Kort overzicht
- Symptomen: verminderde urineproductie, gemakkelijke vermoeidheid, verminderde concentratie, misselijkheid, vasthouden van water, kortademigheid, hartritmestoornissen, duizeligheid, bewusteloosheid.
- Beloop en prognose: Bij tijdige behandeling kan de nier tijdens de herstelfase volledig herstellen; de ziekte is echter soms dodelijk.
- Oorzaken: Verminderde renale bloedstroom (bijvoorbeeld als gevolg van grote vochtverliezen), nierbeschadiging als gevolg van andere nierziekten, medicijnen of bacteriële en virale infecties, belemmerde urinestroom (bijvoorbeeld als gevolg van nierstenen)
- Diagnose: Bloed- en urineonderzoek, beeldvormingsprocedures, vooral echografisch onderzoek
- Behandeling: Afhankelijk van de oorzaak, bijvoorbeeld het verwijderen van nierstenen, het toedienen van antibiotica tegen infecties, het staken van bepaalde medicijnen, vochtinname en indien nodig dialyse
- Preventie: Vooral mensen met een verminderde nierfunctie mogen zelfzorgmedicijnen alleen gebruiken na overleg met hun arts.
Wat is acuut nierfalen?
Bij acuut nierfalen (acute nierinsufficiëntie of nierzwakte) verslechtert de nierfunctie binnen korte tijd drastisch: het vochtvolume dat de nieren normaal gesproken per tijdseenheid filteren, daalt snel.
Acuut nierfalen zorgt ervoor dat stoffen zich in het bloed ophopen, die vervolgens via de urine worden uitgescheiden. Tot deze zogenaamde urinesubstanties behoren ureum en creatinine. Als ze zich in het lichaam ophopen, leidt dit tot geleidelijke urinevergiftiging. Artsen noemen dit uremie.
In de meeste gevallen van acuut nierfalen is ook de functie van andere organen verstoord. Acuut nierfalen is daarom een ​​potentieel levensbedreigende aandoening en altijd een noodgeval.
Acuut nierfalen komt vooral veel voor bij mensen die intensieve zorg in het ziekenhuis ontvangen: tot 39 procent van alle patiënten op de intensive care heeft er last van. Acuut nierfalen is in principe – in tegenstelling tot chronisch nierfalen – omkeerbaar. Dit betekent dat de nier kan herstellen van een vrijwel volledig acuut functieverlies. Dit is echter niet voor alle patiënten het geval.
Wat zijn de symptomen van acuut nierfalen?
Over de symptomen van acuut nierfalen leest u in het artikel Nierfalensymptomen.
Acuut nierfalen: wat zijn de stadia?
In de meeste gevallen verloopt acuut nierfalen in vier stadia of fasen:
- Schadefase (beginfase): Deze duurt enkele uren tot dagen en er zijn nog geen symptomen.
- Oligo- of anuriefase: In deze fase neemt de urineproductie aanzienlijk af totdat er weinig (oligourie) of vrijwel geen urine (anurie) het lichaam verlaat. Deze fase duurt doorgaans tien dagen.
- Diuretische of polyurische fase: naarmate de nieren herstellen, produceren ze steeds meer urine (tot vijf liter of meer per dag). Deze fase duurt ongeveer drie weken, met als grootste gevaar de grote verliezen aan water en de elektrolyten die het bevat, natrium en kalium.
- Herstelfase: in deze laatste fase, die maximaal twee jaar kan duren, herwinnen de niercellen min of meer hun functionele capaciteit.
De prognose voor acuut nierfalen varieert dienovereenkomstig. Het hangt vooral af van de ernst van de onderliggende ziekte. Als acuut nierfalen tijdig wordt behandeld en de patiënt niet ernstig verzwakt is door andere reeds bestaande aandoeningen, kan de nierfunctie onder bepaalde omstandigheden herstellen, soms zelfs volledig.
Ongeveer tien procent van de getroffenen blijft echter permanent afhankelijk van dialyse. Bovendien is het risico op hart- en vaatziekten verhoogd na acuut nierfalen.
Aan de andere kant is de prognose slechter, vooral bij patiënten op de intensive care, en is de mortaliteit als gevolg van acuut nierfalen relatief hoog, tot wel 60 procent.
Oorzaken en risicofactoren
Afhankelijk van de oorzaak verdelen artsen acuut nierfalen in de volgende vormen:
Prerenaal nierfalen
Prerenaal nierfalen (ongeveer 60 procent van de gevallen) is te wijten aan een verminderde bloedtoevoer naar de nieren. De meest voorkomende oorzaak is bloed- en vochtverlies als gevolg van een grote operatie, een ongeval of brandwonden. Veranderingen in de renale bloedstroom veroorzaakt door bepaalde medicijnen (röntgencontrastmiddelen, ACE-remmers of antibiotica) veroorzaken soms ook prerenaal nierfalen.
Niernierfalen
Nier acuut nierfalen (ongeveer 35 procent van alle gevallen) is het gevolg van directe schade aan nierweefsel, meestal als gevolg van onvoldoende zuurstoftoevoer. Dergelijke schade ontstaat bijvoorbeeld als gevolg van ontstekingen, zoals niet-bacteriële nierontsteking (glomerulonefritis), vaatontsteking (vasculitis) of bloedstolsels (trombo-embolie).
Nierinfecties met bacteriën (nierbekkenontsteking) of virussen (interstitiële nefritis), evenals giftige stoffen en medicijnen (bijvoorbeeld bepaalde antibiotica), beschadigen in sommige gevallen ook de nieren en veroorzaken acuut nierfalen.
Postrenaal nierfalen
De oorzaak van postrenaal nierfalen (ongeveer vijf procent van alle gevallen) is een obstructie van de urine-uitstroom. Nierstenen, tumoren, aangeboren misvormingen en prostaatvergroting verstoren bijvoorbeeld de uitstroom van urine en bevorderen zo acuut nierfalen.
Onderzoeken en diagnose
Om acuut nierfalen te diagnosticeren en de mogelijke oorzaak vast te stellen, neemt de arts de medische geschiedenis van de patiënt op en voert hij verschillende onderzoeken uit:
Bloed Test
Bovendien zijn er veranderingen in de bloedzouten, vooral een verhoging van de kaliumspiegels. Ook het bloedbeeld en andere bloedwaarden (zoals leverwaarden, C-reactief proteïne en andere) geven in sommige gevallen belangrijke aanwijzingen voor acuut nierfalen.
urineonderzoek
Heel belangrijk voor de diagnose ‘acuut nierfalen’ is de detectie van eiwit in de urine, dat daar normaal gesproken niet of nauwelijks wordt aangetroffen. Daarnaast bepaalt de arts onder meer de glomerulaire filtratiesnelheid (GFR), de hoeveelheid urine, het soortelijk gewicht en het zoutgehalte van de urine.
Echografisch onderzoek
Een echografisch onderzoek (echografie) van de nieren en urinewegen is routine bij het onderzoeken van een persoon met vermoedelijk acuut nierfalen. Als er postrenaal nierfalen aanwezig is, kan de veroorzakende obstructie van de urinestroom (zoals veroorzaakt door een niersteen) op echografie worden geïdentificeerd. Bovendien zijn bij acuut nierfalen de nieren meestal vergroot.
In sommige gevallen zijn aanvullende onderzoeken nodig om de oorzaak van acuut nierfalen vast te stellen, zoals een röntgenfoto van de nier of het verwijderen van een weefselmonster (nierbiopsie).
De AKIN-criteria: Wanneer is er sprake van acuut nierfalen?
- Creatinine stijgt met 0.3 milligram per deciliter bij acuut nierfalen.
- De procentuele toename van creatinine is 1.5 maal de uitgangswaarde.
- Of de urineproductie daalt gedurende meer dan zes uur tot minder dan 0.5 milliliter per kilogram lichaamsgewicht per uur.
Behandeling
Artsen behandelen acuut nierfalen op verschillende manieren – afhankelijk van de ernst, oorzaken of onderliggende ziekte. Als nierstenen bijvoorbeeld verantwoordelijk zijn voor acuut nierfalen doordat ze de urinestroom belemmeren, is het noodzakelijk om ze te verwijderen. Bacteriële ontstekingen kunnen worden behandeld met antibiotica en de dosering van schadelijke medicijnen kan worden verminderd. Soms is het zelfs nodig om er helemaal mee te stoppen.
Artsen compenseren ernstige bloed- en vochtverliezen (bijvoorbeeld als gevolg van ongelukken) met behulp van infusies. Ook in de periode dat de nieren herstellen van de nierinsufficiëntie is het toedienen van vloeistoffen in de vorm van infusen van belang.
Als acuut nierfalen de urineproductie (bijna) volledig heeft verlamd, dienen artsen ook diuretica toe. Als deze maatregelen de nierfunctie niet verbeteren, wordt het bloed kunstmatig gereinigd (dialyse) totdat de nieren weer zelfstandig de bloedreinigende en uitscheidingsfunctie kunnen overnemen.
Voeding bij acuut nierfalen
Hoe voeding de behandeling van acuut nierfalen kan ondersteunen, leest u in het artikel Voeding bij nierfalen.
het voorkomen
Acuut nierfalen kan in principe niet worden voorkomen. Tijdens en na een grote operatie houden artsen echter nauwlettend het bloedvolume, de bloeddruk en de vochtbalans in de gaten om het risico op acuut nierfalen te verminderen.
Veel medicijnen bevorderen nierbeschadiging en veroorzaken in sommige gevallen acuut nierfalen. Het gaat hierbij onder meer om vrij verkrijgbare preparaten, zoals bepaalde pijnstillers (bijvoorbeeld paracetamol, ibuprofen, diclofenac). Het is daarom raadzaam om elk medicijngebruik met uw arts te bespreken. Dit geldt vooral voor mensen met een bestaande nierziekte en een verminderde nierfunctie; zij zijn bijzonder vatbaar voor acuut nierfalen.
