Kort overzicht
- Symptomen: aanvalachtige duizeligheid, gezichtsstoornissen, verminderd bewustzijn, hoofdpijn, pijn in één arm; vooral wanneer de aangedane arm wordt bewogen.
- Oorzaken en risicofactoren: Vernauwing in een van de subclavia-slagaders die de arm van bloed voorzien; het ‘tappen’ van de wervelslagaders die de hersenen van bloed voorzien. Roken, gebrek aan lichaamsbeweging, hoog bloedvet en vaatziekten zijn risicofactoren.
- Diagnose: Symptomen, medische voorgeschiedenis, bloeddrukmeting aan beide armen, echografie met visualisatie van de bloedstroom, eventueel computer- of magnetische resonantiebeeldvorming, angiografie.
- Behandeling: Een operatie om de vernauwing te verwijden of te omzeilen met een bypass.
- Prognose: behandeld, goede prognose; onbehandeld, complicaties tot en met beroerte mogelijk.
- Preventie: Als het risico bekend is, controles van de bloedcirculatie; het risico op aderverkalking verminderen door te stoppen met roken, gezond eten en bewegen.
Wat is het subclavia-steal-syndroom?
Het subclavia-steelsyndroom is een zeer zeldzame aandoening van de bloedsomloop van de hersenen. Het treedt op wanneer een subclavia-slagader, die verantwoordelijk is voor de bloedtoevoer naar de armen, vernauwd is. Deze vernauwing wordt meestal veroorzaakt door verkalking van de bloedvaten.
Dit resulteert in een gebrek aan toevoer naar verschillende delen van de hersenen. Om de oorzaken van het subclavia-steelsyndroom beter te begrijpen, is het de moeite waard om kort naar de anatomie te kijken.
Anatomie
De hersenen worden van bloed voorzien door de rechter en linker interne halsslagaders, evenals de rechter en linker wervelslagaders. Deze slagaders zijn via tussenliggende bloedvaten met elkaar verbonden.
De linker halsslagader is afkomstig van de hoofdslagader (aorta). De linker subclavia-slagader vertakt zich naar links. De rechterkant van het lichaam wordt verzorgd door de brachiocefale stam, die afkomstig is van de aorta. Dit verdeelt zich vervolgens in de rechter subclavia-slagader en de rechter halsslagader.
De respectieve vertebrale slagader komt voort uit de rechter en linker subclavia-slagader. Deze loopt langs de wervellichamen richting de schedel en voorziet daar delen van de hersenen. De subclavia-slagader loopt verder onder het sleutelbeen door richting de oksel en voorziet de armen van bloed.
Door het verloop van de bloedvaten zijn de halsslagader, wervelslagader en subclavia-slagader met elkaar verbonden.
Subclaviaans steelsyndroom en subclaviaans steelfenomeen
Dit moet worden onderscheiden van het fenomeen subclavia-stelen. Artsen gebruiken deze term als de oorzaak van een mogelijk subclavia steel syndroom aanwezig is, maar de patiënt (nog) geen symptomen vertoont, dat wil zeggen asymptomatisch is.
Hoe manifesteert het subclavian steal-syndroom zich?
Het subclavia-steelsyndroom manifesteert zich door verschillende symptomen die gewoonlijk slechts één kant van het lichaam aantasten. Niet alle volgende symptomen zijn altijd aanwezig. Sommige patiënten blijven symptoomvrij als de arteria subclavia vernauwd is (asymptomatisch fenomeen van subclavia steel).
De volgende symptomen zijn typerend voor het subclavia-steelsyndroom:
- Ongerichte duizeligheid (in tegenstelling tot andere soorten duizeligheid lijkt de omgeving of de grond niet in een bepaalde richting te bewegen)
- Evenwichtsstoornis, oorsuizen
- Onvaste manier van lopen
- Visusstoornissen, oogspierverlamming
- Bewustzijnsstoornissen tot flauwvallen, plotselinge valpartijen mogelijk (valaanval)
- Verlamming, sensorische stoornissen
- Spraak- en slikstoornissen
- Hoofdpijn aan de achterkant van het hoofd
Bij het subclavia steel syndroom verergeren de symptomen vaak als de patiënt de arm naar de aangedane zijde beweegt.
Pijn, bleekheid en verlaagde temperatuur van één arm zijn ook mogelijk.
De klachten treden zowel permanent (chronisch) op als bij aanvallen waarbij de aangedane arm wordt bewogen.
De oorzaak van het subclavia steel syndroom is een ernstige vernauwing (stenose) of occlusie van de arteria subclavia of de brachiocefale stam. Doorslaggevend hierbij is dat deze vernauwing zich bevindt voordat de wervelslagader de subclavia-slagader verlaat.
Door de vernauwing bereikt er te weinig bloed de arm aan de aangedane zijde. Hierdoor ontstaat negatieve druk in de arteria subclavia. Door de zwaartekracht wordt de wervelslagader aangeboord, die normaal gesproken de hersenen van bloed voorziet. De bloedstroom van de wervelslagader wordt omgekeerd en het bloed stroomt daaruit naar de subclavia-slagader en niet langer naar de hersenen.
Mogelijke oorzaken van arteriële vernauwing zijn arteriosclerose (vernauwing van het bloedvat door kalkaanslag), een bijzondere vorm van arteriële ontsteking (arteritis van Takayasu) of het zogenaamde cervicale ribsyndroom, waarbij een extra rib op de halswervel de bloedvaten vernauwt.
Als gevolg van de compenserende of bypass-mechanismen bij het subclavia-steelsyndroom is er een tekort aan bloed in de hersenen. Vooral wanneer de aangedane arm een verhoogde bloedbehoefte heeft, zoals tijdens beweging, neemt het gebrek aan bloedtoevoer naar de hersenen toe. Dit leidt tot symptomen zoals duizeligheid of verminderd gezichtsvermogen, vooral aan de aangedane zijde.
Risicofactoren voor het subclavia-steelsyndroom
Risicofactoren hiervoor zijn roken, verhoogde bloedlipidenniveaus en gebrek aan lichaamsbeweging. Bovendien zijn vasculaire misvormingen een risicofactor voor vernauwingen en het zeldzame optreden van een extra nekrib.
Onderzoeken en diagnose
Uw arts zal verschillende onderzoeksmethoden gebruiken om het subclavia-steelsyndroom te diagnosticeren. Allereerst zal hij u vragen naar uw medische geschiedenis (anamnese). Hij zal u onder meer de volgende vragen stellen:
- Voelt u zich vaak duizelig?
- Komt de duizeligheid vaker voor na het belasten van uw armen?
- Heeft u last van oorsuizen?
- Is de duizeligheid zwaaiend, roterend of niet-directioneel?
- Heeft u last van bloedlipiden?
- Heeft u problemen met uw hart of bloedvaten?
- Heeft u last van plotselinge flauwvallen?
Uw arts zal u vervolgens lichamelijk onderzoeken. Hij zal onder andere uw pols voelen en uw bloeddruk meten. Als de pols aan één kant verzwakt is en er een bloeddrukverschil tussen de twee armen is van meer dan 20 mmHg (millimeter kwik = mmHg, meeteenheid voor bloeddruk), duidt dit op een mogelijke vernauwing van de arteria subclavia en dus subclavia steel syndroom.
Uw arts zal ook naar uw hart en de omliggende bloedvaten luisteren. Als de subclavia-slagader vernauwd is, verandert het stromingsgeluid.
In sommige gevallen gebruikt de arts ook andere beeldvormingsprocedures voor de diagnose. Deze omvatten een röntgenonderzoek van de bloedvaten met behulp van computertomografie of magnetische resonantiebeeldvorming (CT- of MRI-angiografie) of angiografie met een contrastmiddel.
De arts moet het aortaboogsyndroom uitsluiten, dat vergelijkbare symptomen veroorzaakt, maar vernauwingen in verschillende bloedvaten met zich meebrengt.
Behandeling
Er zijn verschillende soorten behandelingen voor het subclavia-steelsyndroom. Als de symptomen ernstig zijn, ervaart de patiënt een hoge mate van lijden.
Als de arts bij de onderzoeken een ernstige vernauwing of verstopping van de arteria subclavia heeft vastgesteld, wordt een operatie uitgevoerd. Veel voorkomende procedures zijn percutane transluminale angioplastiek (PTA) en het inbrengen van een bypass.
PTA en bypass
Bij een percutane transluminale angioplastiek (PTA) wordt een katheter door een bloedvat naar de vernauwing voortbewogen. Daar wordt een ballon geplaatst om het vat te verwijden (ballondilatatie).
Met een bypass kan een vernauwd bloedvat worden omzeild: de bypass, die vaak vanuit lichaamseigen bloedvaten wordt gemaakt, wordt voor en achter de vernauwing aangesloten op het bloedvat.
Verloop van de ziekte en prognose
Met tijdige behandeling heeft het subclavia-steelsyndroom een goede prognose. Niet alle patiënten met een vernauwing van de arteria subclavia vertonen de overeenkomstige symptomen (subclavia steal-fenomeen). Na verloop van tijd verandert een lichte vernauwing echter vaak in een ernstige vernauwing of leidt deze zelfs tot volledige afsluiting van het vat.
Als arteriosclerose van de arteria subclavia de oorzaak is, zijn soortgelijke vernauwingen of verkalkingen ook mogelijk in andere slagaders, die levensbedreigend kunnen worden. Om deze reden zal de arts ook andere vaatgedeelten, zoals de kransslagaders, in de gaten houden.
Na een hartaanval worden vaak bypasses van de kransslagaders uitgevoerd met behulp van de interne thoracale slagader, die afkomstig is van de subclavia-slagader. Als er sprake is van een subclavia steel syndroom, dat wil zeggen een vernauwing van de arteria subclavia, is het mogelijk dat een dergelijke bypass leidt tot onvoldoende toevoer naar het hart en mogelijk tot pijn op de borst.
het voorkomen
Het subclavia-steelsyndroom kan preventief worden behandeld als er bekende risico's of extra gevaren zijn, zoals bij een coronaire bypass. De arts probeert het risico op een mogelijke occlusie van de arteria subclavia te verminderen. Omdat dit type vasculaire vernauwing vaak voorkomt bij arteriosclerose, adviseert de arts bijvoorbeeld niet te roken, een vetarm, uitgebalanceerd dieet te volgen en regelmatig te bewegen.
Bovendien wordt uit voorzorg de bloedcirculatie tijdens regelmatige controles onderzocht als er een overeenkomstig risico bestaat of als de ziekte al een keer is overwonnen
