Aortaklepstenose: beschrijving
Aortaklepstenose (aortastenose) is het hartklepdefect dat meestal behandeling vereist. Als we alleen al naar de casusnummers kijken, is mitralisklepinsufficiëntie de meest voorkomende hartklepafwijking in Europa en Noord-Amerika. Het hoeft echter niet zo vaak te worden behandeld als aortaklepstenose.
De aortaklep bestaat uit drie halvemaanvormige zakken. Het bevindt zich tussen de linker hartkamer en de aorta. Daar dient het als klep zodat het bloed maar in één richting kan stromen – namelijk in de grote bloedbaan – en niet terugstroomt naar het hart.
Deze “uitgang” uit het hart is vernauwd bij aortaklepstenose. Vanwege deze weerstand moet het hart meer kracht uitoefenen om de klep te openen en het bloed te blijven rondpompen. Als gevolg hiervan wordt de hartspier zichtbaar dikker (hypertrofie). Na verloop van tijd wordt het minder elastisch en zwakker en neemt de pompcapaciteit af. Vooral bij vergevorderde aortaklepstenose is de spier niet meer in staat voldoende zuurstofrijk bloed naar de systemische circulatie te transporteren.
Aortaklepstenose: symptomen
In het begin klagen de getroffenen meestal over duizeligheid en een incidentele instorting van de bloedsomloop, wat leidt tot bewustzijnsverlies (syncope). Dit komt door het gebrek aan bloedtoevoer naar de hersenen als gevolg van aortastenose. Vooral in situaties van fysieke stress (traplopen of zelfs sporten) kan het hart het nauwelijks bijbenen: door aortaklepstenose kan het hart niet langer voldoende bloed uit het hart pompen om te voldoen aan de toegenomen vraag van het lichaam naar zuurstof tijdens lichamelijke activiteit .
Om aortaklepstenose tegen te gaan, heeft de linker hartkamer meer spierkracht nodig. In de loop van de tijd past het zich aan door in omvang toe te nemen (concentrische linkerventrikelhypertrofie). De toename van het hartspierweefsel verhoogt ook de behoefte aan zuurstof. Bovendien vernauwt de verdikte spier de kransslagaders die het hart van bloed en zuurstof voorzien, vooral als het hart overbelast is. Als gevolg hiervan klagen patiënten over benauwdheid of pijn op de borst (angina pectoris), zelfs als de kransslagaders zelf gezond zijn.
Let daarom op de eerste tekenen van hartfalen: de prestaties gaan achteruit, u verzwakt snel en u ervaart kortademigheid bij inspanning. Bovendien beginnen sommige symptomen 's nachts, zoals hoesten.
Aortaklepstenose: oorzaken en risicofactoren
Aortaklepstenose kan verworven of aangeboren zijn.
Verworven aortaklepstenose
In de meeste gevallen wordt aortaklepstenose verworven, meestal als gevolg van slijtageprocessen (verkalking) op oudere leeftijd. Dit proces is vergelijkbaar met dat van atherosclerose. Daarom bevorderen risicofactoren zoals verhoogde bloedlipiden de ontwikkeling van aortaklepstenose. Calcium en collageen worden in de kleppen afgezet. Dit verdikt en verhardt zichtbaar. Aanvankelijk aangeduid als aortaklepsclerose, leiden deze processen uiteindelijk tot vernauwing van de klep. Daarom spreken artsen dan van aortaklepstenose.
Reumatische koorts (tegenwoordig zeldzaam als gevolg van vroege consistente behandeling met antibiotica van een streptokokkeninfectie) kan ook littekens en dus aortaklepstenose veroorzaken als gevolg van auto-immuunreacties: littekenweefsel is minder flexibel dan gezond weefsel, wat de bloedstroom van het hart naar de aorta belemmert.
Congenitale aortaklepstenose
Meestal wordt de hartklep zelf beïnvloed door de vernauwing (stenose van de aortaklep). Het bestaat meestal uit slechts twee blaadjes (bicuspidale aortaklep). Als de aortakleppen nog niet vernauwd zijn, stenose ze gemiddeld twintig jaar eerder dan gewone kleppen. Als het gebied boven de aortaklep (dwz het begin van de aorta) kleiner is geworden, wordt dit supravalvulaire aortastenose genoemd. Bij subvalvulaire aortaklepstenose is het weefsel onder de hartklep versmald.
Aortaklepstenose: onderzoeken en diagnose
Bij vermoeden van aortaklepstenose vraagt de arts eerst naar de medische geschiedenis van de patiënt en eventuele klachten (anamnese), bijvoorbeeld:
- Hoe actief ben je? (Soms komen klachten van aortaklepstenose niet alleen naar voren omdat de getroffen persoon nauwelijks beweegt!)
- Voelt u zich de afgelopen maanden steeds vermoeider?
- Bent u snel moe tijdens lichamelijke inspanning?
- Voelt u zich kortademig?
- Bent u onlangs flauwgevallen?
- Heeft u pijn of een drukgevoel op uw borst?
De arts hoort de aortaklepstenose met de stethoscoop het beste tussen de tweede en derde rib direct rechts van het borstbeen.
Om de diagnose “aortaklepstenose” te bevestigen, worden gewoonlijk verdere diagnostische tests uitgevoerd:
Röntgenstraal
Op het röntgenfoto van de borstkas kan de arts een eventuele wandverdikking van de linker hartkamer of dilatatie van de aorta zien. Een laterale röntgenfoto kan zelfs verkalking van de aortaklep aantonen.
Elektrocardiografie (ECG)
In de regel wordt ook een ECG uitgevoerd als er sprake is van aortaklepstenose. Het typische gekartelde patroon van het ECG toont de verdikking van de wand van de linker hartkamer.
echocardiografie
Echocardiografie is een echografisch onderzoek van het hart. Het kan worden gebruikt om aortaklepstenose en de omvang ervan zeer goed te beoordelen. Er wordt onder meer de bloedstroomsnelheid bij de vernauwing gemeten en de hoeveelheid bloed die het hart nog naar buiten pompt. Ook kan het klepopeningsgebied worden bepaald, dat wil zeggen hoe ver de aortaklep nog opengaat. Het klepopeningsgebied (meestal drie tot vier vierkante centimeter bij volwassenen) is een belangrijk diagnostisch hulpmiddel voor het bepalen van de ernst van aortaklepstenose:
- Milde aortaklepstenose: 1.5 tot twee vierkante centimeter
- Ernstige aortaklepstenose: kleiner dan één vierkante centimeter
Bij echocardiografie plaatsen onderzoekers de ultrasone sonde op de borstkas (transthoracaal, TTE) of leiden deze door de slokdarm direct naast het hart (transoesofageaal, TEE). TEE ligt dichter bij het hart en zorgt daardoor voor nauwkeurigere echobeelden.
Stresstesten
Soms zien artsen aortaklepstenose op echografie, maar heeft de patiënt geen symptomen. Soms volgen daarna onderzoeken onder stress, bijvoorbeeld met een fietsergometer. Dit kan symptomen aan het licht brengen die verdere behandeling vereisen.
Hartkatheteronderzoek
Bij een hartkatheteronderzoek van het linkerhart wordt doorgaans een dun plastic buisje (katheter) in een slagader bij de pols of in de lies ingebracht en via de aorta naar de aortaklep opgevoerd. Artsen gebruiken dit onderzoek om coronaire hartziekte op te sporen. Dit is vooral belangrijk als hartklepvervanging gepland is vanwege aortaklepstenose. Als alternatief (en afhankelijk van de individuele situatie) regelen artsen een computertomografie van het hart met contrastmiddel (cardio-CT).
Aortaklepstenose: behandeling
Matige tot ernstige aortaklepstenose veroorzaakt meestal al symptomen. Als patiënten met een hogere graad van aortastenose toch ‘geen klachten’ hebben, komt dat meestal doordat ze onbewust lichamelijk voor zichzelf zorgen, zodat er geen klachten ontstaan. Als bij dergelijke patiënten aanvullende symptomen aanwezig zijn (zoals een pathologische stresstest, enz.) en bij symptomatische patiënten, wordt chirurgische therapie aanbevolen.
Aortaklepstenose: TAVI en chirurgie
Artsen gebruiken verschillende procedures voor aortaklepstenose:
Vervanging van de aortaklep is vooral gebruikelijk bij verworven stenose. Hiervoor opereren artsen óf op het open hart óf brengen ze tijdens een hartkatheterisatie minimaal invasief een nieuwe klep in (TAVI = Transcatheter Aortic Valve Implantation). Open chirurgie wordt meestal uitgevoerd bij jongere patiënten met een laag operatierisico. Artsen pleiten ook voor de operatie, vooral als er aanvullende ingrepen nodig zijn, zoals een bypass.
Als een operatie niet kan worden uitgevoerd, bijvoorbeeld vanwege ouderdom en bijkomende ziekten, raden artsen TAVI aan. Tijdens een hartkatheterisatie geleiden ze de nieuwe, nog gevouwen klep (meestal een biologische klep opgehangen aan een metalen gaasstent) op een katheter naar de aortaklep. Daar duwt een ballon het metalen gaas uit elkaar, waardoor uiteindelijk de klep tussen de kamer en de aorta wordt verankerd. Om ruimte te maken voor de nieuwe klep wordt de aortaklepstenose vooraf verwijd met behulp van een klein ballonnetje (ballondilatatie).
Ballondilatatie alleen (ballonvalvuloplastiek) wordt ook gebruikt bij kinderen met congenitale aortaklepstenose. Klepvervanging is hier problematisch omdat deze niet met het kind mee kan groeien. Bij verworven aortaklepstenose heeft ballondilatatie een hoog recidiefpercentage. Artsen gebruiken deze methode daarom alleen in noodgevallen om de tijd tot definitieve therapie te overbruggen.
Aortaklepstenose: medicijnen
Sport bij aortaklepstenose
Er zijn geen algemene aanbevelingen voor of tegen sportactiviteiten bij aortaklepstenose. De beslissende factor is altijd het type en de ernst van de ziekte.
Tijdens de jaarlijkse cardiologische controle ontdekken patiënten of sporten mogelijk is. Tijdens deze controle onderzoekt de behandelend arts de hartklep op mogelijke beschadigingen en kan een sportadvies geven of actualiseren.
Beginnen met sporten met aortaklepstenose
Voordat een patiënt met aortaklepstenose begint te oefenen, is een inspannings-ECG noodzakelijk.
Hoewel aortaklepstenose lange tijd werd beschouwd als een uitsluitingscriterium voor een inspannings-ECG. Dit geldt nog steeds voor patiënten met symptomatische hooggradige AS. Vooral bij asymptomatische patiënten kan een inspannings-ECG echter behulpzaam zijn bij het opsporen van mogelijke beperkingen in de inspanningscapaciteit.
Het stress-ECG vindt plaats onder strikt medisch toezicht, omdat er snel ongewenste bijwerkingen kunnen optreden.
Als er op de ergometer een daling van de bloeddruk of hartritmestoornissen optreedt, moet de oefening onmiddellijk worden gestopt.
Na het onderzoek kan de cardioloog aan de hand van de gegevens beoordelen op welke intensiteit de patiënt lichamelijk actief kan worden.
Geschikte sport voor aortaklepstenose
In onderstaand overzicht ziet u welke sporten mogelijk zijn bij welke ernst van de aortaklepstenose:
Ernst mild (geen symptomen, normale, bij de leeftijd passende pompfunctie op cardiale echo, onopvallend inspannings-ECG): Aanbeveling over fysieke activiteit: alle sporten zijn mogelijk; inclusief competitiesporten.
Ernst gemiddeld (normale pompfunctie, onopvallend inspannings-ECG): Aanbeveling voor lichamelijke activiteit: sporten met lage tot matige statische en dynamische componenten: wandelen, fietsen, golf, bowlen, yoga, tafeltennis, volleybal, schermen, softbal, boogschieten, paardrijden
Ernst ernstig (verminderde hartprestaties): Aanbeveling voor fysieke activiteit: geen competitieve sporten; in individuele gevallen voor asymptomatische patiënten, wandelen, fietsen op vlakke ondergrond, golfen, bowlen, yoga
Volg altijd het advies van de arts bij aortaklepstenose. Raadpleeg uw arts voordat u met een nieuwe sport begint of uw trainingsplan wijzigt.
Aortaklepstenose: ziekteprogressie en prognose
Aortaklepstenose kan ook hartritmestoornissen veroorzaken. Als deze onbehandeld blijven, kunnen deze leiden tot ventriculaire fibrillatie en hartdood. Uiteindelijk veroorzaakt progressieve aortaklepstenose toenemend hartfalen, wat snel fataal is zonder de juiste therapie.
Bij een juiste behandeling van aortaklepstenose is de prognose echter goed.
