In psychodrama, hoewel het kader vast is, is het ontwerp van het spel daarentegen open. Uiteindelijk moeten de medespelers het thema uitvoeren volgens hun eigen ideeën en hun creatieve en spontane mogelijkheden. De verscheidenheid aan technieken binnen psychodrama is groot, omdat het niet, zoals vaak wordt aangenomen, een eenvoudig rollenspel is.
Opsplitsing van een klassiek psychodrama
Een klassiek psychodrama bestaat uit drie delen:
- De opwarmfase: het bepaalt de sfeer voor de groep, er wordt een thema of probleem gedefinieerd waar de groep psychodramatisch aan wil werken.
- In de speelfase komt het thema op het podium en wordt het scenisch gepresenteerd.
- In de laatste fase leggen groepsleden hun ervaringen uit aan de protagonist die lijken op het gepresenteerde thema of conflict. De spelers vertellen wat en hoe ze ervaren en gevoeld hebben in de respectievelijke rollen.
Rolomkering wordt beschouwd als het belangrijkste element in psychodrama. De spelleider vraagt de hoofdrolspeler om de rol van een andere persoon op zich te nemen. Het doel van rolomkering is om inzicht te krijgen in de ander en situaties te ervaren vanuit het perspectief van de ander. Bij het verdubbelen neemt een tweede persoon dezelfde houding aan als de hoofdrolspeler achter hem en drukt hij gevoelens uit, soms gedachten in de eerste persoon, die mogelijk overeenkomen met de emotionele situatie van de hoofdrolspeler.
In psychodrama wordt de persoon die de verdubbeling uitvoert 'hulp-ik' genoemd. Het sleutelwoord hier is sympathie. Op deze manier komt hij gemakkelijker in contact met zijn eigen gevoelens. De hoofdpersoon mag ook corrigeren wat er wordt gezegd. Deze techniek maakt het voor hem gemakkelijker om weer in ervaring en actie te komen, vooral bij innerlijke blokkades zoals onderdrukte verlangens en emoties.
Bij het spiegelen moet de hoofdrolspeler zijn eigen scène vanuit een afstandelijk perspectief bekijken. Een 'dubbelganger' herhaalt een speelscène van de hoofdpersoon en imiteert hem in zijn woordkeuze, gezichtsuitdrukkingen en gebaren, zodat hij van buitenaf naar zichzelf kijkt als in een spiegel - hier ontstaat emotionele afstand. Met de groepsleider kan hij vragen of indrukken over zijn eigen gedrag bespreken. Er ontstaan nieuwe ideeën over hoe het eigen gedrag kan worden veranderd.
Door de emotionele afstand, zelfs van soms lastige onderwerpen, krijg je overzicht en laat je creativiteit los.
Mogelijke toepassingen
Het spectrum voor psychodrama is veelomvattend: als individu, als gezin en als groep psychotherapie, bij drugswerk, personeels- of teamontwikkeling. Situaties binnen de groep, in koppels of in individuele sessies, bijvoorbeeld om problematische interpersoonlijke relaties te verduidelijken, kunnen in psychodrama worden geïdentificeerd en behandeld.
In het stuk herkennen de deelnemers communicatieproblemen en leggen ze de oorzaken van conflicten bloot. Vastgeroeste rolpatronen kunnen worden afgebroken en nieuw gedrag kan worden geoefend. Deelnemers herkennen en accepteren grenzen en / of leren omgaan met de bijbehorende grieven en frustraties.
Therapieën met behulp van psychodrama worden in Duitsland - in tegenstelling tot Oostenrijk - niet erkend als poliklinische procedures door volksgezondheid verzekeringsmaatschappijen. In dit land vindt “psychodrama als therapeutische procedure daarom bij voorkeur plaats in ziekenhuizen”, schrijven M. Rosenbaum en U. Kroneck in hun boek Psychodrama. Daarom wordt psychodrama heel vaak aangetroffen in educatieve en operationele gebieden.
