Kort overzicht
- Verloop en prognose: Overdreven opgetogenheid tijdens de manische fase wordt vaak gevolgd door schuldgevoelens. Na een manische episode is de kans op terugval groot
- Symptomen: overdreven gevoel van eigenwaarde, overmatige activiteit, innerlijke rusteloosheid, overschatting van zichzelf, vluchtigheid, enz., soms wanen
- Oorzaken en risicofactoren: Verstoorde neurotransmitterstofwisseling in de hersenen, genetische factoren, externe invloeden zoals scheiding, overlijden of verhuizing.
- Behandeling: medicatie, gedrags- en psychotherapie
- Preventie: terugvalprofylaxe door behandeling met medicijnen, gedrags- en psychotherapie.
Wat is manie?
Manie komt meestal in fasen voor; artsen noemen de symptomatische periode een manische episode. In de fasen tussen twee episoden vertonen de getroffen personen geen tekenen van manie.
Manieën tijdens de kindertijd en adolescentie zijn zeldzaam. Bij de meeste patiënten treedt de eerste manische episode op rond de leeftijd van 25 jaar.
Manie komt soms voor in combinatie met de symptomen van schizofrenie. Artsen spreken dan van een schizoaffectieve psychose.
hypomanie
Een verzwakte vorm van manie waarbij de stemmingswisselingen nog steeds aanzienlijk boven normaal zijn, wordt hypomanie genoemd. Hypomanie vereist niet altijd behandeling. Als de getroffenen en hun directe omgeving niet fundamenteel worden beïnvloed door de symptomen van hypomanie, is er geen therapie nodig.
Wat is het verloop van een manische fase?
Na een manische episode worden patiënten vaak overweldigd door schuld- en schaamtegevoelens en proberen ze dingen ongedaan te maken die ze tijdens de manie hebben gedaan.
Wat zijn de symptomen van manie?
Het belangrijkste symptoom van manie is een overdreven en ongewoon intens, maar meestal ongegrond gevoel van opgetogenheid. Dit gebeurt plotseling en duurt enkele dagen. Dit high-gevoel gaat vooral gepaard met de volgende symptomen:
- Sterke innerlijke opwinding
- Overmatige activiteit
- Grote rusteloosheid
- Verbeterde prestaties en creativiteit
- Overmatig zelfvertrouwen
- Verlies van realiteit
- Aanzienlijk verminderde behoefte aan slaap
- Ontremming
- Gebrek aan aandacht
- Verminderde perceptie van gevaar
- Verminderde gevoeligheid voor de behoeften en gevoelens van anderen
- Soms verwaarlozing van de voedselinname en persoonlijke hygiëne
Springerigheid
Bovendien gaat manie gepaard met symptomen zoals een sterke drang om te praten (logorrhea) en wazige, onduidelijke spraak. Soms spreken manics zo snel dat het voor de luisteraars onmogelijk is om ze te verstaan.
Het is ook typerend voor manie dat er talloze dingen tegelijk worden gestart, maar niets wordt voltooid. Getroffen personen beginnen van de ene op de andere seconde met groot enthousiasme aan een nieuwe taak – en vergeten deze na een paar minuten weer.
Ontremming
Seksuele ontremming en een verhoogd seksueel verlangen (libido) zijn ook vaak aanwezig bij manie. Seksuele ontremming komt niet alleen voor bij de eigen partner, maar ook bij volslagen vreemden. Getroffen personen overschatten vaak hun eigen aantrekkelijkheid tijdens een episode.
Wanen
Bij manieën met psychotische symptomen doen zich ook wanen voor, die wekenlang als realiteit worden verdedigd – zelfs in fasen waarin de manie is afgenomen. In zeer zeldzame gevallen komen hallucinaties of wakende dromen voor.
Zelfmoordgedachten
Wat veroorzaakt manie?
De exacte oorzaken van manie worden niet volledig begrepen. Momenteel wordt aangenomen dat de oorzaak van manie in de eerste plaats een aandoening van de neurotransmitters in de hersenen is. Deze zogenaamde neurotransmitters zijn verantwoordelijk voor de overdracht van zenuwimpulsen. In de meeste gevallen van manie is er sprake van een onbalans van deze zenders. De neurotransmitters dopamine en noradrenaline zijn in hogere concentraties aanwezig dan bij een gezond persoon.
In veel gevallen wordt een manische episode voorafgegaan door veranderingen of belangrijke gebeurtenissen in de levens van de getroffen personen of naaste familieleden. Dit zijn bijvoorbeeld evenementen zoals:
- Verandering van baan
- Werkloosheid
- Het einde van een relatie
- Sterfgeval
- Verhuizing
Het is echter ook mogelijk dat manie zich ontwikkelt zonder dat er een triggergebeurtenis plaatsvindt.
Hoe wordt manie gediagnosticeerd?
Hoewel manie een manifeste en ernstige ziekte is, wordt de diagnose niet gesteld door middel van lichamelijk onderzoek. De diagnose manie wordt gesteld door middel van gesprekken met een huisarts of een psychiater, maar ook door middel van diepte-interviews met de getroffen persoon en zijn of haar familieleden. Het helpt bij het stellen van de diagnose als mensen die verdacht worden van manie een gevoelensdagboek of stemmingskalender bijhouden.
Hoe wordt manie behandeld?
Behandeling met geneesmiddelen
Om de acute symptomen van manie te verlichten en nieuwe manische episodes te voorkomen, worden medicijnen zoals lithiumpreparaten, anti-epileptica of atypische neuroleptica toegediend. Ze beïnvloeden de zenderactiviteit in de hersenen en verlichten de symptomen. Kalmerende middelen worden ook gebruikt in de acute fase van manie. Ze temperen de rusteloosheid en de toegenomen opwinding van de getroffenen.
Psychotherapie
Psychotherapie of gedragstherapie begeleidt de medicamenteuze behandeling in het geval van manie. Hierdoor leren patiënten vroege waarschuwingssignalen van een manische episode te herkennen, stimulerende prikkels tijdens een manie te vermijden en goed om te gaan met een acute fase van de ziekte.
Hoe kan manie worden voorkomen?
Het is niet mogelijk om de ontwikkeling van manie te voorkomen. Niettemin kunnen recidieven en herhaalde manische episodes worden voorkomen of in intensiteit worden verminderd door middel van goed aangepaste medicamenteuze therapie en voortdurende psychotherapie en gedragstherapie.
