Kort overzicht
- Symptomen: Het anale kanaal puilt naar buiten uit (onder druk)
- Behandeling: Vermijd constipatie, oefen geen overmatige druk uit tijdens de stoelgang, afhankelijk van de ernst wordt een chirurgische behandeling aanbevolen.
- Diagnose: Op basis van de klachten, visueel en palpatieonderzoek, eventueel rectoscopie, röntgenonderzoek.
- Prognose: Vroegtijdige behandeling vermindert de kans op complicaties en verergering van de symptomen; in de regel zijn patiënten na de operatie weer klachtenvrij.
- Preventie: uitgebalanceerde voeding voor een normale stoelgang, constipatie vermijden, voldoende beweging, vroegtijdige behandeling door een arts
Wat is een anale verzakking?
Anale verzakking verloopt meestal in fasen. In eerste instantie treedt verzakking van het anale kanaal alleen op als patiënten hard op het toilet duwen. Na de ontlasting trekt het anale kanaal zich weer terug. In het verdere beloop ontstaat bij hoesten of grote tilinspanningen al een verzakking van de anus.
Meer informatie over rectale verzakking kunt u lezen in ons artikel Rectale verzakking.
Artsen herkennen een anale verzakking meestal op het eerste gezicht, omdat er slechts enkele huidplooien uit de anus steken. De getroffenen hebben vaak ook aambeien. Als er uitgesproken aambeien aanwezig zijn, is het onderscheid met anaal prolapsweefsel in sommige gevallen niet zo eenvoudig. Als echter de gehele mucosale uitstulping is verzakt, is er geen sprake meer van een anale prolaps, maar van een rectale prolaps.
Meestal merken patiënten dat een stukje darm binnenstebuiten wordt gekeerd. Bij sommige mensen is dit slechts tijdelijk als er sprake is van sterke druk, zoals op het toilet of bij zwaar tillen. Bij andere blijft de darm permanent binnenstebuiten gekeerd.
In sommige gevallen treedt jeuk op en in sommige gevallen treedt darmincontinentie op. Hoe uitgesproken de incontinentie is, hangt af van de omvang van de verzakking. Bij een anale verzakking is deze meestal niet zo uitgesproken als bij een rectale verzakking. Bovendien produceert het blootliggende darmslijmvlies onophoudelijk vocht, waardoor patiënten naast incontinentie het gevoel hebben dat ze voortdurend nat zijn. In sommige gevallen treedt bloeding van het slijmvlies op.
Hoe wordt anale verzakking behandeld?
De behandeling van een anale prolaps is afhankelijk van de ernst. Slechts in zeldzame gevallen is er sprake van een milde vorm van anale prolaps waarvoor, althans in eerste instantie, geen operatie nodig is. In veel gevallen raadt de arts echter een operatie aan, vooral als er sprake is van incontinentie. Bij kinderen is een operatie meestal niet nodig. Hier is een consistente behandeling van de onderliggende ziekte (zoals cystische fibrose) meestal ook de beste therapie voor anale prolaps.
Niet-chirurgische behandelingsopties
Als er sprake is van een milde anale verzakking, deze trekt zich vanzelf terug of kan worden teruggeduwd, een alternatieve, niet-chirurgische therapie kan worden overwogen. Artsen adviseren hier verschillende maatregelen om een gezonde spijsvertering te ondersteunen:
- Eet voldoende voedingsvezels
- Drink voldoende vloeistoffen
- Zit minder
- Beweeg veel
Chirurgische behandelingsopties
- Operatie via de buikholte: Een operatie via de buikholte wordt uitgevoerd via een buikincisie (laparotomie) of een laparoscopie. Bij deze procedure fixeert de arts de endeldarm zo dat deze niet meer kan inzakken. Hij hecht de darm ter hoogte van het heiligbeen (rectopexie) en in sommige gevallen houdt een plastic net de darm in de gewenste positie. Soms moet de chirurg een bepaald deel van de dikke darm verwijderen om aan te spannen (sigmoïdresectie).
Over het algemeen is het risico op herhaling van de anale prolaps lager als de operatie via de buikholte wordt uitgevoerd. Bij deze chirurgische methode is er echter een grotere kans op complicaties tijdens of na de operatie.
Voor de operaties blijven de patiënten in de meeste gevallen enkele dagen in het ziekenhuis. Of de operaties onder algemene of gedeeltelijke verdoving moeten worden uitgevoerd en hoe lang het ziekenhuisverblijf wordt gepland, hangt van verschillende factoren af. Bijvoorbeeld over wat de gezondheidstoestand van de getroffen persoon is.
Hoe ontstaat anale prolaps en zijn er risicofactoren?
De oorzaken van anale verzakking zijn gevarieerd. Zwakke bekkenbodemspieren spelen een belangrijke rol. Dit is dan ook een belangrijk uitgangspunt in de therapie en de nazorg.
Bij volwassenen is vaak een algemene verzakking van de bekkenbodem de oorzaak, waardoor in sommige gevallen ook andere organen, zoals de baarmoeder of de blaas, verzakken. Af en toe veroorzaakt het geboorteproces bijvoorbeeld schade aan de bekkenbodem, waardoor de kans op anale prolaps op oudere leeftijd toeneemt.
- Aambeien met een hoge ernst
- Neurologische schade aan de zenuwen in het bekken
- Verwondingen van de sluitspier
- Gynaecologische interventies
- Aangeboren afwijkingen
- ontstekingen
- Tumorziekten
Hoe wordt anale verzakking gediagnosticeerd?
Als de incontinentie en de mate van anale prolaps niet kunnen worden beoordeeld, kunnen artsen in zeldzame gevallen een zogenaamd defecogram voorstellen. Hierbij poeit de patiënt onder röntgendoorlichting. Dit onderzoek, dat zeer onaangenaam is voor de patiënt, is echter niet de regel en wordt alleen gebruikt voor speciale vragen.
Wat is de prognose voor anale verzakking?
Hoe eerder de anale verzakking wordt ontdekt en behandeld, hoe groter de kans op herstel en hoe lager de mogelijke risico's. Anale verzakking is slechts in zeldzame gevallen levensbedreigend. De darm kan meestal naar achteren worden geduwd en er vindt geen klemming plaats. Als dit toch gebeurt, is in zeldzame gevallen een spoedoperatie nodig om de dood van het uitgevallen deel van de darm te voorkomen.
Vooral voor jongere patiënten raden artsen de procedure via de buikwand aan. Bij oudere mensen wegen ze het doorgaans hoge chirurgische risico voor zo'n ingrijpende ingreep af.
Na de procedure is de anale verzakking meestal verdwenen. Toch is het belangrijk dat getroffenen achteraf aandacht besteden aan de volgende aspecten:
- Besteed aandacht aan een uitgebalanceerd dieet
- Voorkom mogelijke verstopping in een vroeg stadium
- Versterk de bekkenbodem door middel van sport
Hoe voorkom je een anale verzakking?
Er zijn maatregelen om de beïnvloedbare risicofactoren voor anale prolaps te verminderen. Een van de belangrijkste oorzaken van anale prolaps is hoge druk op het rectum. Om deze reden is het raadzaam om aandacht te besteden aan een evenwichtige voeding en een gezonde spijsvertering. Diarree, obstipatie en zwaar drukken op het toilet moeten zoveel mogelijk worden vermeden.
Tegelijkertijd zijn er veel factoren zoals leeftijd, geslacht of andere ziekten die het risico op anale verzakking vergroten, maar deze kunnen niet worden beïnvloed.
