Tonsillectomie (tonsiloperatie): wanneer is het nodig?

Tonsillectomie: beschrijving

De term tonsillectomie beschrijft de chirurgische verwijdering van de amandelen. In de volksmond spreekt men vaak van een amandeloperatie (kort: amandeloperatie). Deze operatie wordt voornamelijk uitgevoerd bij herhaalde tonsillitis. Omdat kinderen het vaakst last hebben van amandelontsteking, zijn zij de belangrijkste doelgroep voor amandelchirurgie. Bij volwassenen worden in bepaalde gevallen ook de amandelen verwijderd.

Tonsillectomie: frequentie

In Duitsland is tonsillectomie een van de meest voorkomende operaties, hoewel het aantal de afgelopen jaren is afgenomen. In 2018 werden in dit land ruim 61,300 tonsillectomieën uitgevoerd. Bij nog eens 12,750 patiënten sneden artsen tegelijkertijd de adenoïden en de palatinale amandelen weg (tonsillectomie met adenotomie).

Tonsillotomie

In tegenstelling tot tonsillectomie verwijderen chirurgen bij een tonsillotomie slechts een deel van de palatinale amandelen, en niet allemaal:

Elke palatine tonsil is omgeven door een bindweefselcapsule. Tijdens een tonsillotomie verwijdert de chirurg gewoonlijk het grootste deel van de amandel, maar laat het laterale gedeelte en de capsule in het gehemelte achter. De grotere bloedvaten die de amandelen van bloed voorzien, blijven gespaard. Een tonsillotomie leidt daarom minder vaak tot postoperatieve bloedingen.

Andere voordelen van tonsillotomie zijn onder meer:

• Kortere gebruiksduur
• Minder bloedverlies tijdens de operatie
• Minder pijn na de operatie
• Bijgevolg minder inname van pijnstillers
• Patiënten kunnen eerder weer eten
• Gedeeltelijk behoud van de defensieve functie van de amandelen, vooral bij jonge kinderen

Vergelijking tonsillectomie en tonsillotomie

Het is echter onduidelijk hoe effectief een gedeeltelijke verwijdering van de amandelen (tonsillotomie) kan zijn bij het voorkomen van herhaling van tonsillitis, vooral op de lange termijn. Er zijn nog te weinig sluitende onderzoeken die hebben onderzocht hoe een gedeeltelijke verwijdering zich verhoudt tot een volledige verwijdering van de amandelen (tonsillectomie).

Tonsillectomie: wanneer wordt het uitgevoerd?

Een tonsillectomie is niet zonder gevaar en leidt niet altijd tot het verwachte succes. Of het in een individueel geval al dan niet wordt uitgevoerd, hangt af van het aantal medisch gediagnosticeerde en met antibiotica behandelde gevallen van purulente tonsillitis die de patiënt in de afgelopen twaalf maanden heeft gehad.

• < 3 gevallen van tonsillitis: geen tonsillectomie
• 6 of meer episodes van tonsillitis: Tonsillectomie is geïndiceerd.

Dezelfde criteria gelden ook voor gedeeltelijke tonsillectomie (tonsillotomie).

Peritonsillair abces

Andere indicaties voor tonsillectomie

Daarnaast zijn er nog andere gevallen waarin deskundigen een volledige tonsillectomie aanbevelen – ongeacht of de getroffen persoon last heeft van een verhoogde ontsteking:

• PFAPA-syndroom (periodieke koortssyndroom)
• Acute ontsteking van de nierlichaampjes (glomerulonefritis) in aanwezigheid van streptokokken tonsillitis
• Eenzijdig vergrote amandel (als er een puur eenzijdige vergroting optreedt, moet een kankerhaard worden uitgesloten)

Dit is een koortsziekte, ook wel het periodieke koortssyndroom genoemd. Het komt meestal voor bij kinderen tussen de twee en vijf jaar oud. Getroffen personen ervaren regelmatig koortsaanvallen die ongeveer vijf dagen duren. Daarnaast hebben de kinderen:

• Ontsteking van het mondslijmvlies (stomatitis), vaak met kleine open zweren (aften).
• Ontsteking van de keel (faryngitis)
• Gezwollen lymfeklieren in de nek
• Indien nodig ook buikpijn, hoofdpijn en vermoeidheid

Tonsillectomie: procedure

Vóór de tonsillectomie wordt de patiënt geïnformeerd – de arts legt de risico’s van de operatie aan de patiënt uit (in het geval van minderjarigen: aan de wettelijke voogden). Zodra de patiënt (of voogd) toestemming geeft voor de tonsillectomie, worden verdere voorbereidingen getroffen: er wordt bloed afgenomen bij de patiënt en onderzocht in het laboratorium. Artsen besteden bijzondere aandacht aan de bloedstolling om het risico op bloedingen te beoordelen.

Anesthesie

Procedure van amandelchirurgie

Het hoofd van de patiënt is iets lager en enigszins hyperextensie geplaatst. Een metalen apparaatje in de mond voorkomt dat de mond sluit of dat de tong voor de palatinale amandelen ligt. Vervolgens maakt de chirurg met chirurgische instrumenten de palatinale amandelen los van de keelholtewand. Dit omvat ook het doorsnijden van verschillende vaten aan de buitenkant van de amandel – in tegenstelling tot tonsillotomie. Hiervoor zijn twee methoden:

• “Koude” dissectie: tonsillectomie wordt uitgevoerd zonder elektrische stroom.

Het bloeden wordt gestopt met een elektrische stroom of gehecht. Meestal gebruikt de chirurg hierbij hechtingen, die na enige tijd vanzelf oplossen.

De duur van een amandeloperatie is gewoonlijk 15 tot 30 minuten. Na de operatie wordt de patiënt in eerste instantie gecontroleerd op de verkoeverkamer. Na een paar dagen mag hij het ziekenhuis verlaten, op voorwaarde dat er geen complicaties optreden.

Tonsillectomie beschermt absoluut niet tegen herhaling van keelinfecties. Sommige wetenschappelijke onderzoeken hebben echter aangetoond dat er minder tonsillitisinfecties optreden, vooral in het eerste jaar na een amandeloperatie. Volgens deze onderzoeken profiteerden kinderen die veel schoollessen hadden gemist vanwege amandelontsteking er het meest van. Na de tonsillectomie hoefden ze minder vaak afwezig te zijn vanwege ziekte.

Tonsillectomie: gevolgen en risico's

Vrijwel elke patiënt ervaart pijn na een amandeloperatie. Meestal verdwijnt dit echter na een paar dagen. Tot die tijd kunnen getroffen patiënten ijs zuigen (geen fruitijs vanwege de zuurgraad, geen stukjes!) zoals in het geval van tonsillitis om de pijn te verlichten. Indien nodig krijgen patiënten ook pijnstillers, bijvoorbeeld in de vorm van tabletten, zetpillen of als spray.

Misselijkheid en braken, die vaak optreden na een operatie, kunnen ook met medicijnen worden behandeld.

Bloeden

Vergeleken met andere operaties gaat tonsillectomie gepaard met een relatief hoge incidentie van postoperatieve bloedingen. Hoewel tonsillectomie een routineoperatie is in ziekenhuizen, zijn postoperatieve bloedingen niet ongewoon. Ze vertegenwoordigen echter geen behandelingsfout bij tonsillectomie. Ondanks diverse chirurgische technieken blijft er een relevant risico op bloedingen bestaan.

De palatine tonsil wordt door verschillende slagaders van bloed voorzien. Tijdens de operatie kan de arts een acute bloeding stoppen door het bloedvat met elektrische stroom te scleroseren of door het te hechten. Hij kan echter geen drukverband aanbrengen om (her)bloeding te voorkomen, zoals hij dat bijvoorbeeld zou doen bij een armblessure. Als na een tonsillectomie opnieuw een vaatletsel ontstaat, kunnen ernstige bloedingen vaak alleen door een nieuwe operatie worden gestopt.

Secundaire bloeding

Ongeveer een week na de tonsillectomie laat het korstje los van de keelholtewand. Deze periode brengt een hoog risico met zich mee op secundaire bloedingen, die in het ergste geval fataal kunnen zijn. Om deze reden moeten vooral jonge patiënten na een tonsillectomie zorgvuldig worden gecontroleerd totdat de wonden volledig zijn genezen.

Elke bloeding na een tonsillectomie moet serieus worden genomen, zelfs als deze in eerste instantie mild lijkt. Het is een noodgeval! Daarom is snel transport per ambulance naar een ziekenhuis noodzakelijk voor eventuele postoperatieve tonsillectomiebloedingen.

Zenuwblessures

Algemene chirurgische risico's

Naast de specifieke risico’s van een tonsillectomie zijn er ook de algemene risico’s van een chirurgische ingreep. Deze omvatten bijvoorbeeld een allergische reactie of intolerantie voor de gebruikte medicijnen, infecties, verwondingen – inclusief verwondingen veroorzaakt door intubatie (zoals tandbeschadiging) – of problemen met de wondgenezing. Daarom moet per individueel geval goed worden afgewogen hoe noodzakelijk een tonsillectomie is.

De pijn neemt gewoonlijk af binnen de eerste week na een amandeloperatie. Ernstige keelpijn kan met succes worden bestreden met pijnstillers. Het opererende medische team of de huisarts zal de juiste medicatie voorschrijven. Koud ijs kan ook helpen. Zorg er wel voor dat je vrij zacht ijs gebruikt, bijvoorbeeld melkijs, zonder fruitzuur of stukjes.

• Vast voedsel met harde stukken zoals zaden, noten, broze of scherpe randen zoals chips
• Vis met botten
• Zuren, zoals uit fruit of groenten (bijvoorbeeld tomaten)
• Pittig voedsel
• Warm eten
• Koolzuurhoudende dranken
• Alcohol

In plaats daarvan zijn deze voedingsmiddelen geschikt na een amandeloperatie:

• Zachte, gepureerde voeding
• Soepen
• Noedels
• Witbrood of gemengd brood zonder korst (smeerworst of smeerkaas is geschikt als beleg)
• Yoghurt
• Water, melk, ongezoete thee

• Niet roken!
• Span u de eerste twee tot drie weken niet overmatig in (geen gewichtheffen, niet sporten, enz.).
• Vermijd activiteiten die de bloedstroom buitensporig verhogen, zoals zonnebaden, zonnebankbezoek of warme douches.
• Drink veel water!

• Bel onmiddellijk de reddingsdienst!
• Het bloed moet worden uitgespuugd! Stik niet in het proces!
• Het plaatsen van een ijspakking op de achterkant van de nek kan helpen het bloeden te vertragen terwijl de bloedvaten samentrekken. Hiervoor is bijvoorbeeld ook een zak diepvriesgroenten geschikt.
• Bestuur uzelf en uw kind niet! In de vervangende ambulance kunnen de eerste stappen tegen bloeding na tonsillectomie al worden gezet.