Kort overzicht: rectumkanker
- Wat is rectumkanker? Darmkanker in het laatste deel van de dikke darm
- Hoe ontstaan rectumcarcinomen? Meestal van aanvankelijk goedaardige darmpoliepen (voornamelijk adenomen)
- Frequentie: jaarlijks krijgen ongeveer 25,000 mensen nieuwe endeldarmkanker, mannen iets vaker
- Symptomen: Bloed in de ontlasting, pijnlijke stoelgang, soms veranderingen in de stoelgang, later potloodontlasting, onwillekeurige stoelgang en winderigheid, sacrale pijn
- Oorzaken: onjuist dieet (weinig vezels, veel vlees en vet), gebrek aan lichaamsbeweging, zwaarlijvigheid, alcohol, nicotine, genetische factoren, chronische inflammatoire darmziekten
- Behandeling: bestraling en operatie om te genezen, vaak in combinatie met chemotherapie; soms kunstmatige darmuitgang
Rectale kanker: beschrijving.
Bij veel colorectale kankerpatiënten bevindt de tumor zich in het rectum of rectum. Dit is het laatste deel van de darm vóór de anus. Het is ongeveer 15 tot 18 centimeter lang en speelt een cruciale rol bij de ontlasting.
Rectale kanker: oorzaken en risicofactoren
Rectale kanker ontstaat meestal uit goedaardige gezwellen van het darmslijmvlies, de zogenaamde darmpoliepen. Dergelijke poliepen worden bij heel veel mensen in de darmen aangetroffen. In de meeste gevallen blijven ze onschadelijk. Ze kunnen echter in de loop van de jaren ook degenereren en zich ontwikkelen tot kanker – er ontstaat een rectumcarcinoom.
Een kankergezwel groeit snel en ongecontroleerd. Het dringt het omliggende gezonde weefsel binnen en vernietigt het. Daarnaast kunnen individuele kankercellen zich via bloed- en lymfekanalen door het lichaam verspreiden en elders dochtertumoren (metastasen) vormen, bijvoorbeeld in lymfeklieren, longen of lever.
Genetische aanleg
Soms komt rectumkanker in de familie voor. Dit suggereert dat er in dergelijke families een genetische aanleg voor rectumkanker bestaat: de getroffenen hebben een verhoogd risico op het ontwikkelen van rectumkanker door goedaardige darmpoliepen in het rectum.
Reeds bestaande voorwaarden
Chronische inflammatoire darmziekten verhogen ook het risico op rectumkanker (en andere kwaadaardige darmtumoren). Dit geldt vooral voor colitis ulcerosa. Diabetes mellitus verhoogt volgens de huidige kennis ook het risico op darmkanker.
Ongezonde levensstijl
Heel vaak draagt een ongezonde levensstijl bij aan de ontwikkeling van endeldarmkanker en darmkanker in het algemeen: weinig beweging, overgewicht en een ongezond voedingspatroon verhogen het risico op kanker.
Met name veel rood vlees, verwerkte worsten, een vetrijk dieet en weinig vezels worden beschouwd als risicofactoren voor endeldarmkanker en andere vormen van colorectale kanker. Hetzelfde geldt voor nicotine en alcohol.
Regelmatige consumptie van groenten en fruit, een vetarm, vleesarm, vezelrijk dieet en regelmatige lichaamsbeweging verminderen het risico op colorectale kanker (inclusief endeldarmkanker)!
Leeftijd
Een andere veel voorkomende risicofactor voor alle vormen van colorectale kanker is leeftijd: het risico op ziekte neemt toe met de leeftijd. De gemiddelde leeftijd waarop de ziekte begint op het moment van de diagnose is dus ongeveer 71 jaar (mannen) of 75 jaar (vrouwen).
Rectale kanker: symptomen
Niet elke verandering in de stoelgang betekent kanker. Aanhoudende afwijkingen dient u echter door een arts te laten onderzoeken!
Algemene symptomen
Rectale kanker kan ook algemene symptomen veroorzaken. Veel patiënten voelen bijvoorbeeld verminderde prestaties en vermoeidheid. Sommige patiënten melden ook ongewenst gewichtsverlies of koorts.
Bloedarmoede
Symptomen van bloedarmoede komen ook vaak voor. Deze omvatten bijvoorbeeld bleekheid, verminderde inspanningstolerantie en hartkloppingen. Bloedarmoede treedt op omdat rectumkanker gemakkelijk en vaak bloedt.
Potloodkruk en darmobstructie
Als rectumkanker vergevorderd is, kan het de doorgang door het rectum verkleinen. De stoelgang lijkt dan dun als een potlood (“potloodontlasting”). Als de tumor blijft groeien, bestaat het risico op darmobstructie (ileus).
Pijn
Naast pijn tijdens de stoelgang kan er ook pijn in de onderbuik of het heiligbeen optreden. Als kankercellen zich door het lichaam hebben verspreid (metastase), veroorzaken dochtertumoren verdere symptomen. Levermetastasen veroorzaken bijvoorbeeld pijn in de bovenbuik aan de rechterkant, terwijl longmetastasen hoesten en ademhalingsmoeilijkheden veroorzaken.
Als u afwijkingen in uw stoelgang heeft opgemerkt, kunt u het beste eerst contact opnemen met uw huisarts. Indien nodig zal hij of zij u doorverwijzen naar een specialist. Meestal is dit een gastro-enteroloog, proctoloog of visceraal chirurg.
Medische geschiedenis
Als er een vermoeden bestaat van rectumkanker, zal de arts u eerst uitgebreid vragen naar uw medische geschiedenis. Hij zal u bijvoorbeeld vragen uw symptomen gedetailleerd te beschrijven, vragen te stellen over eventuele eerdere of onderliggende ziekten en over uw levensstijl. Hij zal ook vragen of er eerdere gevallen van colorectale kanker in uw familie voorkomen (familiegeschiedenis).
Fysiek onderzoek
De volgende stap is een lichamelijk onderzoek. Enerzijds kan de arts hierdoor uw algemene toestand beter beoordelen. Daarnaast zoekt hij naar mogelijke aanwijzingen voor kanker. Hierbij hoort ook een digitaal-rectaal onderzoek: de arts palpeert met een vinger via de anus uw endeldarm. Bij sommige patiënten kan tijdens deze procedure rectumkanker worden gepalpeerd.
colonoscopie
Tijdens een colonoscopie kan de arts darmpoliepen direct verwijderen en kleine weefselmonsters (biopsieën) nemen van verdachte slijmvliesplaatsen. Pathologen onderzoeken ze vervolgens onder de microscoop.
Echografie van het rectum
Voor een gedetailleerder onderzoek maakt de arts soms ook een echo van het rectum. Bij deze zogenaamde endorectale echografie duwt de onderzoeker de ultrasone sonde door de anus in het rectum, net als bij een colonoscopie. Zo kan hij de individuele darmwandlagen en aangrenzende organen beter beoordelen.
Stage examens
Een gedetailleerd onderzoek van de darm en analyse van genomen weefselmonsters zijn voldoende om rectumkanker met zekerheid te diagnosticeren. Als het vermoeden wordt bevestigd, beveelt de arts verder onderzoek, de zogenaamde stadiëring. Dit dient om de exacte locatie en grootte van de tumor te bepalen, evenals de verspreiding ervan in het lichaam.
Als vrouwen vermoeden dat rectumkanker zich heeft verspreid naar de vagina of baarmoeder, is een gynaecologisch onderzoek noodzakelijk.
Rectale kanker: behandeling
De exacte behandeling van rectumkanker wordt voor elke patiënt individueel aangepast. Het tumorstadium, de leeftijd en de algemene toestand van de patiënt, evenals eventuele bijkomende ziekten, spelen een rol.
Indeling op basis van locatie
Er wordt ook een eerste classificatie gemaakt op basis van de locatie van de rectumkanker in het rectum. Om dit te doen, verdelen artsen het rectum in drieën en meten ze vanaf de anus. Dit resulteert in rectumkanker van het onderste derde deel (0-6 centimeter), het middelste derde deel (6-12 cm) en het bovenste derde deel (12-18 cm). Artsen behandelen de rectumkanker in het bovenste derde deel vaak als darmkanker.
Chirurgie
Momenteel is een operatie de enige manier om rectumkanker te genezen. De chirurg snijdt de tumor zo volledig mogelijk weg in een zogenaamde diepe anterieure rectale resectie (TAR).
In de meeste gevallen maakt de chirurg een kunstmatige anus (anus praeter of stoma) aan. Het dient in eerste instantie ter bescherming van de operatieplaats (beschermende stoma) en kan na een bepaalde tijd worden teruggeschoven. Als de arts echter delen van de sluitspier heeft moeten verwijderen, kan het zijn dat de kunstmatige darmuitgang permanent moet blijven.
Bestraling en chemotherapie
Voor rectumkanker in een vroeg stadium is een operatie meestal voldoende behandeling. Als de tumor verder gevorderd is, krijgen patiënten vóór de operatie bestralingstherapie of gecombineerde bestraling en chemotherapie (radiochemotherapie).
Ze kunnen de tumor verkleinen en voorkomen soms ook de noodzaak om de anale sluitspier te verwijderen. Deze neoadjuvante therapie vermindert ook het risico op herhaling. Het is minder waarschijnlijk dat endeldarmkanker terugkeert.
Ook na een operatie kan chemotherapie of radiochemotherapie nuttig zijn: eventuele resterende kankercellen in het lichaam kunnen op deze manier worden gedood (adjuvante behandeling).
Behandeling van metastasen
Soms veroorzaakt gevorderde rectumkanker uitzaaiingen naar andere delen van het lichaam, zoals de lever en de longen. Indien mogelijk verwijderen artsen deze operatief, net als de rectumkanker zelf. Als artsen geen operatie kunnen uitvoeren, zijn er andere opties beschikbaar voor levermetastasen (laseren, invriezen, koken met hitte).
Lees meer over de behandeling in ons artikel Levermetastasen.
Palliatieve behandeling
In sommige gevallen is de endeldarmkanker zo ver gevorderd dat artsen de kanker zelf of de uitzaaiingen ervan niet meer kunnen opereren. Vervolgens proberen medische professionals de verdere verspreiding zo lang mogelijk in te dammen.
Deze palliatieve behandeling vertraagt verdere symptomen en verhoogt idealiter de kwaliteit van het resterende leven. Meestal gebruiken artsen hiervoor chemotherapie.
Rectale kanker: beloop en prognose
Profiteer daarom van kankerscreening! Hoe eerder de kanker wordt ontdekt, hoe beter de prognose.
Op deze manier kan endeldarmkanker vaak vroegtijdig worden opgespoord en tijdig worden behandeld. Praat ook met uw familieleden over kwaadaardige ziekten in de familie. Hierdoor kunt u uw risico en dat van uw dierbaren beter inschatten.
Meer hierover leest u in ons artikel over screening op darmkanker.
Een gezonde levensstijl vermindert ook het risico op kanker. Voldoende lichaamsbeweging, een vezelrijk dieet en het onthouden van nicotine zijn belangrijke eerste stappen.
Als u rectumkanker heeft gehad, is het belangrijk om regelmatig vervolgonderzoeken te ondergaan, zelfs nadat de behandeling succesvol is afgerond. Eventuele herhaling van rectumkanker kan dan in een vroeg stadium worden opgespoord en behandeld.
Meer informatie over darmkanker en screening op darmkanker vindt u op de website van de Felix Burda Foundation (www.felix-burda-stiftung.de).
