Gele koorts: beschrijving
Gele koorts wordt veroorzaakt door het gelekoortsvirus. Het wordt op mensen overgedragen via de beet van geïnfecteerde muggen. De ziekte komt alleen permanent voor in bepaalde delen van de wereld. Deze staan bekend als endemische gebieden voor gele koorts. Ze bevinden zich in (sub)tropisch Afrika en Zuid-Amerika. Reizigers naar deze bestemmingen dienen zich vooraf te informeren of een vaccinatie tegen gele koorts verplicht is. Azië, Australië, Oceanië, Noord-Amerika en Europa worden momenteel als vrij van gele koorts beschouwd.
Deskundigen op het gebied van de tropische geneeskunde schatten dat er jaarlijks wereldwijd ongeveer 200,000 gevallen van gele koorts en tot 60,000 sterfgevallen zijn. Ongeveer 90 procent hiervan bevindt zich in Afrika. Elk verdacht geval, elke ziekte en elk sterfgeval als gevolg van gele koorts moet worden gemeld. Niettemin schat de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) dat er een groot aantal niet-gemelde gevallen is. Dit betekent dat nog meer mensen gele koorts kunnen krijgen, maar deze gevallen worden niet gemeld of niet als zodanig herkend.
Er zijn twee vormen van gele koorts: jungle-gele koorts en stedelijke gele koorts. De naam hangt af van waar en van wie u de ziekte oploopt.
Jungle gele koorts
Stad gele koorts
In tegenstelling hiermee is stedelijke gele koorts. In dit geval brengt een persoon die aan gele koorts lijdt tijd door met andere mensen. Als de dragermuggen nog aanwezig zijn, kunnen zij het gelekoortsvirus van de zieke overbrengen op andere mensen. Directe besmetting van mens op mens is niet mogelijk (of alleen theoretisch via direct bloedcontact, bijvoorbeeld bij bloedtransfusies).
Gele koorts: symptomen
Sommige besmette mensen ontwikkelen helemaal geen symptomen. In dit geval spreken artsen van een asymptomatisch beloop.
In andere gevallen verschijnen de eerste symptomen van gele koorts ongeveer drie tot zes dagen na de infectie (incubatieperiode). De ziekte verloopt meestal mild, vergelijkbaar met een griepachtige infectie. Sommige patiënten worden echter ook ernstig ziek door gele koorts, soms met fatale afloop.
Gele koorts: mild beloop
Ongeveer 85 procent van degenen die gele koorts oplopen, ontwikkelt griepachtige symptomen zoals
- Koorts tot 40 ° C
- rillingen
- hoofdpijn
- pijnlijke ledematen
- spierpijn
- misselijkheid
- braken
Gele koorts: ernstig beloop
Bij ongeveer 15 procent van de gele koortspatiënten verloopt de ziekte ernstig, soms na een tijdelijke lichte verbetering van de symptomen uit de beginfase. Dit leidt tot de toxische fase van de ziekte. Naast de symptomen van een mild beloop kunnen de volgende symptomen van gele koorts ontstaan:
- Braken van gal
- diarree
- hevige dorst en oververhitte huid van gezicht en romp (“rode fase”)
- onaangename slechte adem
- Milde geelzucht (icterus)
- Vermindering van de urineproductie
- bloeden in de mond
Bij zeer ernstige gele koorts zijn de belangrijkste symptomen bloedingen en schade aan de lever en de nieren (“gele fase”). De volgende symptomen kunnen optreden:
- op koffiedik lijkend braken (hematemesis), teerachtige ontlasting (melena) of bloederige diarree
- Bloeding van de huid en slijmvliezen
- Geelverkleuring van de huid (icterus) als gevolg van acuut leverfalen
- Acuut nierfalen met sterk verminderde of afwezige urineproductie (oligurie, anurie)
- vertraagde hartslag (bradycardie) – relatieve bradycardie in combinatie met koorts wordt het teken van Faget genoemd
- Neurologische afwijkingen zoals spraakstoornissen, apathie, convulsies en bewegingsstoornissen
- Shock als gevolg van hoog bloed- en vochtverlies (door bloeding, braken, diarree), gekenmerkt door lage bloeddruk
Vanwege de verschillende orgaanbloedingen bij ernstige gele koorts, wordt de ziekte geclassificeerd als hemorragische koorts (zoals dengue, Ebola, Lassakoorts, enz.). Ongeveer de helft van de mensen met deze ernstige vorm van gele koorts overlijdt.
Gele koorts: oorzaken en risicofactoren
Een gastheer is een organisme waarvan het virus de cellen nodig heeft om zich te kunnen vermenigvuldigen. Zowel mensen als apen dienen als gastheer voor het gele koortsvirus. Apen zijn het natuurlijke reservoir van het virus. Voor veel apensoorten, vooral de Afrikaanse, is besmetting met het gele koortsvirus onschadelijk. Pas wanneer een mug het virus tijdens een bloedmaaltijd van een aap oppikt en vervolgens een mens bijt, bereikt het virus laatstgenoemde (sylvatische of junglecyclus).
Als een persoon besmet is, kunnen muggen het virus van hem overnemen en andere mensen infecteren (stads- of stadscyclus). Dit kan epidemieën veroorzaken.
Verspreiding van het gele koortsvirus in het lichaam
Wanneer het gelekoortsvirus via een muggenbeet in de bloedbaan terechtkomt, vermenigvuldigt het zich eerst in de lymfeklieren. Vervolgens verspreidt het zich via de lymfe en het bloed door het lichaam. Een belangrijk orgaan voor de vermenigvuldiging van het gele koortsvirus is de lever, die door de ziekte bijzonder beschadigd kan raken. Dit verklaart ook de vaak voorkomende geelverkleuring van de huid en ogen (icterus). Het virus bereikt ook diverse andere organen zoals de nieren, milt, beenmerg en spieren. Veel organen kunnen dermate beschadigd raken dat ze niet meer (goed) kunnen functioneren. Artsen spreken dan van multi-orgaanfalen, dat levensbedreigend of zelfs fataal kan zijn.
Gele koorts: onderzoeken en diagnose
De reisgeschiedenis (reisgeschiedenis), koorts, bloedingen en een gele verkleuring van de huid wijzen de weg naar een diagnose gele koorts. Als uw arts gele koorts vermoedt, zal hij of zij u onder andere de volgende vragen stellen bij het afnemen van uw medische geschiedenis:
- Wanneer was je daar precies?
- Wat deed je daar?
- Heb je pijn?
- Heeft u koorts?
- Is uw ontlasting zwart van kleur?
- Hoe lang heb je de symptomen al?
Het interview wordt gevolgd door een lichamelijk onderzoek. Hij zal bijvoorbeeld uw buik palperen om vast te stellen of uw lever en milt vergroot zijn. Ook zal hij uw temperatuur en bloeddruk meten. Ook zal hij bloedmonsters afnemen en deze in het laboratorium laten onderzoeken. Bij gele koorts worden typische veranderingen zoals verhoogde leverwaarden, een ophoping van toxische stofwisselingsproducten en mogelijk een stollingsstoornis waargenomen. Urinetesten kunnen ook nierschade aantonen, bijvoorbeeld overmatige eiwituitscheiding (albuminurie).
Detectie van gele koortsinfectie
Na de eerste twee tot vijf dagen van de ziekte kan het genetische materiaal van het gele koortsvirus (RNA-virus) in het bloed worden gedetecteerd met behulp van een polymerasekettingreactie (PCR). Vanaf ongeveer de vijfde tot en met de zevende dag van de ziekte heeft de patiënt specifieke antistoffen gevormd tegen het gele koortsvirus. Deze kunnen ook in het bloed worden gevisualiseerd (serologisch onderzoek).
Gele koorts: behandeling
Er bestaat momenteel geen specifieke behandeling voor gele koorts – er zijn geen medicijnen of andere therapieën die het gele koortsvirus rechtstreeks kunnen bestrijden. De ziekte kan daarom alleen symptomatisch worden behandeld. Dit betekent dat alleen de tekenen van de ziekte kunnen worden verlicht.
Momenteel wordt onderzoek gedaan naar een therapie met interferon-alfa. Het vertoont aanvankelijk succes bij geïnfecteerde apen.
Symptomatische behandeling
Patiënten moeten worden verzorgd op een intensive care-afdeling, vooral als de ziekte ernstig is. In een gebied waar gele koorts endemisch is, waar de Egyptische tijgermug aanwezig is, moet de patiënt geïsoleerd worden. In deze quarantaine kunnen ze niet door muggen worden gebeten, waardoor ze het virus niet op andere mensen kunnen overdragen.
Gele koorts: vaccinatie
Hoe u gele koorts kunt voorkomen met een vaccinatie leest u in het artikel Gele koorts vaccinatie.
Gele koorts: verloop van de ziekte en prognose
Als er na infectie al symptomen optreden, is gele koorts in de meeste gevallen (85%) mild en verdwijnt deze na enkele dagen. Van de ongeveer 15 procent van de patiënten die ernstig ziek worden door gele koorts, overlijdt ongeveer één op de twee – zelfs als maximale intensieve medische zorg wordt verleend. Gemeten tegen alle gelekoortsinfecties betekent dit dat ongeveer tien tot twintig procent van de getroffenen overlijdt.
Als je eenmaal een gele koortsinfectie hebt overleefd, ben je waarschijnlijk levenslang immuun voor gele koorts vanwege de antistoffen die je hebt ontwikkeld, menen experts.
Gele koorts voorkomen
Omdat er geen specifieke behandeling bestaat en gele koorts potentieel levensbedreigend is, is vaccinatie erg belangrijk. Sommige Afrikaanse en Zuid-Amerikaanse landen stellen vaccinatie verplicht bij binnenkomst en vertrek (en mogelijk bij doorreis). Een verspreiding van een epidemie kan alleen worden voorkomen als de meerderheid (60 tot 90 procent) van de mensen in een gebied wordt ingeënt tegen gele koorts.
