publiceerde tijdens de vaccinatiecampagne. Prominente voorbeelden van dergelijke bijwerkingen zijn ernstige allergische reacties, ontsteking van de hartspier (myocarditis) of het hartzakje (pericarditis).

Er zijn momenteel echter geen betrouwbare gegevens of systematische onderzoeken beschikbaar over deze zeer zeldzame complicatie. Bovendien is het vaccinatievoordeel volgens deskundigen veel groter dan het risico op vaccinatiecomplicaties.

Dit betekent dat het risico op PIMS na een besmetting met het coronavirus aanzienlijk groter is dan het risico op PIMS door vaccinatie.

Wanneer is PIMS aanwezig?

onderzoeken

Als artsen PIMS vermoeden, zullen zij een aantal aanvullende onderzoeken regelen. Deze omvatten:

Cardiale echografie: Artsen zoeken naar abnormale veranderingen, zoals een effusie in de pericardiale zak (pericardiale effusie) of problemen met de hartkleppen. Ze controleren ook de pompwerking.
ECG: Bij PIMS zijn bijvoorbeeld meer extra slagen van het hart te zien (extrasystolen).
Röntgenfoto of CT-thorax: Op de röntgenfoto's kunnen artsen bijvoorbeeld effusies, longontsteking of longoedeem detecteren.
Echografie (echografie) van de buik: Bij klachten aan het spijsverteringskanaal gebruiken artsen echografie om andere oorzaken zoals blindedarmontsteking uit te sluiten. Daarnaast detecteren ze buikvocht (ascites), een vergrote lever of een ontstoken darm, zoals bij PIMS kan voorkomen.
Bepaling van bloedwaarden: Bloedwaarden van ontstekingen zoals C-reactief proteïne of interleukine-6 (IL-6) zijn verhoogd. Rode bloedcellen of bloedplaatjes kunnen door PIMS worden verminderd. Daarnaast controleren artsen orgaanfuncties en detecteren stollingsstoornissen.

Artsen sluiten ook andere ernstige aandoeningen uit die soortgelijke symptomen kunnen veroorzaken. Deze kunnen onder meer bloedvergiftiging (sepsis), darminfectie of ernstige hart- of longziekte zijn.

Casusdefinitie PIMS

Kinderen en jongeren tot en met 19 jaar
Sars-CoV-2-infectie bewezen of waarschijnlijk vanwege risicocontacten.
Koorts gedurende minimaal drie dagen (langer dan 48 uur, volgens de Duitse Vereniging voor Pediatrische Infectieziekten)

En minimaal twee van de volgende criteria:

huiduitslag (exantheem) of bilaterale niet-etterende conjunctivitis of ontsteking van de huid of slijmvliezen
lage bloeddruk (arteriële hypotensie) of shock
bloedstollingsstoornis (coagulopathie)
acute problemen van het spijsverteringskanaal (diarree, braken, buikpijn, vermoedelijke blindedarmontsteking)

afwijkingen in het bloedbeeld
verhoogde ontstekingswaarden (CRP, PCT, ESR, etc.)

Momenteel zijn er wereldwijd geen uniforme diagnostische criteria. De Amerikaanse Centers for Disease Control (CDC) hanteren bijvoorbeeld iets andere criteria (bijvoorbeeld een leeftijd onder de 21 jaar, koorts gedurende 24 uur, ten minste twee aangetaste orgaansystemen zoals het hart of het spijsverteringskanaal).

PIMS of Kawasaki-syndroom?

PIMS lijkt sterk op het zogenaamde Kawasaki-syndroom. In beide gevallen reageert het immuunsysteem overdreven na een infectie. Niettemin zijn het verschillende ziekten:

Bij het Kawasaki-syndroom raken kleine en middelgrote bloedvaten ontstoken. Het treft vooral jonge kinderen tussen de twee en vijf jaar. De ziekte begint met hoge koorts die langer dan vijf dagen aanhoudt. Net als bij PIMS zijn er bepaalde criteria waaraan moet worden voldaan voor de diagnose.

PIMS-patiënten daarentegen zijn doorgaans ouder dan Kawasaki-patiënten en hebben een grotere kans op ernstige kuren. Bovendien hebben kinderen met PIMS veel meer kans op maag-darmklachten. Bovendien kunnen neurologische afwijkingen of ademnood optreden, wat bij Kawasaki zelden voorkomt.

Omdat infecties zowel PIMS als het Kawasaki-syndroom kunnen veroorzaken, is de diagnose niet altijd eenvoudig. Bovendien zijn artsen van mening dat er sprake is van overlap.

Sars-CoV-2 niet-Kawasaki PIMS (niet-KS-PIMS): Dit zijn pure PIMS-gevallen volgens de bovenstaande criteria. Er geldt hoogstens één Kawasaki-criterium.
(Sars-CoV-2) Kawasaki-syndroom (KS): Getroffen personen voldoen aan ten minste twee van de vijf Kawasaki-criteria, maar niet aan die voor PIMS.
Sars-CoV-2 PIMS plus Kawasaki-syndroom (KS-PIMS) omvat PIMS-gevallen waarbij kinderen ook aan meer dan twee van de vijf Kawasaki-criteria voldoen.

PIMS of TSS (Toxic Shock Syndroom)?

De symptomen van PIMS zijn tot op zekere hoogte ook vergelijkbaar met het zogenaamde toxisch shocksyndroom (TSS).

TSS is ook een acute, levensbedreigende multi-orgaanziekte die soms ernstige koorts, snelle bloeddrukdaling en huiduitslag veroorzaakt. In de regel verloopt TSS snel en kan het dodelijk zijn als het niet wordt behandeld.

Deze toxines zijn in staat bepaalde immuuncellen zeer sterk te activeren, waardoor een ongecontroleerde, verkeerd gerichte immuunrespons wordt veroorzaakt. Vanwege dergelijke eigenschappen worden deze bacteriële toxinen “toxinen met superantigeeneigenschap” genoemd. TSS bedreigt ook een levensbedreigende cytokinestorm die veel orgaansystemen beschadigt.

Lees hier meer over het toxische shocksyndroom en hoe het wordt behandeld.

Hoe kunt u uw kind beschermen tegen PIMS?

Behandeling van PIMS bij kinderen

PIMS is doorgaans zeer goed te behandelen. Artsen uit verschillende specialismen – zoals infectieziekten, reumatologie of cardiologie – werken nauw samen om de best mogelijke zorg voor getroffen kinderen te bieden.

Veel kinderen en adolescenten worden opgenomen op de intensive care, waar hun toestand voortdurend wordt gecontroleerd. Bovendien zijn alle middelen aanwezig om snel te reageren als de toestand verslechtert.

Toediening van ontstekingsremmende medicijnen
Toediening van anticoagulantia
Toediening van gelijktijdige medicatie (bijvoorbeeld om de bloedsomloop te stabiliseren)

Medicijnen voor PIMS-ontsteking

Maar deze medicijnen zijn niet altijd voldoende om PIMS te stoppen. Artsen gebruiken dan andere actieve ingrediënten:

Anakinra: Dit is een krachtig immunosuppressivum (interleukine-1-remmer). Het medicijn onderdrukt de immuunrespons van het lichaam en wordt meestal gebruikt voor reumatoïde artritis. Om ernstige bijwerkingen te voorkomen nadat de behandeling is gegeven (“rebound-effect”), wordt de dosis anakinra geleidelijk verlaagd en wordt de behandeling dus veilig stopgezet.

Infliximab: Afhankelijk van het geval – bijvoorbeeld als het maag-darmkanaal sterk betrokken is – kan infliximab (bekend als een TNF-alfablokker) de overmatige ontstekingsprocessen opvangen. Artsen schrijven het actieve ingrediënt meestal voor bij colitis ulcerosa of de ziekte van Crohn. Het is geschikt voor kinderen van zes jaar en ouder.

Andere medicijnen voor PIMS

Bij ernstige kuren zijn soms medicijnen nodig om de bloedsomloop te stabiliseren (catecholaminetherapie).

Als er aanwijzingen zijn voor een bijkomende bacteriële infectie, wordt antibioticatherapie gegeven.

Ziekteverloop en prognose

De ontstekingsziekte PIMS treedt ongeveer twee, meestal vier tot acht weken na een Sars-CoV-2-infectie op. Als de ontstekingsprocessen niet worden behandeld, zijn ze gevaarlijk en kunnen ze in het ergste geval fataal zijn.

Ongeveer vijf procent van de getroffen kinderen ontwikkelt echter secundaire schade, bijvoorbeeld aan het cardiovasculaire systeem. Ze zijn vermoedelijk het gevolg van schade aan de hartspier of bloedvaten.

Nazorg

Met name kinderen bij wie de hartspier is aangetast na PIMS mogen gedurende minimaal drie maanden geen (sport)activiteiten ondernemen, ook niet als de acute klachten snel verbeteren. Voordat ze het sporten hervatten, is een medische stresstest raadzaam of noodzakelijk.

In principe heeft PIMS echter zeer goede kansen op herstel zonder ernstige gevolgen op de lange termijn als het tijdig door een arts wordt behandeld.