Ischias: symptomen, behandeling, prognose

Kort overzicht

• Symptomen: tintelingen, elektrische schokachtige of trekkende pijn, gevoelloosheid, verlamming
• Behandeling: afhankelijk van oorzaak en ernst; behandelingsopties omvatten medicijnen, chirurgie, fysiotherapie, warmtebehandelingen, massages
• Oorzaken: hernia, letsel aan het wervellichaam, gewrichtsreuma, ontstekingen, abcessen, blauwe plekken, tumoren, infecties
• Prognose: Met een tijdige, juiste behandeling is de kans groot dat de symptomen volledig zullen genezen.

Wat is ischiaspijn?

De heupzenuw (heupzenuw) is de dikste zenuw in het menselijk lichaam. Het loopt langs de achterkant van het dijbeen en vertakt zich ter hoogte van de knie in de twee onderbeentakken, de peroneuszenuw (nervus peronaeus) en de scheenbeenzenuw (nervus tibialis). Het voorziet de spieren in het been. Met zijn sensorische delen rapporteert het sensaties van de onderste ledematen aan het centrale zenuwstelsel.

Ischias: wat zijn de symptomen?

Heuppijn en de bijbehorende symptomen treden soms geleidelijk op, soms vrij plotseling. Artsen noemen typische ischiaspijn neuropathische pijn – wat betekent dat het niet te wijten is aan een structureel letsel in het been of de billen, maar aan de zenuw zelf.

Meer beschrijvend drukken veel patiënten zich uit: symptomen van ischias voelen bijvoorbeeld ‘als een elektrische schok’ of ‘mieren tintelen in de benen’. Bovendien treden in sommige gevallen gevoelloosheid of verlammingsverschijnselen op.

Kenmerkend is ook dat de pijn uitstraalt. Dit wordt radiculaire pijn genoemd (pijn afkomstig van de zenuwwortel). Dit onderscheidt bijvoorbeeld ischias van lumbago. De trigger hier is vaak een ongelukkig draaien of tillen dat tot plotselinge, ernstige rugpijn leidt. Dit verplaatst zich echter niet in het been.

In het geval van heuppijn hangt het ook af van welke zenuwvezels precies gewond zijn:

• Als vooral de vezels van de vijfde zenuwwortel van de lumbale wervelkolom (L5) worden aangetast, loopt de pijn van de billen naar de achterkant van de buitenkant van het dijbeen naar de buitenste knie naar het voorste buitenste onderbeen. Soms gaat het door tot in de enkel.

Als de ischias bekneld raakt door een hernia, wordt de pijn vaak verergerd door hoesten, niezen of persen (tijdens de stoelgang), maar ook tijdens sommige bewegingen. Minder vaak worden ook het plassen en de ontlasting verstoord. Als een ontsteking de oorzaak is van ischias, neemt de pijn vaak 's nachts toe.

Hoe wordt ischias behandeld?

Hoe heuppijn het beste kan worden behandeld, hangt af van de oorzaak, ernst en duur van de symptomen. De eerste prioriteit bij de behandeling van ischias – vooral bij nieuwe pijn – is echter om deze zo snel mogelijk te verlichten.

Het doel is om te voorkomen dat de pijn chronisch wordt en er een zogenaamd pijngeheugen ontstaat. Artsen begrijpen dat dit betekent dat het centrale zenuwstelsel ‘leereffecten’ gebruikt om pijn later te melden, zelfs als er geen oorzaak meer voor is.

Soms slaagt het lichaam erin zichzelf of de aangetaste zenuw zelf te genezen. De pijn verdwijnt vaak na enkele dagen tot zes weken.

Bij acute klachten helpt het vaak om de benen hoger te leggen. Dit kun je bereiken door op je rug te gaan liggen en je onderbenen op een stoel of een dik kussen te laten rusten. Idealiter zouden de heup- en kniegewrichten ongeveer in een rechte hoek (90 graden) moeten worden gebogen.

Als de pijn vanaf het begin niet verbetert of zeer ernstig is, zijn er in principe drie behandelmethoden: medicatie, andere conservatieve therapieën (fysiotherapie enzovoort) en chirurgie.

Medicatie voor ischiasbehandeling

Heuppijn kan worden verlicht met pijnstillers. In de meeste gevallen volgt de behandelend arts het stappenplan voor pijntherapie van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO). Dit schema bestaat uit de drie fasen:

• Niet-opioïde pijnstillers zoals paracetamol, ibuprofen of diclofenac.
• Zwakke opioïde pijnstillers (zoals tramadol) in combinatie met niet-opioïden.
• Sterke opioïde pijnstillers (zoals morfine, buprenorfine of fentanyl) in combinatie met niet-opioïden

Eerst wordt geprobeerd de ischiaspijn te verlichten met pijnstillers (analgetica) die zo min mogelijk bijwerkingen hebben. Als deze niet voldoende effect hebben, schrijft de arts aanvullend zwakke opioïden voor. Sterke opioïden worden alleen gebruikt voor de meest ernstige pijn die moeilijk te behandelen is. Vaak helpt ook een combinatie van verschillende pijnstillers (co-analgetica).

Opioïden zijn zeer effectieve pijnstillers. Ze hebben echter potentieel levensbedreigende bijwerkingen en zijn verslavend als ze langdurig worden gebruikt. Om deze reden wordt het absoluut aanbevolen om ze alleen met voorzichtigheid en onder medisch toezicht te gebruiken.

Andere conservatieve ischiasbehandeling

Naast medicijnen zijn er andere conservatieve (niet-chirurgische) behandelingsopties voor ischiaspijn. Gerichte fysiotherapie is vaak nuttig bij het verlichten van ischiaspijn en het verbeteren van de prognose. Afhankelijk van de methode kunnen gespannen spieren worden losgemaakt of de wervelkolom worden gestabiliseerd en versterkt. Veel mensen met chronische pijn nemen ook ongunstige ingetogen en verkeerde houdingen aan, die met behulp van fysiotherapie kunnen worden gecorrigeerd.

Er wordt bijvoorbeeld gebruik gemaakt van bewegingstherapie (fysiotherapie, rugschool), warmtebehandelingen of massages. De therapeut selecteert de passende behandeling voor uw individuele pijnpatronen en oorzaken.

Een andere benadering om de behandeling van ischiaspijn te ondersteunen is gedragstherapie. Het helpt patiënten beter met het ongemak om te gaan. Het zorgt er ook voor dat patiënten het niet rustig aan doen en minder bewegen uit angst voor ischiaspijn. Dit zou het succes van de behandeling op lange termijn in gevaar brengen. De gedragstherapeutische aanpak speelt daarom een ​​belangrijke rol in de moderne behandeling van ischias.

Chirurgische behandeling van ischias

Bij ischiaspijn is een operatie zelden nodig. Dit is bijvoorbeeld het geval als een hernia ernstige klachten veroorzaakt (zoals ontlastingsstoornissen, verlammingen of hevige pijn die moeilijk te behandelen is).

Soms is ischias het gevolg van een vernauwing van het wervelkanaal in het lumbale gebied (lumbale spinale stenose). Ook in dit geval kan een operatie aangewezen zijn.

Tegenwoordig voeren artsen dergelijke operaties meestal op een minimaal invasieve manier uit. Met andere woorden: de chirurg maakt geen grote incisie om direct zicht te hebben op het te opereren gebied. In plaats daarvan maakt hij verschillende kleine incisies waardoor hij fijne optische en chirurgische instrumenten in het lichaam brengt.

Ischias: onderzoek en diagnose

Een gewonde of beknelde ischias is vaak erg pijnlijk. Het ongemak verdwijnt echter meestal binnen enkele dagen tot weken vanzelf. Als de pijn aanhoudt of terugkeert, is een bezoek aan de arts raadzaam.

Als rugpijn gepaard gaat met gevoelloosheid of verlamming van de benen en/of verstoringen van de lediging van de darmen en de blaas, raadpleeg dan in het algemeen een arts!

De arts zal u eerst uitgebreid vragen naar uw medische voorgeschiedenis (anamnese). Hij kan de volgende vragen stellen:

• Hoe lang heb je de pijn?
• Hoe zou u de pijn omschrijven (bijvoorbeeld als inschietend of opwindend)?
• Waar zit de pijn precies? Stralen ze?
• Wat geeft jou verlichting?
• Wat is je beroep?
• Wordt uw dagelijks leven beïnvloed door de heuppijn?

Tijdens het daaropvolgende klinische onderzoek zal uw arts eerst naar uw rug en benen kijken. Hij zoekt naar eventuele afwijkingen en controleert de beweeglijkheid van de gewrichten, de kracht van de spieren en uw reflexen. Ook test hij of het gevoel in je benen veranderd is. Hiervoor streelt hij bijvoorbeeld de huid en laat jij dan de plek zien waar hij je heeft aangeraakt.

Met de zogenaamde Lasègue-test controleert uw arts of de zenuwwortels van het onderste ruggenmerg geïrriteerd zijn. Hiervoor gaat u op uw rug liggen en tilt de arts uw gestrekte been op. Als de heupzenuw bekneld raakt of anderszins geïrriteerd raakt, ervaart u zelfs halverwege uw been pijn in uw rug.

Bij het zoeken naar de oorzaak van de klachten zal de arts indien nodig aanvullend onderzoek doen, bijvoorbeeld een magnetische resonantie beeldvorming (MRI of magnetische resonantie tomografie) of computertomografie (CT). Dergelijke beeldvormingsprocedures zijn vooral belangrijk als er sprake is van verlamming of sensorische stoornissen.

Als er een vermoeden bestaat van een ontsteking van de heupzenuw, zal de arts uw bloed afnemen om de ontstekingsniveaus te bepalen en eventuele ziekteverwekkers (zoals Borrelia) te identificeren. Een analyse van hersenvocht (CSF) kan nodig zijn. Om dit te doen, zal de arts een naald door de huid van de onderrug steken en deze voorzichtig in het wervelkanaal naast het ruggenmerg opvoeren om een ​​klein monster hersenvocht te nemen – dit wordt een ruggenprik genoemd.

Lumboischialgie

Lumboischialgie manifesteert zich op dezelfde manier als ‘klassieke’ ischiaspijn (ischialgie): patiënten melden bijvoorbeeld trekpijn, tintelingen en gevoelloosheid in het been. Spierzwakte is ook mogelijk.

In tegenstelling tot ischias is bij lumboischalgie niet alleen de heupzenuw geïrriteerd, maar ook de zenuwen die het ruggenmerg verlaten ter hoogte van de lumbale wervelkolom. Dienovereenkomstig komt de pijn minder uit de billen dan uit de onderrug.

Lees meer over symptomen, diagnose en behandeling in het artikel Lumboischialgie!

Oorzaken en risicofactoren

De belangrijkste oorzaak van ischias is een hernia of de voorloper ervan, de uitpuilende tussenwervelschijf. Soms zitten er andere ziekten achter, als ze druk uitoefenen op de zenuwwortels en vezels van de ischias. Deze omvatten bijvoorbeeld:

• Verwondingen aan het wervellichaam
• Tumoren
• Gewrichtsreuma
• Pusverzamelingen (abcessen)
• Blauwe plekken (hematomen)

Een andere mogelijke oorzaak van ischiasirritatie zijn infectieziekten, zoals de ziekte van Lyme. De bacteriële ziekteverwekkers van deze infectie (borrelia) worden overgedragen door teken. Herpesvirussen bij gordelroos (herpes zoster) veroorzaken soms ook ischiasproblemen.

Ischias tijdens de zwangerschap

Rugpijn komt vrij vaak voor tijdens de zwangerschap. Het is echter zelden te wijten aan de heupzenuw. In plaats daarvan is de pijn meestal te wijten aan zwangerschapsgerelateerde factoren, zoals het toenemende gewicht van de buik en het hormonaal geïnduceerde loskomen van ligamentstructuren.

Dit betekent echter niet dat ischiasachtige symptomen tijdens de zwangerschap lichtvaardig moeten worden opgevat. Omdat ook een hernia en andere ernstige oorzaken mogelijk zijn, is een bezoek aan de dokter zeker aan te raden voor getroffen vrouwen.

Als de arts inderdaad ischialgie diagnosticeert, zal hij of zij meestal een behandeling met fysiotherapie voorschrijven. In het belang van het ongeboren kind worden pijnstillers tijdens de zwangerschap niet of slechts in beperkte mate gebruikt.

Alles wat belangrijk is over ischias bij aanstaande moeders kun je lezen in het artikel Ischias tijdens de zwangerschap.

Verloop van de ziekte en prognose

Het is belangrijk om de rug- en buikspieren te versterken door regelmatig te oefenen en te sporten. Een sterk spierkorset ontlast en stabiliseert de wervelkolom. Het is ook nuttig om rugvriendelijk gedrag aan te leren (bijvoorbeeld bij het werken aan een bureau of het tillen van zware lasten). Dit verlicht bestaande klachten op de lange termijn en voorkomt nieuwe ischiasproblemen.

Daarnaast beïnvloeden sociale en psychologische factoren het beloop en de prognose van rugklachten, waaronder heuppijn. Zo hebben eenzaamheid, depressieve stemming en stress een negatieve invloed op de klachten. Ze dragen er gedeeltelijk ook toe bij dat rugpijn chronisch wordt en aan de verminderde effectiviteit van pijnmedicatie.

Dit betekent dat een intact sociaal leven, de steun van familie en vrienden, goede omstandigheden op het werk, een vertrouwensrelatie met de behandelende arts en een positieve onderliggende stemming behulpzaam zijn bij het positieve beloop van ischiaspijn.