Kort overzicht
- Wat is keelholtekanker? Tumoren in het gebied van de keelholte, meestal gemuteerde cellen van het slijmvlies
- Symptomen: Eenzijdige gezwollen lymfeklieren die geen pijn veroorzaken, heesheid, slikproblemen, afhankelijk van het getroffen gebied ook problemen met de neusholte of pijn in de oren
- Behandeling: chirurgie, bestralingstherapie, chemotherapie, gerichte therapieën
- Oorzaken: eerdere precancereuze laesies, alcohol- en nicotinegebruik, virale ziekten.
- Diagnostiek: laryngoscopie, beeldvormingstechnieken, onderzoek van weefselmonsters
- Preventie: vermijden van alcohol en nicotine, versterken van het immuunsysteem
Wat is keelkanker?
Farynxcarcinomen onderscheiden zich door het gebied van de keelholte waarin ze voorkomen:
- Bovenste gedeelte: de bovenste keelholte is de nasopharynx. Het heeft een bovenmuur en een ondermuur. Terwijl de bovenwand zich uitstrekt tussen de kruising van het harde en zachte gehemelte met de schedelbasis, wordt de onderwand gedefinieerd als het bovenoppervlak van het zachte gehemelte. Kanker daar wordt nasofaryngeale kanker of nasofarynxcarcinoom genoemd.
- Midden-keelholtegebied: dit verwijst naar het keelholtegebied achter de mondholte dat zichtbaar is wanneer de mond wijd geopend is. Artsen noemen het de mesopharynx of orofarynx. Dit omvat niet alleen de achterwand van de keelholte, maar ook de amandelen en het voorste oppervlak van het zachte gehemelte. Orofaryngeale carcinomen komen meestal voor rond de amandelen. De orofarynx is het gebied dat het vaakst wordt getroffen door keelkanker.
Hoe herken je keelkanker?
In de vroege stadia is farynxcarcinoom zelden merkbaar als gevolg van symptomen. Pas als de ziekte zich langzaam verspreidt, treden er merkbare veranderingen op. Vaak zijn gezwollen lymfeklieren in de nek de eerste symptomen van keelkanker, en de verdenking op kanker is bijzonder groot als de lymfeklieren geen pijn doen en slechts aan één kant vergroot zijn. Bovendien zijn de symptomen afhankelijk van welk gebied in de keel is aangetast. De symptomen komen in verschillende combinaties voor.
Nasofarynxcarcinoom
Hoewel nasofarynxcarcinoom vaak tot zeer duidelijke symptomen leidt, verschijnen deze meestal niet in de vroege stadia, maar pas naarmate de ziekte voortschrijdt. Het uiterlijk van de keelholtekanker speelt meestal geen rol bij de zelfobservatie van de getroffen persoon, omdat deze lichaamsdelen nauwelijks zichtbaar zijn voor de spiegel. Mogelijke tekenen van deze vorm van keelkanker zijn:
Het is mogelijk dat het keelholtecarcinoom zich verspreidt in de verbinding tussen de keelholte en het middenoor. Dit wordt de buis van Eustachius of buis van Eustachius (Tuba Eustachii) genoemd. Dit veroorzaakt vaak soortgelijke klachten als een middenoorontsteking, namelijk gehoorverlies en een onaangenaam drukgevoel in het oor, dat vaak gepaard gaat met pijn, of oorsuizen. Als de klachten eenzijdig zijn, is de verdenking op een kwaadaardige ziekte bijzonder groot.
Keelholtekanker beschadigt ook vaak de schedelbasis. Indien nodig gaat dit gepaard met verlamming van bepaalde hersenzenuwen. Als gevolg hiervan kunnen de getroffenen last krijgen van hoofdpijn en gezichtspijn of dubbele beelden zien (diplopie). In veel gevallen is er sprake van gevoelloosheid en verlies van gezichtsvermogen.
Orofarynxcarcinoom
De nadruk ligt op het keelgebied achter de mondholte. Zelfs in de vroege stadia verandert het uiterlijk van het slijmvlies als gevolg van de keelholtekanker. Roodheid, zwelling en latere gezwellen of zelfs zweren worden echter zelden opgemerkt door de getroffenen, tenzij ze gepaard gaan met andere symptomen.
Ook hier worden vergrote lymfeklieren in het gebied van de nek of het hoofd beschouwd als belangrijke tekenen voor vroege detectie.
Naarmate het vordert, ontstaat er een zere keel die kan uitstralen naar de oren.
Als de keelkanker zich blijft verspreiden, veroorzaken de gezwellen vaak slikproblemen.
Ongebruikelijke slechte adem is ook een indicatie voor carcinoom.
Hypofarynx carcinoom
Hypofarynxcarcinoom is in de vroege stadia meestal ook niet merkbaar. Dit maakt vroege detectie moeilijk, hoewel een snelle diagnose de kansen op genezing aanzienlijk verbetert.
- Pas als de gezwellen groter worden, ervaren patiënten vaak het gevoel van een “brok in hun keel”. Ze schraapten hun keel zonder dat het iets hielp. In de volgende stap wordt het slikken moeilijk.
- Als de kanker de stembanden aanvalt, treedt meestal heesheid op.
- Kortademigheid is ook een mogelijk symptoom van keelkanker.
- Indien nodig ontdekken de getroffenen verkleurde of pijnlijke plekken in de keel.
- Slechte adem is een veel voorkomend bijkomend symptoom.
- Patiënten hoesten sputum op, dat soms bloed bevat.
Wanneer moet u naar een arts als u keelkanker vermoedt?
Bovenstaande symptomen zijn niet uniek voor keelkanker. Meestal hebben klachten als slikproblemen, heesheid of keelpijn een onschuldige oorzaak. Naast verkoudheid of griep zijn lokale ontstekingen of een allergie mogelijke triggers.
Hoe ziet keelkanker eruit? Veel patiënten met typische symptomen stellen zichzelf deze vraag terwijl ze voor de spiegel staan. In de meeste gevallen ligt echter een onschuldige ziekte ten grondslag aan de veronderstelde symptomen van keelkanker en zijn veranderingen sowieso zelden waarneembaar. Als het echter daadwerkelijk om een keelholtecarcinoom gaat, is een vroege diagnose des te belangrijker.
De kansen op genezing zijn in de vroege stadia meestal erg goed. Bovendien zijn bijvoorbeeld operaties veel kleiner en minder stressvol. Niettemin ervaren specialisten herhaaldelijk dat getroffenen de symptomen negeren uit angst voor een diagnose van kanker – en tijd verliezen voor effectieve therapie.
Is keelkanker te genezen?
Voor tumoren in de lagere farynx en nasopharynx leeft respectievelijk ongeveer 40 procent (hypofarynxcarcinoom) en ongeveer 40 tot 50 procent (nasofarynxcarcinoom) van de patiënten vijf jaar na de diagnose. Voor orofarynxcarcinoom zijn de cijfers iets beter: 50 tot 60 procent. Deze cijfers zeggen echter niets over de persoonlijke levensverwachting voor keelkanker. Dit komt omdat de ziekte volledig te genezen is als deze vroeg genoeg wordt behandeld.
Er zijn drie behandelpaden beschikbaar: chirurgie, bestralingstherapie en medicatie. Oncologen stellen deze mogelijkheden individueel samen en stemmen deze af op de situatie van elke patiënt.
Chirurgie
De meest effectieve behandeling van keelkanker is het volledig verwijderen van het tumorweefsel via een operatie. Wat dat precies betekent, hangt af van de locatie en verspreiding van de keelkanker. Voor sommige patiënten is het voldoende dat chirurgen een klein deel van de keel verwijderen. Bij anderen moeten grotere delen van de keelholte worden geopereerd.
Als de kanker het strottenhoofd heeft aangetast, wordt deze ook gedeeltelijk of volledig verwijderd. De artsen die de patiënt behandelen zullen dit proberen te vermijden om zoveel mogelijk functionaliteit in dit deel van het lichaam te behouden, zodat de patiënt vervolgens nog steeds zonder kunstmatige ondersteuning kan ademen, slikken en spreken.
Minimaal invasieve procedures zijn vaak mogelijk. Bij deze zogenaamde sleutelgatoperatie brengt de arts de instrumenten via kleine incisies in en bestuurt ze via een kleine camera. Als bijzonder zachte chirurgische techniek beschikt hij over een laser, waarmee hij ziek weefsel verwijdert (lasermicrochirurgie).
Als grotere delen van de keelholte of het strottenhoofd moeten worden verwijderd, is de laser hiervoor meestal niet voldoende. Daarom neemt de chirurg dan zijn toevlucht tot conventionele chirurgische ingrepen. Indien nodig reconstrueert hij met het eigen weefsel van de patiënt een deel van de verwijderde keelholte om de functionaliteit ervan te behouden. Het weefsel wordt bijvoorbeeld uit de huid van de onderarm gehaald.
Patiënten hebben daarna vaak nog een trainingsperiode nodig voordat ze weer zelfstandig kunnen spreken en slikken. Als de arts het strottenhoofd volledig moet verwijderen, zijn daarna kunstmatige hulpmiddelen nodig.
radiotherapie
Bij bestralingstherapie (radiotherapie) richten medische professionals ioniserende stralen rechtstreeks op ziek weefsel. Het doel is om de cellen zo ernstig te beschadigen dat ze afsterven en niet meer delen. Radiotherapie tast ook gezond weefsel aan. Hoewel dit zich tot op zekere hoogte herstelt, is het bij deze keelkankerbehandeling toch van groot belang om de aanval op de kankercellen lokaal te beperken en niet een te hoge dosis te kiezen.
In een vroeg stadium kan bestralingstherapie als enige behandelmethode voldoende zijn. Het wordt echter meestal gebruikt in combinatie met chemotherapie of de arts past het toe na een operatie om eventuele resterende kankercellen te elimineren.
Chemotherapieën en gerichte therapieën
Nog relatief nieuw in de kankergeneeskunde zijn de zogenaamde gerichte therapieën. Ze worden zo genoemd omdat ze selectiever aanvallen. Daarom hebben ze minder bijwerkingen. Bij keelkanker, die ontstaat in de slijmvliezen, is cetuximab een belangrijk actief ingrediënt. Dit is een zogenaamd monoklonaal antilichaam. Simpel gezegd blokkeert het een specifieke signaalroute die tumorcellen nodig hebben om te groeien.
Hoe wordt keelkanker vastgesteld?
Tijdens de diagnose controleert de arts of keelholtekanker daadwerkelijk de oorzaak van de klachten is. In de volgende stap onderzoekt hij in hoeverre het keelholtecarcinoom zich al heeft verspreid. Daarnaast gebruikt hij laboratoriumtests om te bepalen of het humaan papillomavirus (HPV-16) mogelijk de oorzaak van de kanker is. Dit kan de therapiekeuze beïnvloeden. Dit is in essentie wat er gebeurt als keelkanker wordt gediagnosticeerd:
Laryngoscopie: De arts onderzoekt de keel visueel met spiegels, waarbij hij gebruik maakt van meerdere spiegels die hij tegen elkaar aan draait om als het ware om de hoek te kijken (indirecte laryngoscopie). Als alternatief gebruikt hij een zogenaamde vergrotende laryngoscoop. Dit is een soort buisje met aan het uiteinde een prisma dat de arts in verschillende richtingen draait. Als deze onderzoeken het vermoeden van keelkanker bevestigen, volgt meestal een directe laryngoscopie onder narcose. Hiervoor duwt de arts een buisje in de keelholte, fixeert deze en steekt er nog een buisje met een camera doorheen.
Weefselmonster (biopsie): Tijdens laryngoscopie verwijdert de arts voorzichtig een weefselmonster, dat later in het laboratorium wordt geanalyseerd. Dit bepaalt onder meer hoe agressief het keelholtecarcinoom is en of HPV-16 betrokken was bij de ontwikkeling ervan.
Hoe ontstaat keelkanker?
Keelholtekanker ontstaat wanneer gezonde cellen in de keelholte muteren in kwaadaardige kankercellen die ongecontroleerd groeien. Genetische veranderingen in het genetisch materiaal zijn hiervan de oorzaak. Het is echter niet precies duidelijk hoe deze ontstaan. Daarom is het niet mogelijk oorzaken van keelkanker te benoemen. De geneeskunde heeft echter enkele risicofactoren geïdentificeerd:
Bepaalde veranderingen in het slijmvlies worden beschouwd als voorlopers van keelholtekanker. Deze omvatten de zogenaamde witte callusziekte (leukoplakie), waarbij de slijmvlieslaag dikker wordt. Het is te herkennen aan witachtige vlekken in de keel.
Er bestaat een verband tussen de ontwikkeling van keelholtecarcinoom en infecties met bepaalde virussen. Dit zijn het humaan papillomavirus (HPV-16) en het Ebstein-Barr-virus (EBV). HPV wordt seksueel overdraagbaar en uit onderzoeken is gebleken dat frequente orale seks het risico op keelkanker verhoogt.
het voorkomen
Het is niet mogelijk om keelkanker met zekerheid te voorkomen totdat de exacte oorzaken zijn vastgesteld. Genetische veranderingen kunnen niet altijd worden voorkomen. U kunt de kans op het ontwikkelen van carcinoom echter aanzienlijk verkleinen door ervoor te zorgen dat u met mate alcohol drinkt en niet rookt. Het helpt ook om de . De belangrijkste factoren hiervoor zijn:
- een evenwichtig dieet
- regelmatige lichaamsbeweging
- voldoende slaap
- niet te veel spanning
