Algemene informatie
Er zijn talloze verschillende cytostatica die hun aanvalspunt hebben op verschillende punten in een tumorcel. De cytostatica zijn onderverdeeld in groepen volgens hun respectievelijke werkingsmechanismen. De belangrijkste groepen van cytostatica worden hieronder opgesomd.
Gezien de overvloed aan termen, merknamen en mogelijke combinaties (zogenaamde schema's) is het echter niet mogelijk om op elk van deze details in te gaan. De volgende voorbeelden van de stoffen worden gegeven met hun namen van werkzame stoffen. De tyrosinekinase remmers behoren ook tot de chemotherapeutische middelen.
In tegenstelling tot de klassieke chemotherapeutische geneesmiddelen, het tyrosinekinase remmers werken specifiek en veroorzaken dus minder bijwerkingen. Deze chemotherapeutische geneesmiddelen verstoren de productie van tumorcellen op DNA-niveau. Ze verbinden de moleculen van het DNA (door alkylering) op een manier die leidt tot de normale leesprocessen voor de productie van eiwitten gestoord worden.
Omdat een tumorcel afhankelijk is van de eiwitten, dit leidt tot de dood van de tumorcel. Bovendien verhinderen de alkylerende middelen de nieuwe vorming van DNA, waardoor ook de tumorcel sterft. Deze groep is verder onderverdeeld in subgroepen, die allemaal het bovengenoemde werkingsmechanisme volgen:
- Bendamustine, cyclofosfamide, chloorambucil, melfalan, ifosfamide, trofosfamide
- Alkylsulfonaten: busulfan, treosulfan
- Nirosourea's: Carmustine, Lomustine, Nimustine
- Platina-bevattende verbindingen: carboplatine, cisplatine, oxaliplatine (deze groep stoffen is zeer effectief en wordt vaak gebruikt in combinatie met andere cytostatica)
Dergelijke cytostatica worden als "valse" bouwstenen in het nieuw geproduceerde DNA opgenomen.
Hierdoor wordt de nieuwe vorming van DNA gestopt (het zogenaamde DNA-polymerase wordt geremd). Omdat het DNA alleen verdubbelt tijdens de celdeling, hebben de antimetabolieten een heel specifiek effect op tumorcellen. Ook hier zijn 3 subgroepen te onderscheiden, die in hun aard van "verkeerde bouwstenen" verschillen.
- Foliumzuuranalogen: methotrexaat (bestaat al heel lang, maar is nog steeds een van de belangrijkste stoffen), pemetrexed
- Purine-analogen: Mercaptopurine, Nelarabine, Cladribine, Fudarabine,
- Pyrimidine-analogen: fluoruracil (5-FU), capecitabine, gemcitabine
Oorspronkelijk komt deze stof van de groenblijvende plant (Vinca). Tijdens de celdeling wordt, zoals eerder vermeld, de hele chromosoomset (het DNA) verdubbeld. Om dit gelijkmatig over 2 cellen te verdelen heeft de cel een “apparaat” nodig, de zogenaamde mitotische (van mitose = celdeling) spindel, die is opgebouwd uit subeenheden, de zogenaamde.
microtubuli. Zonder de mitotische spoel kan een cel niet regelmatig delen. De vinca-alkaloïden verstoren de structuur van deze spil en daarmee het vermogen van tumorcellen om zich te delen.
Voorbeelden: Vinblastine, vincristine… Deze hebben ook de zogenaamde microtubuli als hun doelstructuur. In tegenstelling tot de vinca-alkaloïden interfereren ze echter niet met de structuur van de microtubuli, integendeel, ze stabiliseren ze.
Het is belangrijk om te weten dat de mitotische spil constant onderhevig is aan opbouw en afbraak. Als men de afbraak remt, wat net zo belangrijk is voor de juiste deling van een cel, worden de tumorcellen weer verstoord in hun groei. Voorbeelden: Docetaxel, Paclitaxel.
Zoals bacteriën worden normaal gesproken gedood door antibioticakunnen sommige antibiotica zelfs tumorcellen doden. Ze doen in principe hetzelfde als waarmee ze doen bacteriën; sommige bacteriën hebben, net als mensen, DNA in de vorm van een dubbele helix, een dubbele DNA-streng die om elkaar heen is gewikkeld. Om deze spoelen te ontrafelen hebben we een eiwit (een enzym) nodig, het zogenaamde topoisomerase.
Alleen in ontrafelde toestand kan de informatie uit het DNA worden gelezen. Het antibioticum, dat in dit geval een cytotoxische, dwz celbeschadigende werking heeft, zit zodanig tussen de DNA-strengen dat de topoisomerase wordt geblokkeerd. Voorbeelden: anthracyclines zoals doxorubicine, mitoxantron
