Korte beschrijving
- Wat is agnosie? Bij agnosie kan de getroffen persoon geen zintuiglijke prikkels meer herkennen, hoewel de waarneming behouden blijft, het zintuig intact is en de aandacht en intellectuele vermogens niet worden aangetast.
- Oorzaken: schade aan bepaalde hersenkwabben, bijvoorbeeld als gevolg van een beroerte, hersentumor, hersenabces of ziekten waarbij achtereenvolgens hersenweefsel afsterft (zoals bij de ziekte van Alzheimer).
- Symptomen: Afhankelijk van het type agnosie, bijvoorbeeld het onvermogen om te identificeren wat er wordt gezien (visuele agnosie) of om geluiden te herkennen (auditieve agnosie).
Agnosie: definitie
Bij agnosie kan de getroffen persoon geen zintuiglijke prikkels meer herkennen, hoewel de waarneming zelf behouden blijft. Zo functioneren de zintuigen correct en is er ook geen sprake van een verstandelijke beperking (zoals dementie). In plaats daarvan berust agnosie op een stoornis in de informatieverwerking, bijvoorbeeld als gevolg van een beroerte. Het is relatief zeldzaam.
Vormen van agnosie
- visuele agnosie met speciale vormen zoals prosopagnosie, kleuragnosie
- tactiele agnosie
- ruimtelijke agnosie
- olfactorische agnosie
- auditieve agnosie
- autotopagnosie
- anosognosie
Agnosie: oorzaken en mogelijke ziekten
Agnosie is het gevolg van schade aan specifieke hersenkwabben: occipitale, pariëtale of temporale kwabben – allemaal onderdeel van de grote hersenen. Visuele agnosie wordt bijvoorbeeld veroorzaakt door schade aan de occipitale kwab – het achterste deel van de grote hersenen, waarvan de taken onder meer de verwerking van visuele informatie omvatten. Akoestische agnosie daarentegen is te wijten aan schade in het gebied van de achterste temporale kwabben (temporale kwab), die onmisbaar is voor het gehoor. Autotopagnosie is het gevolg van letsel aan de pariëtale kwab.
Mogelijke oorzaken van hersenbeschadiging zijn onder meer:
- Hoofd wond
- Stroke
- Hersentumor
- Hersenenabces
- Ziekten met progressief verval van hersenweefsel (zoals de ziekte van Alzheimer)
Agnosie: symptomen
Visuele agnosie
In het geval van visuele of optische agnosie (ook wel zielenblindheid genoemd) is de getroffen persoon niet in staat optische waarnemingen te koppelen aan optische herinneringen. Dit betekent dat de patiënt een object (object, gezicht, enz.) kan zien, maar het niet kan herkennen. Als hij het object echter kan horen of bijvoorbeeld kan aanvallen, is het mogelijk dat hij het herkent.
Visuele agnosie is onderverdeeld in verschillende subtypes, zoals:
- Prosopagnosie (gezichtsblindheid): Getroffen personen kunnen bekende gezichten (van familieleden, vrienden, enz.) niet herkennen en onderscheiden. In plaats daarvan moeten ze vertrouwen op andere kenmerken (stem, kleding, gebaren, enz.) om individuen te identificeren.
- associatieve agnosie: Hier herkent de getroffen persoon de vorm en vorm van een voorwerp (zoals een hamer), maar kent de betekenis ervan niet. Dat wil zeggen, hij weet niet waar de hamer voor dient.
- Kleuragnosie: Getroffen personen kunnen kleuren waarnemen, maar kunnen deze niet herkennen en benoemen. Deze vorm van agnosie mag niet worden verward met kleurenblindheid – een aandoening waarbij getroffen personen geen individuele of alle kleuren kunnen waarnemen.
Tactiele agnosie
Tactiele agnosie wordt ook stereoagnosie, astereognosie of tactiele blindheid genoemd. Het wordt opgevat als het onvermogen om iets alleen te identificeren door palpatie of aanraking (zonder visuele controle), hoewel de tastzin normaal functioneert. De getroffen persoon kan dus geen voorwerpen en materialen herkennen en benoemen door alleen aan te raken en te palperen.
Ruimtelijke agnosie
Bij deze vorm van herkenningsstoornis kan de getroffen persoon zich niet in de ruimte of op zijn eigen lichaam oriënteren.
Olfactorische agnosie
Auditieve agnosie
Auditieve agnosie wordt ook doofheid van de ziel genoemd. Het wordt gekenmerkt door het feit dat de getroffen persoon, ondanks een intact gehoor, geen geluiden of tonen kan identificeren of in hun context kan herkennen. Als er bijvoorbeeld in de kamer ernaast een telefoon overgaat, hoort hij dat, maar kan hij het niet herkennen als een telefoonbel. Of hij kan individuele tonen horen, maar kan ze in hun context niet als melodieën herkennen.
autotopagnosie
Bij autotopagnosie kan de getroffen persoon zijn eigen lichaamsdelen niet lokaliseren en benoemen en kan hij huidprikkels op zijn eigen lichaam niet correct lokaliseren, hoewel de oppervlaktegevoeligheid intact is.
anosognosie
Agnosie: Wanneer moet u een arts raadplegen?
Als agnosie opnieuw optreedt, is dit een waarschuwingssignaal voor een verstoorde hersenfunctie. Als een beroerte de oorzaak is, is er sprake van een noodsituatie die onmiddellijk door een arts moet worden behandeld!
Agnosie: wat doet de dokter?
Om agnosie te diagnosticeren, zal de arts verschillende tests en onderzoeken uitvoeren, afhankelijk van het aangetaste sensorische gebied. Als er bijvoorbeeld een vermoeden bestaat van visuele agnosie, zal hij de patiënt vragen verschillende voorwerpen (zoals een pen, boek, enz.) te benoemen of het gebruik ervan te demonstreren. Om prosopagnosie te detecteren, krijgt de patiënt ter naamgeving foto's van familieleden of bekende persoonlijkheden te zien.
In de aanloop naar dergelijke tests moet de arts ervoor zorgen dat de patiënt zijn instructies heeft begrepen en dat er geen sprake is van extra afasie (spraakstoornis) – zoals bijvoorbeeld vaak het geval is bij autotopagnosie. Als de patiënt moeite heeft zich uit te drukken en te begrijpen wat iemand zegt, kan dit het testresultaat vervalsen.
Als er daadwerkelijk sprake is van agnosie, moet de oorzaak ervan worden opgehelderd. Beeldvorming van de hersenen, bijvoorbeeld door middel van computertomografie (CT) of magnetische resonantie beeldvorming (MRI), kan helpen. Op deze manier kunnen bijvoorbeeld ruimte-innemende processen zoals een tumor of een hersenbloeding worden geïdentificeerd als de oorzaak van de hersenbeschadiging en dus van agnosie.
Behandeling van agnosie
Aan de andere kant heeft de behandeling van agnosie tot doel het voor patiënten zo gemakkelijk mogelijk te maken om met hun beperking het dagelijks leven te leiden. Ergotherapeuten en logopedisten kunnen de getroffenen bijvoorbeeld wijzen op manieren om hun tekorten te compenseren. Een patiënt met prosopagnosie (gezichtsblindheid) traint bijvoorbeeld om mensen te herkennen aan andere kenmerken dan hun gezicht, zoals haarkleur en kapsel, stem of manier van lopen.
Agnosie: Wat u zelf kunt doen
In ieder geval kunnen familieleden een grote steun zijn. Het beste kunt u met de behandelend arts of therapeut bespreken hoe zij de agnostische patiënt effectief kunnen ondersteunen.
