Wat is de TSH-waarde?
De afkorting TSH staat voor schildklierstimulerend hormoon, ook wel thyrotropine genoemd. Dit hormoon wordt geproduceerd in de hypofyse (hypofyse), meer bepaald in de voorkwab van de hypofyse. Indien nodig wordt het hormoon in het bloed afgegeven om de hormoonproductie in de schildklier te stimuleren.
De TSH-waarde weerspiegelt dus de functie van de schildklier: hogere waarden worden gemeten wanneer de hormoonproductie in de schildklier gestimuleerd moet worden omdat de bloedspiegels van de schildklierhormonen thyroxine (T4) en triiodothyronine (T3) te laag zijn.
Dit wordt een bepaling van de TSH-basaalwaarde genoemd als de TSH-concentratie voor de test niet kunstmatig wordt gestimuleerd of vertraagd door de toediening van andere hormonen. Als de basale TSH-waarde normaal is, kan worden uitgegaan van een normale schildklierfunctie.
Belangrijk om te weten is dat de TSH-waarde ook op natuurlijke wijze fluctueert: TSH daalt gedurende de dag tot in de middag en stijgt dan weer tot middernacht. Bovendien is de waarde meestal hoger bij kinderen en ouderen.
De TSH-waarde wordt bepaald als er sprake is van een overactieve schildklier (hyperthyreoïdie) of een traag werkende schildklier (hypothyreoïdie).
Het wordt ook routinematig gemeten vóór alle onderzoeken waarbij patiënten een jodiumhoudend röntgencontrastmiddel krijgen. Een dergelijk middel mag alleen worden toegediend als de schildklierfunctie niet verstoord is.
De TSH-concentratie in het bloed wordt ook bepaald vóór behandeling met jodiumhoudende medicijnen (bijvoorbeeld bij wondverzorging) en vóór grote ingrepen waarbij algehele anesthesie betrokken is.
TSH-waarde: kinderwens en zwangerschap
Als een vrouw die probeert zwanger te worden niet zwanger wordt, is ook een meting van de TSH-concentratie in het bloed essentieel. Dit komt omdat een storing van de schildklier de werking van de voortplantingsorganen kan aantasten en kan leiden tot (tijdelijke) onvruchtbaarheid.
TSH normale waarden
TSH-waarden worden normaliter gegeven in eenheden van µIU/l of mIU/l, dwz hoeveelheid of eenheden per volume. Afhankelijk van de leeftijd van de patiënt gelden de volgende normale schildklierwaarden:
|
leeftijd |
TSH normale waarde |
|
1e levensweek |
0.71 – 57.20 µIE/ml |
|
1 week tot 1 jaar |
0.61 – 10.90 µIE/ml |
|
1 tot 3 jaar |
0.60 – 5.80 µIE/ml |
|
volwassenen |
0.27 – 4.20 µIE/ml |
Deze standaardwaarden variëren afhankelijk van het laboratorium, omdat verschillende meetmethoden tot verschillende resultaten kunnen leiden. De bovenste TSH-limiet voor volwassenen kan bijvoorbeeld tussen 2.5 en 5.0 mIU/l liggen.
Mensen ouder dan 70 jaar hebben over het algemeen hogere normale TSH-waarden. Er zijn echter geen onderzoeken die een specifiek referentiebereik voor ouderen aangeven. TSH-waarden veranderen ook tijdens de zwangerschap. Er gelden smallere en lagere referentiewaarden:
|
Derde trimester van de zwangerschap |
TSH normale waarde |
|
1e trimester |
0.1 – 2.5 mIU/l |
|
2e trimester |
0.2 – 3.0 mIU/l |
|
3e trimester |
0.3 – 3.0 mIU/l |
Wanneer is de TSH-waarde te laag?
- Autonomie van de schildklier (hormoonproductie losgekoppeld van het regelcircuit)
- Ziekte van Graves
- Vroeg stadium van Hashimoto-thyreoïditis (auto-immuungerelateerde chronische schildklierontsteking).
Als zowel de TSH-waarde als de bloedwaarden van de schildklierhormonen laag zijn, betekent dit dat de hypofyse uit zichzelf te weinig TSH aanmaakt (en niet omdat T3 of T4 verhoogd is). Mogelijke redenen hiervoor:
- Disfunctie van de voorkwab van de hypofyse (hypofysevoorkwab), bijvoorbeeld als gevolg van een tumor, radiotherapie of hersenchirurgie (secundaire hypothyreoïdie)
- zelden: Disfunctie van de hypothalamus: als een bovengeschikt hersengebied regelt het de afgifte van TSH uit de hypofyse via de boodschapperstof TRH (tertiaire hypothyreoïdie)
Wanneer is de TSH-waarde te hoog?
Als de concentratie TSH basaal verhoogd is terwijl de bloedspiegels van schildklierhormonen laag zijn, kan dit te wijten zijn aan primaire hypothyreoïdie: in dit geval is er sprake van een stoornis in de schildklier zelf, waardoor er te weinig T3 en T4 wordt geproduceerd. . Om dit tegen te gaan, geeft de hypofyse verhoogde hoeveelheden TSH af. Mogelijke oorzaken van primaire hypothyreoïdie zijn:
- chronische schildklierontsteking, vooral gevorderde Hashimoto-thyroïditis
- Chirurgische gedeeltelijke of volledige verwijdering van de schildklier
Bepaalde medicijnen kunnen er ook voor zorgen dat de TSH-waarden buitensporig stijgen. Deze omvatten bijvoorbeeld zogenaamde dopamine-antagonisten zoals haloperidol. Dit zijn werkzame stoffen die bijvoorbeeld worden gebruikt bij de behandeling van psychiatrische aandoeningen.
Gewijzigde TSH-waarde: wat te doen?
Als de TSH-basaalwaarde wordt verhoogd of verlaagd, is de volgende stap het bepalen van de concentraties schildklierhormonen. Afhankelijk van of het hypothyreoïdie of hyperthyreoïdie is, zal de behandeling variëren.
Als het vermoeden bestaat dat de hypofyse niet goed functioneert, wordt meestal een TRH-test uitgevoerd. TRH is een overheersend hormoon uit de hypothalamus. Het stimuleert de hypofyse om TSH vrij te geven. Hierdoor kan de arts bepalen of de aandoening daadwerkelijk in de hypofyse of in de hypothalamus zit. Als het vermoeden wordt bevestigd, zijn verdere hormoontesten noodzakelijk, evenals een magnetische resonantie beeldvorming (MRI) van de schedel.
