Wat is de bovenkaak?
De bovenkaak, die uit twee botten bestaat, maakt deel uit van de gezichtsschedel. Het bestaat uit een gedrongen lichaam (corpus maxillae) met vier oppervlakken (facies anterior, infratemporalis, orbitalis en nasalis) en vier benige processen (processus frontalis, zygomaticus, alveolaris en palatinus) die zich vanuit dit lichaam uitstrekken.
Het maxillaire lichaam bevat de gepaarde maxillaire sinus, die is bekleed met trilhaarepitheel en een van de neusbijholten is.
Voorste oppervlak van het maxillaire lichaam.
Het voorste oppervlak (facies anterior) van de bovenkaak, het gezichtsoppervlak, heeft een opening aan de bovenrand (foramen infraorbitale) waardoor de zenuw en de gelijknamige bloedvaten in de baan passeren. Boven dit foramen, aan de onderkant van de baan, hecht zich de spier die de bovenlip en neusgaten omhoog brengt.
In het onderste deel van het voorste oppervlak bevinden zich verschillende benige verhogingen – de plaatsen waar de wortels van de tanden zich bevinden: in het middengebied, de snijtandfossa, en in het hondengebied, de hondenfossa. Dit is ook waar verschillende spieren die de neus en mond bewegen zich hechten.
Achteroppervlak van het lichaam van de bovenkaak
Het achterste oppervlak (facies infratemporalis) van de bovenkaak wordt gescheiden van het voorste oppervlak door het jukbeenproces (zie hieronder) en een benige rand die zich vanaf de eerste kies naar boven uitstrekt. Het infratemporale gelaat heeft een bultachtig uitsteeksel (knol maxillae) met kleine gaatjes, de alveolaire kanalen (foramina alveolaria), waardoor de tandzenuwen en tandvaten passeren.
In het onderste deel van het achterste oppervlak van het maxillaire bot bevindt zich een benig uitsteeksel (maxillaire tuberositas) boven het achterste gebied waar de verstandskiezen doorbreken. Hier is de bovenkaak scharnierend verbonden met het palatinebeen. Bovendien hecht zich hier een spier die belangrijk is voor de kaaksluiting.
Bovenoppervlak van het maxillaire lichaam
Het bovenoppervlak (facies orbitalis) van het maxillaire bot vormt gedeeltelijk de bodem van de oogkas (orbit). Hier bevindt zich een groef die overgaat in de canalis infraorbitalis en waarin de gelijknamige zenuw en bloedvaten lopen.
Binnenoppervlak van het bovenkaaklichaam.
Het binnenoppervlak (facies nasalis) van de bovenkaak vormt gedeeltelijk de laterale wand van de neusholte. Hier ligt de hiatus maxillaris, de grote, onregelmatig vierkante ingang naar de maxillaire sinus, die aan de achterkant wordt begrensd door het benige neustussenschot. Het gebied onder deze opening vormt de onderste neusgang, waar de neusgang zich opent tussen de neusschelp en de bodem van de neus. Hier is een kanaal waarin de zenuwen en bloedvaten die het gehemelte voeden passeren.
De voorkant van het binnenoppervlak van de bovenkaak maakt deel uit van de middelste neusgang. Hier loopt een benige rand, waar de bovenkaak aansluit op de onderste neusschelp.
Frontaal proces (Processus frontalis).
Het frontale proces (Processus frontalis) strekt zich uit van het lichaam van de bovenkaak naast de neus. Hier hechten verschillende gezichtsspieren zich aan. Bovendien is het frontale proces betrokken bij het bouwen van de laterale wand van de neus.
Jukbeenproces (Processus zygomaticus)
Het jukbeenproces is naar de buitenzijde van het gezicht gericht en verbindt de bovenkaak met het jukbeen.
Tandheelkundig of alveolair proces (Processus alveolaris)
Achter de eerste kies hecht een wangspier zich aan het buitenoppervlak van het alveolaire proces, wat nodig is om de mondhoeken zijwaarts te trekken en de lippen tegen de wangen en tanden te drukken. Deze spier verstijft ook de wangen tijdens het zuigen en duwt voedsel tussen de tanden tijdens het kauwen.
Het alveolaire proces heeft een spongieuze structuur (laag van benige knobbeltjes) waarvan de trabeculae zo zijn gerangschikt dat de druk die tijdens het kauwen op de tanden wordt uitgeoefend, wordt overgebracht naar de bovenkaak.
Palatale proces (Processus palatinus)
Het palatineproces (Processus palatinus) van het maxillaire bot daalt horizontaal uit het lichaam en verbindt de andere kant in een hechting (Sutura palatina mediana) en het palatinebeen in een andere hechting (Sutura palatina transversa). Samen vormen deze botten het grootste deel van het harde gehemelte.
Het onderste oppervlak van het gehemelteproces is ruw en heeft verschillende openingen voor de bloedvaten en zenuwen die het slijmvlies van het gehemelte voeden.
Achter de bovenste snijtanden bevinden zich aan beide zijden twee kleine kanaaltjes in de bovenkaak, die op dit punt os incisivum (intermaxillair) worden genoemd. De slagader die door de bovenste opening komt en de zenuw lopen door deze kanalen. In de eerste levensjaren wordt dit bot nog door een hechting gescheiden van de twee botten van de bovenkaak.
Wat is de functie van de bovenkaak?
De bovenkaak en onderkaak met hun rijen tanden zijn belangrijk voor de voedselinname: het kauwen en verpletteren van elke hap. Bovendien is de bovenkaak betrokken bij de opbouw van de oogkas, de neuswand en het harde gehemelte.
De functie van de maxillaire sinussen en andere sinussen is nog niet volledig begrepen. Deskundigen suggereren dat de met lucht gevulde botholten het gewicht van de schedelbotten verminderen en dienen als resonantiekamer voor de stem.
Waar bevindt de bovenkaak zich?
Welke problemen kan de bovenkaak veroorzaken?
Een maxillaire fractuur gaat meestal gepaard met een middengezichtsfractuur.
Maxillaire cysten zijn een van de meest voorkomende aandoeningen in de kaak. Het treft vooral mannen tussen de 20 en 50 jaar. Cysten ontwikkelen zich uit weefsels van het tandstelsel die achterblijven wanneer tanden worden gevormd. De met vloeistof gevulde holtes groeien langzaam en verdringen het omliggende weefsel (tanden, zenuwen). Daarom moeten ze operatief worden verwijderd.
Direct onder de bodem van de maxillaire sinussen bevinden zich de wortels van de achterste tanden van de bovenkaak. De maxillaire sinussen kunnen ontstoken raken via de neus, waarmee ze via een kanaal verbonden zijn; in het geval van etterende ontsteking wordt dit empyeem genoemd. Er is pijn en een gevoel van druk in het hoofd, de bovenkaak en onder de ogen. Door de enige dunne botlamel tussen de tandcompartimenten en de maxillaire sinus ontstaat dan ook kiespijn.
Acute of chronische sinusitis wordt maxillaire sinusitis genoemd. Het kan een of beide maxillaire sinussen beïnvloeden.
Maxillaire malocclusies kunnen aangeboren zijn, maar zijn ook het gevolg van langdurige mechanische effecten zoals duimzuigen, slechte stand van de tanden of ontbrekende tanden. Als de bovenkaak te ver naar voren staat, wordt dit antemaxillia genoemd; als het te ver naar achteren zit, wordt dit retromaxillia of maxillaire hypoplasie genoemd. Beide vormen leiden tot problemen met het kaakgewricht, spanning en beschadiging van de tanden.
