Kort overzicht
- Diagnose: Bereiding van een schimmelcultuur, microscopische detectie.
- Behandeling: Antischimmelmiddelen (antimycotica) voor toepassing of inname.
- Symptomen: Op de buitenhuid, roodachtige schilferige papels en jeuk; op slijmvliezen, jeuk, witachtige afstripbare aanslag
- Preventie: Afhankelijk van de lokalisatie.
- Oorzaken en risicofactoren: Vochtige, slecht geventileerde huidgebieden, verminderde immuunafweer, ziekten zoals diabetes mellitus, HIV-infectie, zwangerschap, langdurig gebruik van antibiotica of cortisone
- Prognose en progressie: Meestal verdwijnt spruw met de juiste behandeling. In zeldzame gevallen, namelijk bij een ernstig verzwakt immuunsysteem, zijn ook complicaties mogelijk.
Wat is spruw?
Spruw is een infectie veroorzaakt door bepaalde gistschimmels. De meest voorkomende spruwziekteverwekker is Candida albicans. Artsen noemen spruw daarom ook wel candidiasis. Spruw komt meestal voor op de buitenhuid of het slijmvlies.
Candidiasis komt met name voor in huidplooien, in het luiergebied van baby's (luierspruw) of op het slijmvlies van de mond, slokdarm, maag-darmkanaal en in het genitale gebied van vrouwen en mannen.
Besmetting van andere organen (bijv. hersenen, ogen, botten) en het bloed met de gistschimmels is mogelijk, maar zeldzaam. Artsen spreken dan van systemische candidiasis.
Hoe herken je spruw?
Als spruw op de buitenhuid, in de mond of in het genitale gebied verschijnt, vermoeden artsen meestal candidiasis op basis van het typische uiterlijk en de symptomen. Ook de rode huid met kleine puisten in het luiergebied is voor de kinderarts een typische indicatie van spruw bij baby’s.
Om de diagnose te bevestigen, neemt de arts meestal een uitstrijkje uit het veranderde gebied en onderzoekt dit onder de microscoop.
Bij vermoeden van een inwendige infectie met Candida albicans maakt het laboratorium met het uitstrijkje een schimmelcultuur klaar. Hierdoor kunnen gistschimmels nauwkeurig worden geïdentificeerd en kan hun gevoeligheid voor medicijnen worden getest.
Hoe kan spruw worden behandeld?
De behandeling van spruw is afhankelijk van de locatie en omvang van de besmetting. Voor inwendige infecties met de gistschimmel gebruiken artsen meestal orale medicijnen. Deze omvatten antimycotica zoals amfotericine B, werkzame stoffen uit de groep van zogenaamde triazolen (bijvoorbeeld fluconazol of itraconazol) en nystatine.
Bij oppervlakkige candidiasis van de huid en het slijmvlies zijn antischimmelmiddelen voor toepassing, bijvoorbeeld als crème, meestal voldoende voor de behandeling van spruw. Soms bevatten medicijnen voor de uitwendige behandeling van schimmelinfecties ook een middel tegen jeuk (bijvoorbeeld cortisone).
Lijster: symptomen en typische locaties
- Mond en keel (spruw)
- Huid en huidplooien, bij baby's vaak luiergebied (luierspruw), bij moeders die borstvoeding geven vooral de borst (borstlijster)
- Slokdarm (spruw-oesofagitis)
- gastro-intestinale tractus
- uitwendige geslachtsorganen (vaginale mycose, eikelontsteking/penismycose)
- vinger- en teennagels
- inwendige organen, inclusief bloed
Afhankelijk van de manifestatie veroorzaakt spruw symptomen zoals roodheid van de huid, puisten, schilfers, witachtige laag op de slijmvliezen en een brandend, pijnlijk of jeukend gevoel.
Bij de meeste gezonde mensen kan Candida albicans worden gedetecteerd in de mond- of darmflora. De schimmel veroorzaakt geen symptomen. Het lichaamseigen afweersysteem zorgt ervoor dat het aantal kiemen laag blijft – de schimmel is dus een “kolonisator” zonder gevolgen voor de gezondheid.
Als het immuunsysteem echter wordt onderdrukt (vooral door medicijnen of ziekten), vermenigvuldigen de schimmels zich vrijwel ongecontroleerd – dit is hoe spruw ontstaat. Ook als de huid en slijmvliezen pijnlijk en beschadigd zijn, de pH-waarde verandert of bepaalde stofwisselingswaarden ontsporen (bijvoorbeeld bij diabetes mellitus), bevordert dit de ontwikkeling van spruw.
Profylaxe van spruw is vooral belangrijk voor baby's en zeer oude en zieke mensen, omdat zij bijzonder vatbaar zijn voor schimmelinfecties.
Bestaat er een spruwprofylaxe?
Om de kans op infectie van de huid en slijmvliezen met Candida albicans te verkleinen is het volgende nuttig:
- Droge huidplooien (bijvoorbeeld in de liesstreek, onder de borst, tussen de tenen, in de luierstreek) zeer voorzichtig na het wassen, veelvuldig luieren bij baby's en peuters
- Draag luchtige, ademende kleding
- Verminder het gewicht als u te zwaar bent
- Zorg voor een behandeling voor ziekten zoals diabetes mellitus
- Draag ademend ondergoed, bijvoorbeeld van katoen
- Gebruik voor de intieme zone geen uitdrogende wasmiddelen met een hoge pH-waarde
Vooral bij Candida-infecties van de geslachtsorganen is spruw besmettelijk. Het is zinvol om beide partners te behandelen om herinfectie van elkaar te voorkomen.
In veel gevallen gaat een Candida albicans-infectie gepaard met een verzwakt immuunsysteem. Een gezonde levensstijl met gevarieerde voeding, voldoende lichaamsbeweging en weinig stress ondersteunt een goed functionerend immuunsysteem.
Wat zijn de oorzaken van spruw?
De oorzaak van spruw zijn gistschimmels van het geslacht Candida. Daarom noemen artsen de infectie met deze schimmels candidiasis. In totaal zijn er ongeveer 150 Candida-soorten bekend. De belangrijkste ziekteverwekker is Candida albicans.
De volgende risicofactoren zijn geassocieerd met candidiasis:
- Factoren die de natuurlijke beschermingsmechanismen van de huid verminderen (bijv. ongunstige pH, warme en vochtige omgeving)
- Ziekten zoals diabetes mellitus
- HIV-infectie
- Hormonale veranderingen, bijvoorbeeld tijdens de zwangerschap
- Medicatie, bijv. langdurig gebruik van antibiotica of glucocorticoïden (zogenaamde cortison)
- Langdurig gebruik van katheters
Wat is het verloop van spruw?
Het beloop van spruw is afhankelijk van de locatie en omvang van de schimmelinfectie. Oppervlakkige candidiasis van de huid of het slijmvlies, evenals genitale infecties (bijvoorbeeld vaginale spruw) genezen meestal volledig met therapie.
In het geval van inwendige besmetting van organen of infectie van het bloed met Candida-gisten (zogenaamde candidemie) is het beloop soms ingewikkelder en in ernstige gevallen levensbedreigend. In dergelijke gevallen zijn er echter vaak slopende onderliggende ziekten die de Candida-infectie in de hand werken.
