Paranoïde persoonlijkheidsstoornis: beschrijving
Een paranoïde persoonlijkheidsstoornis wordt gekenmerkt door het feit dat patiënten geen vertrouwen hebben in andere mensen. Ze gaan er voortdurend van uit dat anderen hen kwaad willen doen, zonder dat ze daar enig bewijs voor hebben.
Als een collega op het werk bijvoorbeeld vriendelijk naar hen lacht, voelen ze zich uitgelachen. Als hun eigen partner niet thuis is, zijn ze ervan overtuigd dat hij vreemdgaat. Als mensen met een paranoïde persoonlijkheidsstoornis zich bedreigd voelen, worden ze boos en gaan ze in de tegenaanval. Ze zijn uiterst volhardend in hun vijandigheid en kunnen er niet van overtuigd worden dat hun vermoedens ongegrond zijn.
Vanwege hun achterdochtige en vijandige aard hebben anderen een hekel aan mensen met een paranoïde persoonlijkheidsstoornis en maken ze vaak ruzie met de mensen om hen heen. Omdat ze vrienden ook niet vertrouwen, hebben ze weinig sociaal contact.
Er zijn nog meer persoonlijkheidsstoornissen. Wat ze allemaal gemeen hebben, is dat individuele persoonlijkheidskenmerken zo extreem uitgesproken zijn dat ze problemen veroorzaken voor de getroffen persoon of voor zijn of haar omgeving. De problematische persoonlijkheidskenmerken zijn stabiel en langdurig en kunnen teruggevoerd worden tot de adolescentie of vroege volwassenheid.
Paranoïde persoonlijkheidsstoornis: frequentie
Paranoïde persoonlijkheidsstoornis wordt beschouwd als een zeldzame persoonlijkheidsstoornis. Deskundigen schatten dat tussen de 0.4 en 2.5 procent van de algemene bevolking er last van heeft. – Mannen vaker dan vrouwen. Het aantal daadwerkelijk getroffenen ligt waarschijnlijk hoger, omdat slechts weinigen professionele hulp zoeken.
Persoonlijkheidsstoornissen worden in principe gekenmerkt door gedachten, percepties, emoties en gedragingen die aanzienlijk afwijken van wat sociaal geaccepteerd is. Ze ontwikkelen zich tijdens de adolescentie of vroege volwassenheid en zijn permanent.
Naast deze algemene criteria van een persoonlijkheidsstoornis is er sprake van een paranoïde persoonlijkheidsstoornis volgens de International Classification of Mental Disorders (ICD-10) als minimaal vier van de volgende symptomen van toepassing zijn:
Betrokken personen:
- zijn te gevoelig voor tegenslagen
- hebben de neiging om permanente wrok te koesteren; ze vergeven geen beledigingen of gebrek aan respect
- zijn zeer achterdochtig en verdraaien de feiten, waarbij neutrale of vriendelijke acties van anderen als vijandig of minachtend worden geïnterpreteerd
- zijn argumentatief en staan op hun gelijk, zelfs als dat onredelijk is
- hebben vaak geen vertrouwen in de trouw van hun partner, zelfs als daar geen reden voor is
- Houden zich vaak bezig met complotdenken, waarmee ze gebeurtenissen in hun omgeving of in de wereld in het algemeen verklaren
Paranoïde persoonlijkheidsstoornis: oorzaken en risicofactoren
De exacte oorzaken van persoonlijkheidsstoornissen zijn nog niet opgehelderd – dit geldt ook voor de paranoïde persoonlijkheidsstoornis. Deskundigen gaan ervan uit dat er verschillende invloeden een rol spelen bij het ontstaan van de aandoening. Enerzijds speelt genetische aanleg een rol; Aan de andere kant dragen opvoeding en andere omgevingsinvloeden ook bij aan het ontstaan van een (paranoïde) persoonlijkheidsstoornis.
Hiertoe behoren in het bijzonder stressvolle gebeurtenissen; zij bereiden over het algemeen de weg voor de ontwikkeling van psychische stoornissen. Zo maken mensen met een paranoïde persoonlijkheidsstoornis ook vaak melding van traumatische ervaringen in de kindertijd, bijvoorbeeld fysiek of emotioneel misbruik.
Het temperament van een persoon speelt ook een rol bij de ontwikkeling van een paranoïde persoonlijkheidsstoornis. Vooral kinderen met een fundamenteel sterke neiging tot agressief gedrag lopen gevaar.
Paranoïde persoonlijkheidsstoornis: onderzoeken en diagnose
Mensen met een paranoïde persoonlijkheidsstoornis zoeken zelden professionele hulp. Ten eerste ervaren ze hun percepties en gedrag niet als verstoord, en ten tweede vertrouwen ze psychologen of artsen niet. Wanneer zij wel behandeling zoeken, is dit vaak voor bijkomende psychische stoornissen zoals depressie.
Medische geschiedenis
Om de paranoïde persoonlijkheidsstoornis te diagnosticeren, vinden er verschillende gesprekken plaats tussen psychiater/therapeut en patiënt (anamnese). Tijdens dit proces kan de professional vragen stellen zoals:
- Vermoedt u vaak een verborgen betekenis achter wat anderen zeggen of doen?
- Het temperament van een persoon speelt ook een rol bij de ontwikkeling van een paranoïde persoonlijkheidsstoornis. Vooral kinderen met een fundamenteel sterke neiging tot agressief gedrag lopen gevaar.
Paranoïde persoonlijkheidsstoornis: onderzoeken en diagnose
Mensen met een paranoïde persoonlijkheidsstoornis zoeken zelden professionele hulp. Ten eerste ervaren ze hun percepties en gedrag niet als verstoord, en ten tweede vertrouwen ze psychologen of artsen niet. Wanneer zij wel behandeling zoeken, is dit vaak voor bijkomende psychische stoornissen zoals depressie.
Medische geschiedenis
Om de paranoïde persoonlijkheidsstoornis te diagnosticeren, vinden er verschillende gesprekken plaats tussen psychiater/therapeut en patiënt (anamnese). Tijdens dit proces kan de professional vragen stellen zoals:
Vermoedt u vaak een verborgen betekenis achter wat anderen zeggen of doen?
Cognitieve gedragstherapie
Er zijn verschillende benaderingen voor de behandeling van een paranoïde persoonlijkheidsstoornis. Cognitieve gedragstherapie heeft tot doel ongunstige denkpatronen of denkpatronen te veranderen. Het doel is dat de getroffen persoon zijn of haar wantrouwen jegens andere mensen in twijfel trekt en sociale manieren leert om met anderen om te gaan. Dit komt omdat veel getroffen mensen lijden aan isolatie, wat een gevolg is van hun gedrag. Het trainen van sociale vaardigheden is daarom een belangrijk onderdeel van de therapie. Om de agressieve impulsen onder controle te houden, werkt de therapeut samen met de patiënt nieuwe strategieën uit.
Focale therapie
Paranoïde persoonlijkheidsstoornis: familieleden
Mensen met een paranoïde persoonlijkheidsstoornis hebben grote moeite met interpersoonlijke relaties. Ze verwachten voortdurend verraden en gekwetst te worden door anderen. Vanwege dit geloof creëren ze een vijandig klimaat.
Voor de nabestaanden is het permanente wantrouwen een zware last. Ze voelen zich vaak hulpeloos omdat ze het gedrag van de getroffen persoon niet kunnen beïnvloeden. Wat u als familielid wel kunt doen, is:
- Maak uzelf ervan bewust dat het ongepaste gedrag van de getroffen persoon zijn oorsprong vindt in zijn persoonlijkheidsstoornis.
- Probeer aanvallen niet persoonlijk op te vatten.
- Krijg professionele hulp. Zelfs als de patiënt zelf therapie weigert, kan een therapeut of adviescentrum u ondersteuning bieden.
Paranoïde persoonlijkheidsstoornis: verloop van de ziekte en prognose
Therapie kan echter helpen ongunstige gedragspatronen positief te beïnvloeden. De kans op een gunstig resultaat is echter vrij klein. Aan de ene kant zoeken de getroffenen zelden therapeutische behandeling, en aan de andere kant hebben ze moeite om deel te nemen aan het therapieproces. Hoe eerder een paranoïde persoonlijkheidsstoornis wordt ontdekt en behandeld, hoe beter de prognose.
