Kort overzicht
- Wat is melioïdose? Melioïdose is een bacteriële ziekte die vooral voorkomt in tropische en subtropische gebieden. Artsen noemen het ook wel pseudo-roet of de ziekte van Whitmore. Voor Europeanen is het belangrijk als reis- en tropische ziekte.
- Symptomen: Afhankelijk van het verloop van de ziekte varieert het ziektebeeld van volledige afwezigheid van symptomen tot levensbedreigende bloedvergiftiging. De eerste tekenen zijn meestal koorts, huidinfecties met knobbelvorming en/of longproblemen.
- Oorzaken: Infectie met de bacterie Burkholderia pseudomallei
- Diagnostiek: detectie van de ziekteverwekker (uit huidwonden, slijmvliezen, bloed of urine), detectie van antilichamen in het bloed, computertomografie of magnetische resonantiebeeldvorming om abcessen in inwendige organen te detecteren
- Behandeling: Antibiotica gedurende enkele weken of maanden, chirurgische verwijdering van abcessen
- Preventie: Algemene hygiënemaatregelen, behandeling van huidwonden, geen vaccinatie mogelijk
Wat is melioïdose?
De term pseudo-roet verwijst naar de gelijkenis met kwade droes, een ziekte bij eenhoevigen veroorzaakt door de bacterie Burkholderia mallei.
Distributie en frequentie
Melioïdose komt in Europa slechts in uitzonderlijke gevallen voor. Het zijn vooral reizigers die in tropische en subtropische gebieden besmet raken en de ziekteverwekker importeren. De belangrijkste verspreidingsgebieden zijn Zuidoost-Azië (vooral Thailand), Singapore en Noord-Australië. De bacterie is ook af en toe aangetroffen in India, China, Taiwan, Noord- en Zuid-Amerika.
Naast mensen lopen ook huisdieren, wilde dieren en knaagdieren last van melioïdose. Daarom wordt de ziekte geclassificeerd als een zoönose. Dit zijn ziekten die van dier op mens worden overgedragen (en omgekeerd).
Wat zijn de symptomen van melioïdose?
De symptomen die optreden variëren van persoon tot persoon. Het scala aan symptomen strekt zich uit van volledig asymptomatisch tot levensbedreigende bloedvergiftiging.
Symptomen van acute melioïdose
Huid: Als de ziekteverwekker via kleine wondjes de huid binnendringt, ontstaat op deze plaats binnen enkele dagen een plaatselijke, etterende huidinfectie en vormt zich ook een klein huidknobbeltje. De lymfeklieren in de buurt van de infectieplaats worden groter. De getroffenen hebben koorts en voelen zich ziek. Bij sommige patiënten ontwikkelt de huidinfectie zich tot de ‘gegeneraliseerde vorm’, die het hele lichaam aantast en levensbedreigend kan zijn.
Tekenen van een longinfectie zijn dat wel
- koorts
- Productieve hoest met gedeeltelijk bloederig sputum
- Snel ademhalen
Gegeneraliseerde vorm: Gegeneraliseerde melioïdose is de ernstigste vorm van de ziekte. Het ontwikkelt zich vanuit zowel de huid- als de longvormen. De bacteriën komen in de bloedbaan terecht en verspreiden zich door het hele lichaam. Artsen noemen dit bloedvergiftiging of sepsis, wat ondanks behandeling vaak dodelijk is bij melioïdosepatiënten.
Als afweerreactie van het lichaam op de bacteriën vormen zich abcessen in de longen, lever en milt, in het urogenitale kanaal, in vetweefsel en in de gewrichten.
Symptomen van chronische melioïdose
Mogelijke symptomen zijn
- koorts
- nachtelijk zweten
- gewichtsverlies
- pijntjes en kwaaltjes
Oorzaak en risicofactoren
De oorzaak van melioïdose is een infectie met de bacterie “Burkholderia pseudomallei”. Het komt voor in risicogebieden in natte grond, modder, vijvers en rijstvelden en is uiterst resistent: de ziekteverwekker overleeft maandenlang op vochtige plaatsen.
Als de bacterie het lichaam binnendringt, kan deze ernstige schade aanrichten. Dit wordt veroorzaakt door toxines (exotoxinen) en enzymen (necrotiserende protease) die door de bacterie zelf worden geproduceerd. Deze laatste zijn triggers voor abcessen die zich mogelijk in alle organen kunnen vormen.
Hoe komt de infectie voor?
Overdracht van mens op mens is mogelijk, maar is slechts in geïsoleerde gevallen beschreven. Hetzelfde geldt voor besmette dieren: gedomesticeerde en wilde dieren en knaagdieren zijn potentiële, maar zeldzame, dragers wanneer ze in nauw contact met mensen komen.
Risicofactoren
De belangrijkste risicofactor voor melioïdose is reizen naar gebieden waar de ziekteverwekker wijdverspreid is, vooral Zuidoost-Azië en Noord-Australië.
Ook mensen die om professionele redenen in contact komen met de ziekteverwekker lopen een bijzonder risico. Denk hierbij aan dierenartsen, slachthuispersoneel en laboratoriummedewerkers.
Wat doet de dokter?
De diagnose melioïdose is vaak lastig, omdat de ziekte vaak pas weken, maanden of zelfs jaren na een verblijf in een risicogebied uitbreekt.
Pathogeen detectie
Antilichaamdetectie
Ter bevestiging van de diagnose wordt nog een onderzoek gedaan: de arts onderzoekt of er antilichamen tegen de ziekteverwekker in het bloed worden aangetroffen. Deze bewijzen dat er al een besmetting met Burkholderia pseudomallei heeft plaatsgevonden.
Verdere onderzoeken
Om abcessen in het lichaam op te sporen, voert de arts meestal verdere onderzoeken uit. Hiervoor zijn computertomografie (CT) van de borst, buik en bekken en magnetische resonantie beeldvorming (MRI) van het hoofd geschikt.
Hoe wordt melioïdose behandeld?
Geneesmiddel
Antibiotica zijn de voorkeursgeneesmiddelen voor de behandeling van melioïdose: In de eerste twee tot acht weken van de behandeling (initiële therapie) krijgt de patiënt de actieve ingrediënten ceftazidim of meropenem via de ader. Vervolgens schrijft de arts nog drie tot zes maanden antibiotica voor, die de patiënt oraal (bijvoorbeeld in de vorm van tabletten) inneemt. Geschikte werkzame stoffen zijn trimetoprim/sulfamethoxazol, doxycycline of amoxicilline/clavulaanzuur. Artsen noemen deze tweede fase van de behandeling uitroeiingstherapie.
Ondanks de behandeling verdwijnt de koorts bij melioïdose doorgaans pas na gemiddeld negen dagen!
Chirurgie
Verloop van de ziekte en prognose
In de meeste gevallen (90 procent) is melioïdose acuut, in 10 procent van alle gevallen verloopt het chronisch.
Acute melioïdose is levensbedreigend. Als de bacterie in de bloedbaan terechtkomt, leidt dit tot bloedvergiftiging (sepsis), die binnen 24 tot 48 uur dodelijk is in maximaal 40 procent van de gevallen als deze niet wordt behandeld. Mensen met reeds bestaande aandoeningen, zoals diabetici, mensen met een verzwakt immuunsysteem of chronisch zieken, lopen een bijzonder risico. Met de juiste behandeling met antibiotica overleeft ruim 90 procent van de patiënten.
het voorkomen
De mogelijkheden om melioïdose te voorkomen zijn beperkt tot algemene hygiënemaatregelen. Er is geen vaccinatie.
Omdat de ziekteverwekker wijdverspreid is in water en bodem, moeten reizigers in risicogebieden aandacht besteden aan persoonlijke hygiëne en hygiënische voedselbereiding. Het is ook belangrijk om huidwonden zorgvuldig te reinigen en te desinfecteren.
