Kort overzicht
- Ziekteverloop en prognose: Afhankelijk van locatie en omvang, mogelijk levensbedreigend, gevolgen mogelijk zoals bewegingsstoornissen, cognitieve stoornissen, verlamming, betere prognose met kleine bloedingen en vroege therapie
- Onderzoek en diagnose: Indien nodig, anamnese, familiegeschiedenis, ongevalsgeschiedenis, beeldvormingsprocedures, computertomografie (CT), magnetische resonantie beeldvorming (MRI), vasculaire beeldvorming met röntgencontrastmiddel (angiografie)
- Symptomen: plotselinge ernstige hoofdpijn, misselijkheid, braken, bewustzijnsverlies, coma.
- Behandeling: Stop het bloeden door een operatie, chirurgische ingrepen zoals knippen of oprollen.
- Preventie: Geen algemene preventie, behandel hypertensie, vermijd factoren die de bloeddruk verhogen.
Wat is een subarachnoïdale bloeding?
Bij een subarachnoïdale bloeding scheurt een bloedvat tussen de middelste hersenvliezen (arachnoïdale) en de zachte hersenvliezen die direct over de hersenen liggen.
In Midden-Europa en de Verenigde Staten lijden jaarlijks ongeveer zes tot negen op de 100,000 mensen aan een SAB. Een subarachnoïdale bloeding treedt meestal op tussen de 30 en 60 jaar, maar de gemiddelde leeftijd is 50 jaar. Vrouwen worden iets vaker getroffen dan mannen.
Wat zijn de kansen op herstel van een subarachnoïdale bloeding?
Over het algemeen is een subarachnoïdale bloeding potentieel levensbedreigend. In totaal overlijdt één op de twee mensen die getroffen zijn door SAB. Ongeveer de helft van de overlevenden lijdt aan late gevolgen van de subarachnoïdale bloeding, zoals verlamming, coördinatiestoornissen of mentale beperkingen, en een derde blijft de rest van zijn leven afhankelijk van hulp van buitenaf.
Een vroege intensieve medische behandeling van een subarachnoïdale bloeding verbetert de kansen op herstel en de prognose.
Een subarachnoïdale bloeding manifesteert zich als een verpletterende hoofdpijn. Het is potentieel levensbedreigend. Daarom moet iedereen met een enorme, plotselinge hoofdpijn die ze nog nooit eerder hebben ervaren naar de spoedeisende hulp van een ziekenhuis gaan of 911 bellen.
De arts informeert onder meer naar familieleden met beroertes en hersenbloedingen, omdat subarachnoïdale bloedingen soms in de familie voorkomen.
Beeldvormende technieken
Om een subarachnoïdale bloeding te diagnosticeren, is een CT-scan (computertomografie) van de schedel bijzonder informatief. Bij de zogenaamde craniale computertomografie (cCT) herkent de arts de subarachnoïdale bloeding meestal als een tweedimensionaal, wit gebied grenzend aan het hersenoppervlak.
Magnetische resonantiebeeldvorming (MRI) kan ook worden gebruikt om een subarachnoïdale bloeding in de eerste paar dagen na de gebeurtenis te detecteren. Als CT of MRI onopvallende bevindingen opleveren, helpt het verzamelen van hersenvocht (CSF) via een lumbaalpunctie bij de diagnose. Een bloedig monster duidt op SAB.
Om de oorzaak van de bloeding te identificeren (zoals een aneurysma), maakt de arts soms een röntgenfoto van de bloedvaten (angiografie).
Wat is de oorzaak van een subarachnoïdale bloeding?
Het scheuren van het aneurysma is niet gekoppeld aan een specifieke ziekte, maar treedt vaak op in volledige gezondheid zonder voorafgaande symptomen, vaak zelfs in volledige rust. Soms wordt de subarachnoïdale bloeding voorafgegaan door lichamelijke inspanning, zoals zwaar tillen, moeilijke stoelgang (zwaar persen) of geslachtsgemeenschap.
De oorzaak van het barsten van het aneurysma is soms ook een plotselinge stijging van de bloeddruk.
Soms kan ondanks intensief zoeken geen oorzaak voor een subarachnoïdale bloeding worden gevonden.
Subarachnoïdale bloeding: risicofactoren
Voorkombare risicofactoren voor een subarachnoïdale bloeding zijn onder meer hoge bloeddruk, roken, overmatig alcoholgebruik en cocaïnegebruik. Niet-voorkombare risicofactoren voor SAB zijn onder meer leeftijd, een voorgeschiedenis van SAB, een familiegeschiedenis van SAB, genetische factoren of vasculaire veranderingen zoals een aneurysma.
De belangrijkste symptomen van een subarachnoïdale bloeding zijn plotselinge, ernstige, nog nooit eerder ervaren hoofdpijn die zich snel vanuit de nek of het voorhoofd over het hele hoofd verspreidt en, binnen de daaropvolgende uren, ook naar de achterkant.
Deze zogenaamde ‘annihilatiehoofdpijn’ gaat vaak gepaard met misselijkheid, braken, fotofobie en nekstijfheid (meningisme). Afhankelijk van de omvang van de subarachnoïdale bloeding zijn er bewustzijnsstoornissen tot aan een diepe coma.
Vijf graden subarachnoïdale bloeding
Deskundigen verdelen de ernst van een subarachnoïdale bloeding in vijf graden (classificatie van Hunt en Hess). Deze zijn gebaseerd op de ernst van de klachten en kunnen gerelateerd worden aan de score op de zogenaamde Glasgow Coma Scale (GCS).
- Hunt en Hess graad I: geen of slechts lichte hoofdpijn, mogelijk milde nekstijfheid, GCS-score 15
- Hunt en Hess graad II: matige tot ernstige hoofdpijn, nekstijfheid, geen neurologische gebreken behalve hersenzenuwaandoeningen als gevolg van directe druk van gelekt bloed op hersenzenuwen, geen verandering in bewustzijn, GCS-score 13-14
- Hunt en Hess graad IV: ernstige bewustzijnsstoornis/diepe slaap (sopor), matige tot ernstige onvolledige hemiparese, autonome stoornissen (zoals stoornissen in de ademhaling of temperatuurregulatie), GCS-score 7-12.
- Hunt en Hess graad V: diep coma, geen lichte reactie van de pupillen, bewijs bij neurologisch onderzoek van hersenbeknelling als gevolg van overmatige druk in de schedel, GCS-score 3-6
Hoe wordt een subarachnoïdale bloeding behandeld?
Chirurgie om het aneurysma te elimineren
Als een gescheurd aneurysma de oorzaak is van de subarachnoïdale bloeding, wordt het zo snel mogelijk van de bloedbaan gescheiden. Dit kan op twee manieren: operatief door een neurochirurg (clippen) of via de bloedvaten door een ervaren neuroradioloog (endovasculaire coiling).
Als vasospasme aanwezig is of als de patiënt in een slechte neurologische toestand verkeert, hebben artsen de neiging te wachten voordat ze opereren, anders bestaat het risico dat het vasospasme door de procedure wordt verergerd.
Oprollen wordt aanbevolen als een operatie met een laag risico niet mogelijk is. Het aneurysma kan echter niet zo effectief worden geëlimineerd door oprollen als door knippen. Om deze reden moeten alle patiënten die een coiling hebben ondergaan, na enkele maanden worden gecontroleerd door middel van angiografie (beeldvorming van de bloedvaten met behulp van een röntgencontrastmiddel).
Vasculaire spasmen (vasospasmen)
“Waterhoofd” (hydrocephalus)
Een andere mogelijke complicatie van een subarachnoïdale bloeding is ‘hydrocephalus’ – een verwijding van de hersenventrikels veroorzaakt door opgehoopt hersenvocht. In sommige gevallen verdwijnt de hydrocephalus spontaan. In de meeste gevallen moet het opgehoopte hersenvocht echter gedurende enkele dagen via een slangetje naar buiten worden afgevoerd.
Hoe kan een subarachnoïdale bloeding worden voorkomen?
De meest voorkomende oorzaak van een subarachnoïdale bloeding – een aneurysma – kan in het algemeen niet worden voorkomen. Bepaalde risicofactoren voor SAB kunnen echter worden vermeden. Hieronder vallen alle maatregelen die bijdragen aan een gezonde bloeddruk, zoals:
- Niet roken
- Behandel en controleer hoge bloeddruk
- Obesitas vermijden
- Matig alcoholgebruik
- Gebruik geen drugs
