Hoe betamethason werkt
Betamethason heeft ontstekingsremmende, antiallergische en immunosuppressieve eigenschappen. Het is 25 tot 30 keer krachtiger dan zijn natuurlijke tegenhanger, cortisol.
In het menselijk lichaam heeft het natuurlijke hormoon cortisol, ook wel bekend als hydrocortison, meerdere effecten. In de volksmond wordt het hormoon ook wel ‘cortison’ genoemd, maar dit is niet correct, aangezien het de geïnactiveerde (ineffectieve) vorm van cortisol is.
Cortisol heeft de volgende functies in het lichaam:
- Het verhoogt de productie van bloedsuiker (glucose) in de lever om het lichaam in stressvolle situaties van snelle energie te voorzien.
- Het versnelt de eiwitomzet – de eiwitafbraak levert ook energie.
- Het heeft een onderdrukkend effect op het immuunsysteem.
Vergeleken met cortisol wordt betamethason minder snel afgebroken of geïnactiveerd in het lichaam, omdat het niet door de lichaamseigen enzymen kan worden afgebroken tot cortison.
Absorptie, afbraak en uitscheiding
Betamethason wordt na inname snel uit het maagdarmkanaal geabsorbeerd en bereikt na één tot twee uur de maximale bloedspiegels. De biologische halfwaardetijd, de tijd die nodig is voordat het effect tot de helft is gedaald, bedraagt gemiddeld zeven uur.
Ter vergelijking: de halfwaardetijd van cortisol is ongeveer 1.5 uur.
De lever zet betamethason om in een beter oplosbare verbinding. Dit wordt vervolgens via de gal in de ontlasting uitgescheiden.
Wanneer wordt betamethason gebruikt?
Betamethason wordt plaatselijk op de huid aangebracht bij huidziekten zoals psoriasis, neurodermitis, allergische of jeukende huidreacties (netelroos). Er wordt gebruik gemaakt van betamethasonzalf, gel of crème die de werkzame stof als zogenaamde esters bevat.
Het actieve ingrediënt wordt ook gecombineerd met andere geneesmiddelen. Zo helpt de combinatie met salicylzuur bestaande huidschilfers beter op te lossen, terwijl betamethason in combinatie met calcipotriol vaak wordt gebruikt voor de uitwendige behandeling van psoriasis.
Als betamethason als injectie moet worden toegediend of in vloeibare vorm moet worden ingenomen, wordt betamethasonwaterstoffosfaat gebruikt. Het heeft een veel betere wateroplosbaarheid dan het pure actieve ingrediënt. De toepassingsgebieden hiervoor zijn nog breder. Voorbeelden zijn:
- Vochtophoping (met zwelling) in de hersenen (hersenoedeem)
- Initiële behandeling van ernstige huidziekten (zie hierboven)
- Reumatoïde artritis
- Ernstige ontstekingsreacties in het lichaam
Het is echter altijd belangrijk om ervoor te zorgen dat dit geen bacteriële ontstekingen zijn, omdat de demping van het immuunsysteem door betamethason ervoor kan zorgen dat infecties bijzonder ernstig kunnen oplaaien.
Hoe betamethason wordt gebruikt
De meest voorkomende vorm van toepassing van betamethason is lokale behandeling met behulp van betamethasonzalf voor huidziekten. Door de lange werkingsduur hoeft de zalf vaak maar één keer per dag te worden aangebracht.
Daarnaast worden vaak betamethasontabletten gebruikt, die moeten worden ingenomen volgens het therapieplan van een arts. De dosis wordt in het algemeen eerst snel verhoogd, vervolgens constant gehouden (plateaufase) totdat de ziekte is verdwenen, en vervolgens langzaam verlaagd om de therapie te beëindigen.
De tabletten worden gewoonlijk 's ochtends tussen zes en acht uur ingenomen, omdat de cortisolspiegels in het lichaam rond deze tijd het hoogst zijn. Inname na de maaltijd verbetert de tolerantie in het maag-darmkanaal.
Wat zijn de bijwerkingen van betamethason?
De bijwerkingen van betamethason zijn dosisafhankelijk. Bij hoge doseringen en/of langdurig gebruik zijn de volgende bijwerkingen mogelijk:
- Diabetes
- Verhoogde bloedlipiden- en cholesterolwaarden
- Veranderingen in het elektrolytniveau in het bloed
- Spierzwakte
- Stemmingswisselingen
- Duizeligheid
- Spijsverteringsproblemen
- veranderingen in het aantal van bepaalde bloedcellen
Veel van deze bijwerkingen kunnen effectief worden vermeden door een dosis toe te dienen die zo hoog als nodig maar zo laag mogelijk is.
Waar moet ik op letten als ik betamethason gebruik?
Interacties met andere geneesmiddelen
Betamethason wordt in het lichaam afgebroken door bepaalde enzymen (voornamelijk CYP3A4). Gelijktijdig gebruik van andere geneesmiddelen die deze enzymen stimuleren, vermindert de werking van betamethason.
Dergelijke geneesmiddelen omvatten het antibioticum rifampicine en de epilepsiemedicijnen fenytoïne, carbamazepine en fenobarbital.
In combinatie met ACE-remmers (antihypertensiva zoals ramipril, enalapril, lisinopril) kunnen veranderingen in het bloedbeeld optreden. Betamethason kan ook het bloedsuikerverlagende effect van orale antidiabetica en insuline verzwakken.
Niet-steroïde anti-inflammatoire geneesmiddelen (bijv. ASA, ibuprofen, naproxen), die vaak ook als hoofdpijnmedicatie worden ingenomen, kunnen in combinatie met betamethason leiden tot een verhoogde gastro-intestinale bloeding.
Leeftijdsbeperking
Betamethason wordt indien nodig vanaf de geboorte gebruikt.
Zwangerschap en borstvoeding
Glucocorticoïden zoals betamethason passeren de placentabarrière en gaan over in de moedermelk. Daarom mogen ze niet worden gebruikt tijdens zwangerschap en borstvoeding.
Bij medisch verantwoorde bevalling vóór de feitelijke uitgerekende datum wordt betamethason gebruikt om de voortijdige longontwikkeling bij het ongeboren kind te stimuleren. In dit geval is het het medicijn van eerste keuze.
Voor lokale therapie, bijvoorbeeld in de vorm van een zalf, kan betamethason zowel tijdens de zwangerschap als tijdens de borstvoeding worden gebruikt. Het mag echter tijdens het geven van borstvoeding niet rechtstreeks op de borst of tepels worden aangebracht.
Hoe kunt u geneesmiddelen krijgen die betamethason bevatten?
Voor alle geneesmiddelen die betamethason bevatten, is in Duitsland, Oostenrijk en Zwitserland een medisch recept vereist.
Hoe lang is betamethason bekend?
Al in 1855 beschreef de wetenschapper Thomas Addison (naar wie de ziekte van Addison is vernoemd, waarbij sprake is van een onderactiviteit van de cortisolproducerende bijnieren) een ziekte die met succes kon worden behandeld met een bijnierextract.
Het hormoon cortisol in dit extract werd in 1936 geïdentificeerd door de onderzoeksgroepen onder leiding van Kendall en Reichstein. In 1948 was het voor het eerst mogelijk om cortisol in het laboratorium te produceren.
