Kort overzicht
- Symptomen:Afhankelijk van de vorm van nierontsteking, glomerulonefritis: vaak langdurig asymptomatisch, aspecifieke klachten zoals koorts en/of gewrichtspijn bij interstitiële nefritis, pijn typisch bij nierbekkenontsteking.
- Diagnose: arts-patiëntgesprek (medische geschiedenis), lichamelijk onderzoek, bloed- en urineonderzoek, in sommige gevallen beeldvormingsprocedures en verwijdering van een weefselmonster.
- Oorzaken en risicofactoren: Bij glomerulonefritis is meestal het immuunsysteem betrokken; triggers van interstitiële nefritis, vaak medicijnen, andere onderliggende ziekten; nierbekkenontsteking, meestal als gevolg van een bacteriële infectie
- Preventie: causale preventie moeilijk, algemeen gezonde levensstijl met voldoende vochtinname en evenwichtige voeding en fysieke activiteit gunstig voor de (nier)gezondheid
Wat is een nierontsteking?
Een nierontsteking heeft dan ook soms ernstige gevolgen als de nier slechts beperkt of helemaal niet meer werkt. In sommige gevallen bestaat er zelfs levensgevaar.
Het is dringend raadzaam om een nierontsteking altijd door een arts te laten onderzoeken.
Soorten nierontsteking
Artsen maken onderscheid tussen drie vormen van nierontsteking, afhankelijk van het type ontstoken weefsel:
- Ontsteking van de nierlichaampjes (glomerulonefritis)
- Interstitiële nefritis
- Nierbekkenontsteking (pyelonefritis)
Bij glomerulonefritis zijn de zogenaamde nierlichaampjes (Malpighi-bloedlichaampjes) ontstoken. Deze bestaan uit een kapsel en een vasculaire kluwen, de zogenaamde glomerulus. Van dit laatste is de naam van deze vorm van nierontsteking afgeleid.
Interstitiële nefritis
Bij interstitiële nefritis is het zogenaamde interstitium van de nier ontstoken. Dit is het interstitiële weefsel – voornamelijk bind- en steunweefsel – van de nieren, dat de nierlichaampjes en het daarmee verbonden systeem van kleine urinebuisjes omsluit. Als ook de urinebuisjes (niertubuli) worden aangetast, heeft de patiënt tubulo-interstitiële nefritis.
Nierbekkenontsteking (pyelonefritis)
Alle belangrijke informatie over risicofactoren, symptomen, behandeling en preventie van pyelonefritis kunt u lezen in het artikel Renal Pelvic Inflammatory Disease.
Wat zijn de symptomen?
Of er bij een nierontsteking klachten optreden en hoe deze er precies uitzien, hangt af van de vorm van de ziekte, de oorzaken ervan en het beloop van de ziekte. In sommige gevallen vertonen de getroffen personen lange tijd geen symptomen. De nierontsteking en de daaruit voortvloeiende nierschade blijven dan (te) lang onbehandeld.
Symptomen van glomerulonefritis
In tegenstelling tot nierbekkenontsteking verloopt de ontsteking van de nierlichaampjes (glomerulonefritis) gewoonlijk zonder pijn. Artsen ontdekken de ziekte vaak alleen bij toeval tijdens routineonderzoeken. Soms wordt de ziekte pas opgemerkt als de nieren al ernstig beschadigd zijn en bloedwassen (dialyse) of transplantatie onvermijdelijk zijn.
De volgende symptomen duiden onder meer op een ontsteking van de nierlichaampjes:
- Roodachtige of bruingekleurde urine (bloed in de urine)
- Waterretentie in de weefsels (oedeem), vooral in het gezicht en de oogleden
- Hoge bloeddruk (hypertensie)
- Vermoeidheid en vermoeidheid
Nierontsteking leidt soms tot acute verslechtering van de nierfunctie (acuut nierfalen). Bij sommige getroffen patiënten verliest de nier daarentegen langzaam en over meerdere jaren zijn functie, met als hoogtepunt chronisch nierfalen dat dialyse vereist.
De symptomen van interstitiële nefritis manifesteren zich in verschillende vormen. Soms zijn er helemaal geen symptomen (asymptomatisch beloop). In andere gevallen omvatten de symptomen:
- Fever
- gewrichtspijn
- Huiduitslag
- Nodulaire veranderingen onder de huid (nodulair erytheem, erythema nodosum)
- Bloederige of troebele, schuimige urine
Op de lange termijn ervaren mensen met interstitiële nefritis symptomen zoals een geelbruine huidskleur, hoofdpijn en een algeheel uitgedroogd uiterlijk. Het is mogelijk dat er dan chronisch nierfalen optreedt.
Een typisch symptoom van pyelonefritis is flankpijn, dit is pijn aan de zijkant van de onderrug.
Voor meer tekenen van pyelonefritis, zie het artikel Nierbekkenontsteking.
Hoe wordt een nierontsteking behandeld?
Een effectieve behandeling omvat het elimineren of behandelen van de oorzaak van de nefritis, indien mogelijk. Als bijvoorbeeld het immuunsysteem betrokken is bij de ontwikkeling van nefritis, schrijft de arts soms medicijnen voor om de immuunrespons te onderdrukken. Dergelijke immunosuppressiva omvatten glucocorticoïden (cortison).
Als bestaande onderliggende ziekten zoals systemische lupus erythematosus of het humaan immunodeficiëntievirus (HIV) de oorzaak zijn van nierontsteking, proberen artsen de behandeling hiervan te intensiveren.
Bovendien adviseren artsen vaak algemene therapeutische maatregelen voor nierontsteking. Deze omvatten bijvoorbeeld:
- Lichamelijke rust
- Eiwitarm dieet
- Zoutarm dieet bij waterretentie in de weefsels (eventueel ook dehydraterende medicatie)
Als de glomerulonefritis geen klachten veroorzaakt, er geen of nauwelijks eiwitten en bloed in de urine aantoonbaar zijn en de nierfunctie en de bloeddruk normaal zijn, is het doorgaans voldoende dat patiënten zich regelmatig laten controleren door hun arts (inclusief bloed- en urineonderzoek). testen).
Huismiddeltjes en nierontsteking? Veel mensen behandelen ontstekingen van de lagere urinewegen, zoals blaasontsteking, vaak met huismiddeltjes zelf, tenminste in de beginfase. Dit wordt uitdrukkelijk niet aanbevolen bij nierontstekingen. Vroegtijdig medisch onderzoek en behandeling worden sterk aanbevolen.
Hoe wordt een nierontsteking gediagnosticeerd?
Eerst zal de arts een gesprek met u voeren. Hier neemt hij uw medische geschiedenis (anamnese) op. Belangrijke vragen zijn:
- Zijn er klachten en zo ja, welke?
- Heeft u eerdere of onderliggende ziekten?
- Heeft u medicijnen gebruikt of gebruikt u dit regelmatig? En zo ja, welke zijn dat?
Deze informatie helpt de arts om de mogelijke oorzaken van de klachten te achterhalen en het ziekteverloop te beoordelen.
Bloed- en urineonderzoek zijn belangrijk voor de verdere diagnose van nierontsteking. Bij de bloedtest is vooral de creatininewaarde van belang: als deze verhoogd is, duidt dit op een verminderde nierfunctie. Ook laat de arts de urine in het laboratorium onderzoeken op onder meer eiwitten en bloed.
De verhoogde uitscheiding van eiwitten via de urine bij glomerulonefritis zorgt ervoor dat de eiwitconcentratie in het bloed na verloop van tijd daalt. Tegelijkertijd stijgen de bloedlipidenniveaus (hyperlipoproteïnemie). Als er ook waterretentie optreedt, spreken artsen van nefrotisch syndroom. Voor een arts is een combinatie van deze symptomen een duidelijk teken van nierontsteking of schade aan de nierlichaampjes.
Wat veroorzaakt nierontsteking?
De verschillende vormen van nierontsteking (glomerulonefritis, interstitiële nefritis en pyelonefritis (ontsteking van het nierbekken)) hebben verschillende onderliggende oorzaken.
Oorzaken van glomerulonefritis
- Primaire glomerulonefritis: Dit treedt op wanneer geen bestaande onderliggende ziekte de oorzaak is van de ontsteking van de nieren of nierlichaampjes, maar de ziekte in de nier zelf voorkomt. Een voorbeeld hiervan is de zogenaamde IgA-nefritis of IgA-nefropathie, ook wel de ziekte van Berger genoemd. Dit is wereldwijd de meest voorkomende oorzaak van glomerulonefritis.
Oorzaken van secundaire glomerulonefritis zijn onder meer:
- Humaan immunodeficiëntievirus (HIV)
- Bepaalde bindweefselziekten (auto-immuunziekten), zoals systemische lupus erythematosus (SLE)
- Ontsteking van de binnenwand van het hart (endocarditis lenta) veroorzaakt door bepaalde bacteriën (streptokokken)
- ontsteking van de lever (hepatitis)
- Kanker
- Medicijnen
- genetische defecten
Oorzaken van interstitiële nefritis
Acute interstitiële nefritis ontwikkelt zich meestal als een allergische reactie op medicijnen. Soms zitten er ook toxische effecten van bepaalde chemische stoffen achter. Artsen noemen dit ‘abacteriële interstitiële nefritis’, dat wil zeggen een interstitiële nierontsteking die niet door bacteriën wordt veroorzaakt. In zeldzamere gevallen zijn infecties met bacteriën, virussen of genetische oorzaken de oorzaak.
Als interstitiële nefritis niet alleen leidt tot infectie van het omliggende weefsel van de nier, maar ook van de niertubuli, noemen artsen dit tubulo-interstitiële nefritis. Oorzaken van deze vorm van nierontsteking zijn:
- infecties
- Reacties op medicijnen
- Andere ziekten, zoals glomerulonefritis, die zich verspreiden naar het interstitiële weefsel van de nier
Wat is het beloop van een nierontsteking?
De prognose van een nierontsteking is zeer variabel, afhankelijk van het type, de ernst en het beloop (acuut of chronisch). Ook de duur van de ziekte is niet over de hele linie voorspelbaar.
Acute nefritis geneest in veel gevallen als de diagnose en tijdige behandeling worden gesteld. Indien onbehandeld, kan dit in ernstige gevallen leiden tot volledig nierfalen.
Vroegtijdige diagnose en behandeling zijn vooral belangrijk in het geval van snel progressieve glomerulonefritis (RPGN). Dit verloopt soms ernstig en leidt vrij snel (binnen weken of maanden) tot nierfalen. Als de nieren bij aanvang van de behandeling nog een restfunctie hebben, verbetert de nierfunctie bij ruim 60 procent van de getroffenen.
Chronische nierontstekingen zijn mogelijk, bijvoorbeeld als mensen langdurig hoge doses pijnstillers gebruiken (analgetische anfropathie).
Hoe onderhoud ik de niergezondheid?
Zo divers als een nierontsteking een ziekte is, zo divers zijn de oorzaken ook. Toch zijn er bepaalde maatregelen die over het algemeen helpen de gezondheid van uw lichaam en in het bijzonder van uw nieren te behouden. Deze omvatten:
- Stop met roken. Dit beschermt uw bloedvaten, niet alleen die in uw nieren.
- Zorg voor dagelijkse lichamelijke activiteit, die bijdraagt aan een normale bloeddruk en diabetes mellitus voorkomt.
- Eet een gezond, uitgebalanceerd dieet om uw lichaamsgewicht te reguleren en afzettingen in de bloedvaten tot een minimum te beperken.
