Ontsteking van de epididymis: symptomen, duur

Kort overzicht

Symptomen: Bij acute ontstekingen, hevige pijn in de testis, liezen, buik, koorts, verhoogde roodheid en warmte van het scrotum, bij chronische ontstekingen minder pijn, drukpijnlijke zwelling op de testis.
Oorzaken en risicofactoren: Meestal infectie met bacteriën die de epididymis zijn binnengedrongen via de urethra, prostaat of urinewegen, seksueel overdraagbare aandoeningen, onbeschermde geslachtsgemeenschap.
Diagnose: Anamnese, palpatie, teken van Prehn, echografie, bloed- en urineonderzoek.
Prognose en beloop: Goede prognose bij vroege behandeling, bekende complicaties zijn abcessen en onvruchtbaarheid.
Preventie: Beschermde geslachtsgemeenschap, tijdige behandeling van urologische infecties

Wat is bijbalontsteking?

Epididymitis is acuut of chronisch.

De duur van epididymitis is variabel. Vaak verbeteren de symptomen na ongeveer een week. Soms duurt het echter wel zes weken voordat alle symptomen verdwijnen.

Testikels en epididymis

Hoewel de testikels en bijbal dicht bij elkaar liggen en nauw met elkaar verbonden zijn, is testiculaire ontsteking (orchitis) niet hetzelfde als epididymitis. Dit laatste komt veel vaker voor. In sommige gevallen beïnvloedt de ontsteking echter zowel de testikels als de epididymis. In dit geval wordt het epididymitis genoemd.

Wat zijn de symptomen van epididymitis?

Chronische epididymitis wordt soms gekenmerkt door pijnloze zwelling. Epididymitis veroorzaakt door chlamydia veroorzaakt relatief weinig symptomen.

Epididymitis: oorzaken en risicofactoren

Onbeschermde geslachtsgemeenschap met wisselende partners is ook een van de risicofactoren voor epididymitis. Dit komt omdat ziekteverwekkers van seksueel overdraagbare aandoeningen zoals chlamydia of gonokokken (gonorroe) soms de oorzaak zijn van epididymitis.

In sommige gevallen leidt testiculaire torsie, dat wil zeggen het draaien van de testikels, tot epididymitis. In veel gevallen is de epididymis echter niet afzonderlijk ontstoken, maar samen met de aangrenzende delen van de zaad- en urinewegen.

Welke ziekteverwekkers veroorzaken de ontsteking?

Bij mannen ouder dan 35 jaar zijn darmbacteriën zoals Escherichia coli, enterokokken, Klebsiella of Pseudomonas aeruginosa en stafylokokken voornamelijk verantwoordelijk voor epididymitis.

In zeldzamere gevallen wordt epididymitis veroorzaakt door de verspreiding van bacteriën via de bloedbaan (vooral pneumokokken en meningokokken), in de context van een tuberculoseziekte of door trauma: wanneer urine in de zaadleiders stroomt, irriteert het de epididymis en veroorzaakt het ontstekingen.

De zeldzamere virale ontsteking van de bijbal is meestal afkomstig van het bofvirus. In dit geval wordt de testis vaak ook aangetast en kan epididymitis voorafgaan aan testiculaire ontsteking. Bij jongens vóór de puberteit volgt epididymitis soms op een adenovirus- en enterovirusinfectie (postinfectieuze epididymitis).

Auto-immuunprocessen kunnen ook een oorzaak zijn van epididymitis.

Daarnaast zijn er geïsoleerde beschrijvingen van epididymitis veroorzaakt door medicijnen zoals amiodaron (medicijn tegen hartritmestoornissen).

Hoe kan epididymitis worden gedetecteerd?

Als epididymitis wordt vermoed, is het raadzaam een uroloog te raadplegen. De arts zal eerst uitvoerig met u praten over uw klachten en eventuele onderliggende ziekten (medische voorgeschiedenis). Mogelijke vragen zijn onder meer:

Zijn de klachten plotseling begonnen?
Heeft u afscheiding uit de penis of pijn bij het plassen?
Heeft u bekende urinewegaandoeningen (waaronder urineweginfecties)?
Heeft u onbeschermde geslachtsgemeenschap?

Epididymitis: lichamelijk onderzoek

Hierna volgt het lichamelijk onderzoek. De arts onderzoekt eerst de balzak op herkenbare ontstekingsverschijnselen (oververhitting, roodheid) en controleert of de bijbal gezwollen is.

Dit onderscheid is erg belangrijk omdat testiculaire torsie een noodgeval is waarvoor binnen een paar uur een operatie nodig is. Testistorsie gaat echter soms gepaard met een ontsteking van de bijbal. Daarom is chirurgische blootstelling van de zaadbal noodzakelijk als het bij het onderzoek niet mogelijk is om testiculaire torsie uit te sluiten.

Epididymitis: laboratoriumtests.

De arts zal u om een urinemonster vragen. Met behulp van zogenaamde urinesticks kan het vermoeden van een urineweginfectie snel worden bevestigd. Daarnaast zal de arts uit de urine een ziekteverwekkercultuur laten bereiden. Dit maakt het mogelijk om de veroorzakende ziekteverwekker te bepalen.

Bij een bloedonderzoek worden bij epididymitis typische ontstekingsverschijnselen (zoals een verhoogd aantal witte bloedcellen) waargenomen. Als er een vermoeden bestaat van een infectie met het bofvirus, duiden antilichamen in het bloed op de infectie.

Epididymitis: beeldvormingstechnieken

De uroloog herkent op het echobeeld de omvang van de ontsteking en of het proces zich al heeft verspreid naar de aangrenzende zaadbal. Ook herkent hij al in een vroeg stadium van het onderzoek een beginnende abcesvorming.

Indien nodig kan een meting van de urinestroom of een cystoscopie nuttig zijn om de exacte oorzaak te achterhalen.

Behandeling

De behandeling van epididymitis bestaat uit bedrust, pijnstillers en, indien nodig, antibiotica. Het is belangrijk om de zaadbal omhoog te brengen en af te koelen met koude kompressen. Acute ontstekingen duren gewoonlijk acht tot tien dagen. Als de zaadbal minder warm aanvoelt en de pijn en zwelling afnemen, geeft dit aan dat het genezingsproces aan de gang is.

Als de pijn ernstig is, wordt de zaadstreng geïnfiltreerd met lokale anesthetica (middelen voor lokale anesthesie). Er is een verhoogd risico op trombose tijdens bedrust. Om bloedstolsels te voorkomen kan de patiënt daarom worden geïnjecteerd met antistollingsmiddel heparine.

Als zich een abces (ingekapselde verzameling pus) vormt als gevolg van epididymitis, is het noodzakelijk om dit operatief te openen en te verwijderen.

Als de epididymitis is veroorzaakt door een infectie met chlamydia, is het belangrijk om alle seksuele partners te behandelen. Anders zijn nieuwe infecties (herinfecties) altijd mogelijk.

Als de zaadleiders vastlopen als gevolg van een ontsteking (occlusieve azoöspermie), kan dit worden verholpen met microchirurgische technieken zodra de ontsteking is verdwenen: bij een procedure die epididymovasostomie wordt genoemd, wordt een nieuwe doorlopende doorgang voor het sperma gecreëerd.

Welke huismiddeltjes helpen bij epididymitis?

Huismiddeltjes hebben hun grenzen. Als de klachten langere tijd aanhouden, niet verbeteren of zelfs verergeren, dient u altijd een arts te raadplegen.

Verloop van de ziekte en prognose

Het verloop van de ziekte epididymitis vereist geduld: het genezingsproces van epididymitis duurt soms wel zes weken – zelfs bij een optimale behandeling. Pas dan voelt het scrotum bij veel mannen weer normaal aan.

Als epididymitis niet verdwijnt, is het absoluut noodzakelijk om de arts opnieuw te raadplegen. Hij zal door nader onderzoek duidelijk maken waarom de klachten blijven bestaan.

Frequente of langdurige epididymitis leidt in sommige gevallen tot littekenvorming en vernauwing van de epididymis of zaadleider. Als beide zaadleiders aan elkaar plakken, zodat ze ondoordringbaar zijn voor sperma, leidt dit tot onvruchtbaarheid (occlusieve azoöspermie). Bovendien bestaat het risico dat de ontsteking zich verspreidt naar onder meer de aangrenzende zaadbal.

Naast bloedvergiftiging (sepsis) is gangreen van Fournier een gevreesde complicatie wanneer epididymitis zeer ernstig is en het immuunsysteem verzwakt is. In dit geval sterft het weefsel (necrose) van de bindweefselstrengen in de testis af. Dit resulteert in een ernstige ontstekingsreactie van het hele organisme, die levensbedreigend is.