Wat is het cerebrum?
De grote hersenen of eindhersenen vormen het grootste deel van het menselijk brein. Het bestaat uit een rechter- en een linkerhelft (halfrond), de twee verbonden door de balk (corpus callosum). Naast de balk bestaan er nog andere (kleinere) verbindingen (commissuren) tussen de twee hersenhelften.
Externe verdeling van de grote hersenen
De twee hersenhelften kunnen elk in vier kwabben worden verdeeld:
- Frontale kwab of frontale kwab (lobus frontalis)
- Pariëtale kwab of pariëtale kwab (lobus parietalis)
- temporale kwab of temporale kwab (lobus temporalis)
- Occipitale kwab of occipitale kwab (lobus occipitalis)
Het oppervlak van de twee hersenhelften is gegroefd als een walnoot en daardoor aanzienlijk vergroot. De talrijke hersenwindingen (gyri) zijn van elkaar gescheiden door groeven (sulci).
Interne structuur van de grote hersenen
De hersenschors is tussen de twee en vijf millimeter dik. Het bestaat uit de isocortex (of neocortex) en de onderliggende allocortex. De isocortex heeft zes lagen en vormt ongeveer 90 procent van de hersenschors. De allocortex is qua ontwikkeling ouder en heeft een drielaagse structuur. Het qua ontwikkeling oudste deel van de allocortex wordt de paleocortex genoemd. Samen met de wat jongere archicortex vormt het de allocortex.
De hersenschors bestaat uit de cellichamen van miljarden neuronen (inclusief piramidale cellen) en gliacellen. De neuronen hebben lange projecties (axonen) in alle richtingen. De medulla van de grote hersenen bestaat uit deze zenuwcelprocessen, die zelfs communicatie met verre cellen mogelijk maken.
Wat is de functie van de grote hersenen?
Niet alle stimuli bereiken echter de hersenschors. Sommige informatie wordt zeer snel verwerkt en zonder het bewustzijn te bereiken in de “lagere” hersengebieden. De centrale regulatie van de ademhaling vindt bijvoorbeeld plaats in de medulla oblongata (verlengd ruggenmerg of achterhersenen).
Elke hersenhelft is gespecialiseerd voor specifieke taken: de linker hersengebieden huisvesten gewoonlijk taal en logica, terwijl de rechter hersengebieden creativiteit en richtingsgevoel huisvesten.
Homunculus (hersenen)
De hersenschors heeft verschillende motorische en somatogevoelige gebieden die zijn toegewezen aan specifieke lichaamsdelen. Daarbij worden aangrenzende lichaamsdelen ‘in kaart gebracht’ op aangrenzende hersengebieden. Dit resulteert in het model van een kleine, vervormde mens, een zogenaamde homunculus.
De functie van verschillende hersengebieden
De neocortex herbergt onder meer het vermogen om te leren, spreken en denken, evenals bewustzijn en geheugen.
In de pariëtale kwab of pariëtale kwab van de grote hersenen bevindt zich de lichaamsgevoelssfeer, vertegenwoordigd door sensorische paden die hun oorsprong vinden in de huid en spieren en door de thalamus naar de primaire sensorische corticale velden van de pariëtale kwab gaan. Secundaire gevoelige corticale velden slaan herinneringen op aan sensaties die hun oorsprong vinden in de primaire corticale velden.
In de temporale kwab of temporale kwab ligt het primaire auditieve centrum, het uiteinde van de auditieve route, op het buitenoppervlak. Achteraan verbonden is het secundaire auditieve centrum, het auditieve geheugencentrum. Sommige delen van het gehoorcentrum scannen de constante stroom van geluid die via het oor de hersenen binnenstroomt op bekende geluiden en classificeren deze dienovereenkomstig.
In de temporale kwab, en tot op zekere hoogte in de pariëtale kwab, bevindt zich het Wernicke-gebied, dat vooral cruciaal is voor het verstaan van spraak. De gebieden Wernicke en Broca vormen het taalcentrum in de hersenen.
Waar bevindt de grote hersenen zich?
De grote hersenen bevinden zich onder het kalotje. De frontale kwab bevindt zich in de voorste fossa en de temporale kwab bevindt zich in de middelste fossa.
Welke problemen kunnen de hersenen veroorzaken?
Ziekten en verwondingen in de grote hersenen kunnen verschillende gevolgen hebben, afhankelijk van waar in de grote hersenen en hoe groot de schade is.
Irritatie van de motorische centra in de frontale hersenen veroorzaakt convulsies (corticale epilepsie), en vernietiging van deze centra leidt aanvankelijk tot verlamming van de spieren aan de andere kant van het lichaam (hemiplegie). In het latere verloop kunnen aangrenzende hersenvelden en/of die aan de andere kant de functie overnemen.
Als het gebied van Broca beschadigd is, kan de patiënt meestal nog steeds spraak verstaan, maar heeft hij moeite om zelf woorden en zinnen te vormen. In mildere gevallen kunnen getroffen personen nog steeds communiceren in een staccato-telegramstijl.
Als de primaire gevoelige corticale velden van de pariëtale kwab beschadigd zijn, ontstaat er anesthesie en ongevoeligheid. Verwondingen aan de secundaire gevoelige corticale velden veroorzaken agnosie – het onvermogen om objecten te detecteren door middel van palpatie. Verstoringen aan de linkerkant, waar het leescentrum met een geheugen voor de betekenis van karakters zich bevindt, resulteren in het onvermogen om te lezen (alexia).
Een verstoring van het secundaire gehoorcentrum in de temporaalkwab van de grote hersenen leidt ertoe dat eerdere indrukken niet meer worden herinnerd en dus woorden, geluiden en muziek niet meer worden begrepen (de zogenaamde zieledoofheid).
Vernietiging van bepaalde delen van de hersenschors in het gebied van het visuele centrum (hersenen) als gevolg van een tumor of beroerte leidt tot gezichtsveldverlies. Volledige vernietiging van de visuele cortex aan beide zijden van de grote hersenen resulteert in zogenaamde corticale blindheid – getroffen personen zijn blind, hoewel hun netvlies en visuele baan intact zijn. In het beste geval kunnen ze nog licht van donker onderscheiden en bewegingsprikkels herkennen.
Als het secundaire visuele centrum (hersenen) in de achterhoofdskwab in de grote hersenen wordt vernietigd, ontstaat zielsblindheid. Getroffen personen kunnen objecten niet meer herkennen omdat het geheugen is uitgedoofd en vergelijking met eerdere optische indrukken niet meer mogelijk is.
