Kort overzicht
- Beschrijving: De hik (Singultus) is een Hicksen, die vier tot zestig keer per minuut kan optreden.
- Oorzaak: schokkerige samentrekking van het middenrif, resulterend in een plotselinge, diepe inademing met gesloten stemspleet – de ademlucht stuitert terug, er ontstaat een hikkend geluid.
- Triggers: bijv. alcohol, warm of koud eten en drinken, overhaast eten, ziekten zoals ontstekingen (in de maag, slokdarm, strottenhoofd, enz.), refluxziekte, zweren en tumoren.
- Wanneer moet u een arts raadplegen? Als de hik langdurig aanhoudt of regelmatig terugkeert, moet u uw huisarts of huisarts raadplegen om een ziekte als oorzaak uit te sluiten.
- Diagnose: Interview met de patiënt, lichamelijk onderzoek, indien nodig verder onderzoek zoals röntgenfoto's, bronchoscopie, bloedonderzoek, enz.
- Therapie: In de meeste gevallen heeft de hik geen behandeling nodig, omdat deze vanzelf verdwijnt. Anders kunnen tips zoals een korte tijd je adem inhouden of water drinken in kleine slokjes helpen. Bij chronische hik schrijft de arts soms medicijnen voor. Ademhalingstraining, gedragstherapie en ontspanningstechnieken kunnen ook nuttig zijn.
De hik: oorzaken en mogelijke ziekten
De belangrijkste verantwoordelijken voor deze reflex van het middenrif zijn de middenrifzenuw en de hersenzenuw vagus, die gevoelig reageren op bepaalde externe stimuli. Dit kan bijvoorbeeld te warm of te koud eten zijn, te snel slikken, alcohol of nicotine. Verschillende ziekten kunnen echter ook de hik veroorzaken via de bovengenoemde zenuwen of rechtstreeks via het middenrif.
Als de hik langer dan twee dagen aanhoudt, wordt dit chronische hik genoemd. Vaak kan er geen oorzaak worden vastgesteld.
Algemene triggers van de hik
- haastig eten en slikken
- zeer volle maag
- warm of koud eten of drinken
- koolzuurhoudende dranken
- alcohol
- nicotine
- stress, opwinding, spanning of angst
- Depressie
- Zwangerschap, wanneer het embryo tegen het middenrif drukt
- Buikoperaties die de zenuwen irriteren of aantasten
- gastroscopie, die het strottenhoofd en de zenuwen daar irriteert
- sommige medicijnen, bijvoorbeeld anesthetica, kalmerende middelen, cortisonepreparaten of anti-epileptica
ziekten als oorzaak van de hik
- Ontsteking van het maagdarmkanaal (gastro-enteritis)
- Gastritis (ontsteking van het slijmvlies van de maag)
- Oesofagitis (ontsteking van de slokdarm)
- Laryngitis (ontsteking van het strottenhoofd)
- Faryngitis (ontsteking van de keel)
- pleuritis (ontsteking van het borstvlies)
- Pericarditis (ontsteking van de hartzak)
- Hersenontsteking (encefalitis)
- Meningitis (ontsteking van de hersenen)
- Refluxziekte (chronisch brandend maagzuur)
- Schade aan het middenrif (bijv. hiatale hernia)
- Maagzweer
- Craniocerebraal trauma of hersenbloeding, verhoogde intracraniale druk
- Hyperthyreoïdie (overactieve schildklier)
- Leverziekte
- Diabetes of andere stofwisselingsstoornissen
- Hartaanval
- Stroke
- Nierfalen of nieraandoeningen
- multiple sclerose
- Tumor van de slokdarm, maag, long, prostaat, hersenen of in het oor of de keel
- vergrote lymfeklieren (buik/borst)
Hikken bij kinderen
De hik treft niet alleen volwassenen: ook baby's en peuters kunnen de hik krijgen. Sterker nog, ze doen het vaak vaker dan tieners en volwassenen. Zelfs in de baarmoeder kunnen ongeboren baby's de hik krijgen, wat moeders soms voelen.
Wat helpt tegen de hik?
De hik verdwijnt meestal vanzelf. Er zijn veel adviezen over wat je zelf kunt doen als je de hik hebt: drink een glas water, doe een lepel azijn met suiker in je mond en slik langzaam, of laat je bang maken – de tips en huismiddeltjes tegen de hik zijn even gevarieerd als avontuurlijk. En bijna allemaal ontberen ze een wetenschappelijke basis. Niettemin kunnen ze helpen de ademhaling te kalmeren en het gespannen middenrif los te maken.
Als je bijvoorbeeld een glas water in kleine slokjes drinkt, houd je automatisch je adem in. Hetzelfde geldt voor azijn met suiker, dat smelt op de tong en langzaam wordt doorgeslikt. Andere tips tegen de hik zijn onder meer je tong uitsteken of een paar ademhalingen naar achteren rollen. Dit zorgt ervoor dat de ademhaling meer via de buik plaatsvindt en rustiger wordt. De spasmen in het middenrif kunnen worden opgeheven.
Tegen de hik helpt soms de zogenaamde Vasalva-methode, die ook de druk op de oren wegneemt: Houd je neus vast, sluit je mond en span dan je ademhalingsspieren aan alsof je uitademt. Door de druk zal het trommelvlies naar buiten uitpuilen en de borstholte samengedrukt worden. Houd deze druk ongeveer tien tot vijftien seconden vast. Nogmaals, overdrijf het niet met de druk en de duur van de oefening.
Als u vaak met de hik op koude, warme of gekruide gerechten en dranken reageert, hoeft u deze niet per se helemaal op te geven. In plaats daarvan moet u speciale aandacht besteden aan een rustige en gelijkmatige ademhaling tijdens het eten en drinken. Daarbij moet u ook ontspannen en rechtop zitten.
Wat helpt tegen chronische hik?
Sommige patiënten kunnen ook geholpen worden door bepaalde geneesmiddelen tegen epileptische aanvallen (anti-epileptica), bijvoorbeeld gabapentine of carbamazepine. Afhankelijk van de oorzaak van de hik kan de arts bijvoorbeeld ook kalmerende middelen, neuroleptica of cannabisproducten aanbevelen.
Chronische hik zonder aanwijsbare oorzaak (idiopathische hik) kan tot op zekere hoogte ook met medicijnen worden behandeld.
Als alternatief of aanvulling op medicatie kan ademhalingstraining of gedragstherapie helpen. In deze cursussen leren patiënten zowel de hik te voorkomen als de eventuele hik te verdrijven. Verschillende ontspanningstechnieken dienen ook hetzelfde doel: ze helpen het uit de hand gelopen middenrif te kalmeren.
Hik: Wanneer moet je naar een dokter?
Bel onmiddellijk een spoedarts als er naast de hik ook andere symptomen optreden, zoals hoofdpijn, gezichtsstoornissen, spraakstoornissen, verlamming, misselijkheid of duizeligheid. Er kan dan sprake zijn van een beroerte, die direct behandeld moet worden!
Hik: Wat doet de dokter?
Het eerste aanspreekpunt voor chronische of frequente hikken is de huisarts of huisarts. Via het patiëntgesprek (anamnese) krijgt hij eerst een gedetailleerder beeld van de klachten en de mogelijke oorzaken. Mogelijke vragen die u kunt stellen zijn:
- Wanneer zijn de hik ontstaan?
- Hoe lang duurde het of hoe snel kwam het terug?
- Hoe heb je de hik ervaren, hoe heftig waren de hikken?
- Moest jij ook boeren?
- Komen er bij u veel voorkomende triggers van singultus voor, zoals koud eten, overhaast eten, alcohol of sigaretten?
- Heeft u momenteel last van stress of andere psychische problemen?
- Gebruikt u medicijnen? Zo ja, welke en hoe vaak?
Dit geeft soms al aanleiding tot een vermoeden over de oorzaak van de hik. Om de diagnose te bevestigen kan de arts verder onderzoek doen of de patiënt doorverwijzen naar een specialist, zoals een internist, gastro-enteroloog, neuroloog of endocrinoloog. De verdere onderzoeken zijn afhankelijk van het concrete vermoeden van de ziekte. Daarbij komen onder meer de volgende vragen naar voren:
- pH-meting of proeftherapie met zuurremmers bij vermoeden van reflux
- Oesofagoscopie en gastroscopie om onder meer refluxziekte of een maagzweer uit te sluiten.
- Echografisch onderzoek van de nek en buik
- Röntgenfoto van de borst en buik
- Ademhalingsfunctietest om onregelmatigheden in de ademhalingsspieren en vooral in het middenrif op te sporen, en om de longactiviteit te controleren
- Bronchoscopie (onderzoek van de bronchiën)
- Bloedonderzoek voor ontstekingsmarkers en mogelijke tekortkomingen
- Elektrocardiografie (ECG) en cardiale echografie (echocardiografie), als het hart mogelijk betrokken is
- Computertomografie (CT) van het nek- en borstgebied
- Bemonstering van hersenvocht (lumbaalpunctie) bij vermoeden van ontsteking van de zenuwen of hersenvliezen
- Magnetische resonantiebeeldvorming (MRI) of computertomografie (CT) als zenuwbeschadiging wordt vermoed
- Echografie (Doppler-echografie) van de bloedvaten bij een mogelijke hartaanval of beroerte
Als er geen oorzaak voor de hik kan worden gevonden, spreekt de arts van idiopathische chronische hik. Het is echter vrij zeldzaam.
