Dopaminetekort: symptomen
Dopamine is een van de belangrijkste zenders in de hersenen. Het wordt in de zogenaamde dopaminerge zenuwcellen (neuronen) gevormd uit het aminozuur tyrosine en zorgt voor gerichte controle van bewegingen. Als de bewegingsimpulsen vanwege een tekort aan dopamine niet of slechts zeer langzaam worden overgedragen, kunnen de volgende symptomen optreden:
- Beven (trillen)
- Spierstijfheid (rigor)
- Onvaste gang en houding (posturale instabiliteit)
- Vertraging van vrijwillige motoriek (bradykinesie)
Een gebrek aan dopamine kan ook verwoestende gevolgen hebben voor het zogenaamde beloningssysteem van de hersenen en andere belangrijke hersenfuncties. Dopamine speelt niet alleen een centrale rol voor het geheugen, maar ook voor de geestelijke gezondheid. Als de dopaminereceptoren niet langer voldoende worden gestimuleerd, lijden motivatie, gedrevenheid en aandacht eronder. Soortgelijke symptomen treden ook op na drugsmisbruik als de receptoren eerder zijn overspoeld met dopamine en daardoor daarna minder gevoelig reageren:
- Depressie
- Gebrek aan verlangen en gedrevenheid (anhedonie)
- Aandachtsstoornis
Buiten de hersenen zorgt dopamine ervoor dat de bloedvaten in de buik en de nieren verwijden en bevordert het de bloedcirculatie. Ook het sympathische zenuwstelsel wordt gestimuleerd en gereguleerd. Mogelijke gevolgen van een ernstig dopaminetekort op deze gebieden zijn daarom
- Slikstoornissen
- ongecontroleerd zweten
- Stoornissen bij het ledigen van de blaas
Dopaminetekort: oorzaken
Een tekort aan dopamine kan worden veroorzaakt door de dood van dopaminerge neuronen in de hersenen, waardoor de productie van de neurotransmitter wordt verminderd. Als meer dan de helft van de neuronen is afgestorven, verschijnen de eerste symptomen van dopaminetekort. Dit wordt het Parkinson-syndroom of de ziekte van Parkinson genoemd, ook wel bekend als de ‘trillingsziekte’. Vrouwen en mannen worden in gelijke mate getroffen. De piekincidentie ligt tussen de 50 en 60 jaar.
Ook drugsgebruik kan een tekort aan dopamine veroorzaken: Het misbruik van medicijnen zoals cocaïne leidt tot een kortstondige remming van de heropname van dopamine, waardoor de neurotransmitter langer werkzaam is. De receptoren worden daardoor overprikkeld en soms zelfs afgebroken, zodat het lichaam zichzelf kan beschermen tegen het teveel aan dopamine. Als het dopamineniveau weer daalt, hebben de receptoren een grotere hoeveelheid van de zender nodig voor stimulatie, wat resulteert in een relatief tekort aan dopamine. Tegelijkertijd zijn er minder receptoren beschikbaar om het signaal door te geven. Dit uit zich in ontwenningsverschijnselen met rusteloosheid en prikkelbaarheid.
Ook is het belangrijk om voldoende aminozuren uit de voeding te halen. Daarom kunnen ondervoeding of vasten ook leiden tot een dopaminetekort.
Dopaminetekort: gevolgen op de lange termijn
Volgens huidige onderzoeken kan de dood van dopaminerge neuronen bij de ziekte van Parkinson niet worden gestopt, waardoor het ziektebeeld steeds ernstiger wordt en andere symptomen erbij komen. De initiële bewegingsstoornissen gaan gepaard met bijvoorbeeld depressieve stemmingen en dementie. Speciale medicatie is nodig om het tekort aan dopamine bij getroffen patiënten te compenseren.
Er wordt vermoed dat een tekort aan dopamine ook een van de oorzaken kan zijn van ADHD (Attention Deficit Hyperactivity Disorder). De mate waarin de toediening van kunstmatige dopamine de getroffenen kan helpen, is volgens de huidige onderzoeken nog steeds onduidelijk.
Dopaminetekort: wat kan er aan gedaan worden?
L-dopa is een voorloper van dopamine die via de bloedbaan de hersenen kan binnendringen. Het is een van de belangrijkste vervangers voor patiënten met de ziekte van Parkinson. Dopamine-achtige stoffen hebben de voorkeur voor jongere patiënten. Tegelijkertijd wordt met behulp van aanvullende medicatie de voortijdige afbraak van de neurotransmitter voorkomen.
Een uitgebalanceerd dieet vormt de basis voor een evenwichtige dopaminebalans. Meditatie, ontspanningsoefeningen of yoga helpen ook om een dopaminetekort veroorzaakt door stress of spanning weer in evenwicht te brengen.
