Kort overzicht
- Symptomen: In fase 1 hevige schouderpijn, deels in rust en 's nachts, fase 2: stijve schouder met minder pijn, fase 3: mobiliteit van de schouder neemt weer toe
- Oorzaken: Onbekend in primaire vorm, mogelijke oorzaken van secundaire vorm: letsel of operatie aan de schouder, neurologische oorzaken, stofwisselings- of schildklierziekte.
- Diagnose: afnemen van de medische anamnese door een arts, controleren van de mobiliteit van de schouder, beeldvormingstechnieken zoals röntgenstraling, echografie of magnetische resonantie beeldvorming (MRI)
- Therapie: ijs- of warmtebehandeling, fysiotherapie of oefenbaden, pijnstillende en ontstekingsremmende medicijnen, toediening van cortisone, zelden chirurgische ingrepen
- Prognose: Soms langdurig beloop over meerdere jaren, soms geen volledige genezing en langdurige bewegingsbeperking.
- Preventie:Geen speciale aanbeveling, omdat de oorzaken van de primaire vorm onbekend zijn.
Wat is een bevroren schouder?
Artsen noemen een frozen shoulder ook wel adhesieve capsulitis. De naam verwijst naar een ontsteking van het schouderkapsel die gepaard gaat met verklevingen en verklevingen. Andere namen voor dit ziektebeeld zijn humerocapsulitis adhaesiva, fibreuze frozen shoulder of capsulitis fibrosa.
Bovendien valt de frozen shoulder (ook bekend als ‘periarthropathia humeroscapularis ankylosans’) onder de verzamelnaam periartritis humeroscapularis of periarthropathia humeroscapularis (PHS) – een groep degeneratieve ziekten in het schoudergebied die gepaard gaan met een doorgaans pijnlijke beperking van de gewrichtsbeweging.
Frozen shoulder komt vooral voor tussen de leeftijd van 40 en 60 jaar, waarbij vrouwen vaker getroffen worden dan mannen.
Primaire en secundaire frozen shoulder
Medische experts maken onderscheid tussen een primaire en een secundaire vorm van frozen shoulder:
- Primaire (idiopathische) Frozen shoulder: onafhankelijke aandoening die niet kan worden toegeschreven aan een bestaande onderliggende ziekte. Meest voorkomende.
Wat zijn de symptomen van Frozen Schouder?
Frozen Schouder verloopt vaak in fasen die worden gekenmerkt door verschillende symptomen:
Fase 1 – “Bevriezende schouder”.
De aandoening begint meestal met plotselinge, scherpe schouderpijn die aanvankelijk bewegingsafhankelijk is. Geleidelijk ontwikkelen ze zich tot constante pijn die ook in rust optreedt; ze zijn vooral 's nachts merkbaar.
Fase 2 – “Frozen Schouder
De tweede ziektefase van Frozen Schouder strekt zich doorgaans uit van de vierde tot de achtste maand van de ziekte. Pijn treedt alleen aanvankelijk op. Het belangrijkste symptoom is nu de “bevroren” schouder – de bewegingsbeperking van het gewricht bereikt zijn hoogtepunt.
Fase 3 – “Schouder ontdooien
In veel gevallen begint Frozen Schouder rond de 8e maand langzaam te “dooien”. De getroffen persoon heeft nauwelijks meer pijn en de schouder verliest langzaam zijn stijfheid. Het kan maanden tot jaren duren voordat de schouder weer volledig mobiel is. In de regel is dit alleen mogelijk met de juiste therapie.
Wat zijn de oorzaken en risicofactoren van een frozen shoulder?
De oorzaak van een primaire frozen shoulder is onbekend.
Mogelijke oorzaken van secundaire frozen shoulder zijn:
- Verwondingen of ziekten in het schoudergebied, zoals een rotator cuff-scheur (rotator cuff-ruptuur) of een pijnlijke impingement van pezen of spieren in het schoudergewricht (impingement-syndroom)
- Chirurgie in het schoudergebied
- Neurologische oorzaken zoals een ziekte van de perifere zenuwen, de ziekte van Parkinson of irritatie/beschadiging van zenuwwortels (radiculopathie)
- Stofwisselingsziekten zoals diabetes mellitus, de ziekte van Addison (ziekte van de bijnierschors) of schildklieraandoeningen
Frozen shoulder komt af en toe voor bij patiënten die sedativa uit de barbituraatgroep of psychotrope geneesmiddelen (geneesmiddelen tegen psychische aandoeningen) gebruiken. Het komt ook vaker voor bij patiënten die vooraf zijn behandeld met proteaseremmers, zoals HIV-patiënten.
Hoe wordt een frozen shoulder onderzocht en gediagnosticeerd?
Het eerste aanspreekpunt bij vermoedelijke frozen shoulder en andere schouderpijn is uw huisarts. Hij of zij kan u doorverwijzen naar een orthopedist of schouderspecialist.
De arts zal u eerst uitvoerig vragen stellen over uw klachten en medische voorgeschiedenis (anamnese). Mogelijke vragen zijn:
- Hoe lang is de schouderpijn aanwezig?
- Heeft u 's nachts vaak pijn waardoor u niet kunt slapen?
- Heeft u een ongeval, blessure of operatie aan uw schouder gehad?
- Wat doe je voor de kost?
- Heeft u reeds bestaande aandoeningen of welke ziekten komen in uw familie voor?
De volgende stap is een lichamelijk onderzoek, waarbij de arts onder meer de beweeglijkheid van de schouder controleert.
Bij een frozen shoulder levert röntgenonderzoek van de schouder geen specifieke bevindingen op. Dat wil zeggen dat de onderliggende veranderingen van de ziekte niet zichtbaar zijn op een röntgenfoto. Toch is het beeld bruikbaar om andere oorzaken van schouderpijn uit te sluiten, zoals een botbreuk, verkalking of artrose.
Hoe wordt een frozen shoulder behandeld?
De focus van de frozen shoulder-therapie ligt vooral op conservatieve (niet-chirurgische) maatregelen, telkens aangepast aan het stadium van de ziekte.
Fysiotherapeutische oefeningen mogen, vooral in de eerste fase van de ziekte, alleen met voorzichtigheid worden uitgevoerd en in een mate waarin ze geen pijn veroorzaken. Vanaf de tweede fase van de ziekte kan manuele therapie worden ingezet om het bewegingsbereik van de aangedane schouder te verbeteren. Ook hier voert de patiënt de bewegingen uit in een mate die geen pijn veroorzaakt. De therapeut laat de patiënt oefeningen zien om thuis te doen, zoals zogenaamde slingeroefeningen.
Bewegingstraining is ook erg belangrijk in de derde fase van de ziekte, wanneer de bevroren schouder langzaam weer “ontdooit”. Consistente training bij de therapeut en thuis is belangrijk om zo snel mogelijk de volledige mobiliteit van de zieke schouder terug te krijgen.
Soms worden verschillende elektrotherapeutische maatregelen aangeboden, zoals laser- of magneetveldtherapie. De werkzaamheid van deze behandelingen voor frozen shoulder is echter niet voldoende onderzocht.
Er wordt aangenomen dat lokale stoornissen in het metabolisme bijdragen aan de ontstekingsprocessen van frozen shoulder. Over het algemeen kunnen de symptomen van sommige stofwisselingsstoornissen worden verminderd door bepaalde voedingsmiddelen te elimineren. Er is momenteel echter geen sluitend bewijs over welke eventuele veranderingen in het voedingspatroon een impact kunnen hebben op de progressie van frozen shoulder.
Medicatie voor frozen shoulder
Indien nodig krijgen patiënten met een frozen shoulder pijnstillende en ontstekingsremmende medicijnen, voornamelijk uit de groep van niet-steroïde anti-inflammatoire geneesmiddelen (NSAID's zoals diclofenac, ibuprofen, ASA). In fase twee van een frozen shoulder, wanneer de pijn afneemt, vermindert de behandelend arts de toediening van dergelijke pijnstillers dienovereenkomstig.
Soms krijgt de patiënt cortisone, bijvoorbeeld als injectie in het schoudergewricht of als tablet. Cortison heeft een sterke ontstekingsremmende werking.
Als conservatieve maatregelen voor een frozen shoulder niet het gewenste resultaat opleveren en de symptomen aanhouden, kan een operatie nodig zijn. Er zijn twee opties:
Tijdens een gewrichtsendoscopie (arthroscopie) onder algemene verdoving maakt de chirurg verklevingen in het schoudergewricht los. Hierdoor wordt het gewricht weer beweeglijker. Alleen voldoende gespecialiseerde chirurgen voeren deze procedure uit.
Bij zogenaamde anesthesiemobilisatie (of -manipulatie) wordt de schouder onder narcose voorzichtig en gecontroleerd bewogen, zodat bestaande verklevingen in het schouderkapsel scheuren.
Verloop van de ziekte en prognose
De behandeling van een frozen shoulder duurt lang en vereist geduld van de patiënt. Over het algemeen duurt het verloop van de ziekte één tot drie jaar. Soms geneest een frozen shoulder niet volledig, maar laat het langdurige bewegingsbeperkingen achter.
Zijn er preventieve maatregelen?
Omdat de oorzaken van frozen shoulder, althans de primaire vorm, niet bekend zijn, zijn er volgens de huidige stand van kennis geen specifieke aanbevelingen voor de preventie van deze ziekte.
