Kort overzicht
- Symptomen: Acute fase met koorts, zwelling op de plaats van binnenkomst (chagoma), of ooglidoedeem aan het oog, in de chronische fase klachten van hartfalen, ademnood en maag-darmklachten.
- Oorzaken en risicofactoren: parasiet (Trypanosoma cruzi), overdracht voornamelijk door roofwantsen, ook van moeder op ongeboren kind, via bloeddonatie of orgaantransplantatie, met armoede geassocieerde ziekten
- Diagnose: detectie van de ziekteverwekker en daartegen gerichte antilichamen in het bloed
- Behandeling: antiparasitaire middelen, mogelijk harttransplantatie als het hart beschadigd is
- Prognose en beloop: Zeer goed bij vroege behandeling; indien chronisch: schade aan het hart, het spijsverteringskanaal en het zenuwstelsel; levensbedreigende complicaties zijn mogelijk
- Preventie: Vermijd insectenbeten in risicogebieden, gebruik muskietennetten.
Wat is de ziekte van Chagas?
De ziekte van Chagas (Amerikaanse trypanosomiasis) is een infectieziekte. Het wordt veroorzaakt door een eencellige parasiet (Trypanosoma cruzi). De ziekteverwekker wordt voornamelijk overgedragen via de beten van roofwantsen. Roofwantsen leven voornamelijk in droge houtscheuren en rieten daken van eenvoudige woningen (bijvoorbeeld lemen hutten).
De roofwantsen scheiden de trypanosomen uit met hun uitwerpselen, die ze afzetten terwijl ze bloed zuigen. Als dit in huidwonden, op slijmvliezen, bijvoorbeeld in het bindvlies van de ogen, terechtkomt, ontstaat er een infectie. De tijd tussen de roofwantsbeet en het uitbreken van de ziekte (incubatietijd) bedraagt tussen de vijf en twintig dagen.
Het is ook mogelijk dat een besmette zwangere vrouw de ziekteverwekker overdraagt op haar ongeboren kind. Minder vaak zijn geïnfecteerde bloedtransfusies of orgaantransplantaties van geïnfecteerde donoren ook mogelijke infectieroutes. In deze gevallen bedraagt de incubatietijd soms 30 tot 40 dagen.
De ziekte van Chagas verloopt in verschillende stadia. Het eindresultaat is vaak een chronische ziekte, waarvan de gevolgen fataal kunnen zijn.
Wereldwijd zijn ongeveer acht miljoen mensen besmet met de ziekteverwekker die de ziekte van Chagas veroorzaakt. De meerderheid hiervan zijn inwoners van endemische gebieden. De meeste geïnfecteerden ervaren nauwelijks klachten en zijn zich dus niet bewust van hun besmetting. Niettemin geven ze de ziekteverwekker door. Jaarlijks sterven naar schatting 10,000 mensen wereldwijd als gevolg van de ziekte van Chagas.
Wat zijn de symptomen van de ziekte van Chagas?
Acute fase van de ziekte van Chagas:
Een derde van alle besmette personen vertoont acute symptomen van de ziekte van Chagas. Aanvankelijk zwelt de plaats waar de ziekteverwekker het lichaam is binnengedrongen (bijvoorbeeld de bijtplaats van de roofwants) op en wordt rood. Vaak vormt zich een zogenaamd chagoma, een zwelling op de plaats van binnenkomst. De omliggende lymfeklieren zijn ook verdikt. Als de ziekteverwekkers in het oog zijn gekomen, ontstaat er een zwelling van het ooglid, wat artsen het teken van Romaña noemen.
Binnen een paar dagen verschijnen de volgende symptomen:
- Fever
- Kortademigheid
- Buikpijn
- Diarree
- Zwelling van lymfeklieren
- Vergroting van de lever en milt
Pasgeborenen en zuigelingen, die vooral vaak getroffen worden door de acute ziekte van Chagas, ervaren ook vaak complicaties die fataal kunnen zijn:
- ontsteking van de hartspier (myocarditis)
- encefalitis (ontsteking van de hersenen)
De symptomen van de acute ziekte van Chagas houden ongeveer vier weken aan. Dit wordt gevolgd door de zogenaamde onbepaalde (dat wil zeggen onbepaalde) fase van de ziekte. De meerderheid van de geïnfecteerde personen heeft dan geen symptomen van de ziekte van Chagas.
Latente fase:
Chronische fase van de ziekte van Chagas:
Bij ongeveer 30 procent van de geïnfecteerden is de ziekte van Chagas chronisch. In de meeste gevallen treden ontsteking van de hartspier (myocarditis) en chronisch hartfalen (hartinsufficiëntie) op, wat mogelijk kan leiden tot plotselinge hartdood.
Daarnaast zijn de volgende symptomen mogelijk:
- Beklemmend gevoel op de borst en pijn in de hartstreek (angina pectoris)
- Hartritmestoornissen
- Gedeeltelijke of volledige afsluiting van een slagader door bloedstolsels (arteriële embolie)
- Hartkloppingen, hartkloppingen
- Dilatatie van het hart (megacor)
- Kortademigheid
- Longoedeem
In zeldzame gevallen treden symptomen van de chronische ziekte van Chagas op in het spijsverteringskanaal. Vaak gaat het dan om een pathologische vergroting van de darm (megacolon) en de slokdarm (mega-oesofagus).
In de vroege stadia is er een toename van deze symptomen:
- Diarree
- Ernstige buikpijn
- Later chronische constipatie
- Misselijkheid
- Braken
- Rillingen
- Hartkloppingen
Indien onbehandeld, loopt megacolon het risico een levensbedreigende darmruptuur (perforatie) te veroorzaken. Betrokkenheid van de longen en het zenuwstelsel is ook mogelijk, maar zeer zeldzaam.
Wat zijn de oorzaken en risicofactoren van de ziekte van Chagas?
Bij het zuigen van bloed scheiden roofwantsen besmettelijke uitwerpselen af. Als de ontlasting in contact komt met het bindvlies van de ogen, slijmvliezen of huidlaesies, komt de ziekteverwekker het lichaam binnen. Omdat roofwantsbeten erg jeuken, krabben patiënten zichzelf vaak. De resulterende kleine huidwonden maken het voor de ziekteverwekker gemakkelijker om het lichaam binnen te dringen.
In zeldzame gevallen vindt overdracht van de ziekteverwekker van de ziekte van Chagas plaats via bloedtransfusies of orgaantransplantaties. Het komt ook voor dat geïnfecteerde zwangere vrouwen de infectie doorgeven aan hun ongeboren baby's.
Hoe kan de ziekte van Chagas worden gediagnosticeerd?
De diagnose van de ziekte van Chagas bestaat uit drie delen:
Eerst wordt een medische anamnese afgenomen, met een beschrijving van de symptomen en een verwijzing naar Zuid- of Midden-Amerikaanse gebieden als het land van reis of herkomst, wat de eerste aanwijzingen geeft voor de ziekte van Chagas. De arts stelt vervolgens via lichamelijk onderzoek verdere symptomen vast.
Een definitieve diagnose is alleen mogelijk met behulp van een bloedonderzoek. Er wordt geprobeerd de ziekteverwekker microscopisch in het bloed te detecteren. Dit is niet altijd succesvol. Om deze reden wordt het bloed ook getest op antistoffen die specifiek gericht zijn tegen trypanosomen.
Als de ziekte van Chagas zich al in de chronische fase bevindt, kunnen effecten op andere organen, zoals de hersenen en het hart, worden gedetecteerd door verschillende onderzoeken (bijvoorbeeld computertomografie (CT), magnetische resonantie beeldvorming (MRI)). Om het hart te onderzoeken, worden procedures zoals cardiale echografie (echocardiografie) en elektrocardiografie (ECG) gebruikt.
Hoe kan de ziekte van Chagas worden behandeld?
Er worden twee geneesmiddelen gebruikt om de ziekte van Chagas te behandelen: benznidazol en nifurtimox. Deze medicijnen zijn zogenaamde antiprotozoaire middelen. Dit zijn actieve ingrediënten die specifiek eencellige parasieten bestrijden en doden. Getroffen mensen krijgen ongeveer 120 dagen nifurtimox en ongeveer de helft van die tijd benznidazol.
Geen van beide geneesmiddelen mag worden ingenomen door zwangere vrouwen of mensen met nier- of leverfalen.
De twee middelen zijn alleen succesvol in de acute fase. In de latente fase is het effect van de therapie controversieel. In de chronische fase is tot nu toe geen voordeel van antiprotozoaire middelen aangetoond. Hier zijn de maatregelen gericht op het behandelen van de symptomen die optreden in het hart of in het spijsverteringskanaal.
Ziekte van Chagas: ziekteverloop en prognose
De prognose voor de ziekte van Chagas hangt vooral af van de vraag of er complicaties optreden en hoe ernstig het hart wordt aangetast (bijvoorbeeld in de vorm van hartfalen).
Als daarentegen tijdens de acute fase van de ziekte van Chagas een ontsteking van de hartspier of de hersenen optreedt, eindigt dit vaak fataal, vooral bij jonge kinderen. Bij een chronisch beloop hangt het verloop van de ziekte af van de omvang van het hartfalen en het succes van de behandeling.
Als het hart onherroepelijk beschadigd is, is een harttransplantatie vaak het laatste redmiddel. Zonder therapie sterven getroffen personen gewoonlijk aan een plotselinge hartdood (als gevolg van hartfalen). Andere oorzaken van de fatale afloop van de ziekte van Chagas zijn onder meer een longinfarct, peritonitis en darmperforatie.
Hoe kan de ziekte van Chagas worden voorkomen?
Als u van plan bent naar gebieden te reizen die risico lopen op de ziekte van Chagas, zijn er enkele maatregelen die u kunt nemen om de ziekte te voorkomen.
Bescherm uzelf tegen insectenbeten. Insectenwerende middelen bieden een goede bescherming tegen roofwantsen en dus tegen de ziekte van Chagas. Ze zijn bij elke apotheek verkrijgbaar in de vorm van sprays of lotions. Als u buiten bent, zal dichte kleding geïmpregneerd met insectenwerend middel u beschermen.
Er bestaat geen vaccinatie tegen de ziekte van Chagas.
