Kort overzicht
- Beschrijving: Vochtophoping (oedeem) op het scherpste zichtpunt (macula) van het netvlies, komt relatief vaak voor bij diabetes mellitus en leidt onbehandeld tot verlies van het gezichtsvermogen
- Behandeling: Afhankelijk van de oorzaak lasertherapie, injecties in het oog, zelden oogdruppels.
- Prognose: Vroege diagnose meestal goed behandelbaar, onbehandeld verlies van gezichtsvermogen mogelijk
- Symptomen: Vaak treedt verraderlijk, wazig en onduidelijk zicht op
- Oorzaken: Diabetes mellitus of aandoeningen van de retinale bloedbarrière, evenals oogchirurgie en ontstekingen
- Diagnose: Op basis van symptomen, oogheelkundig onderzoek met spleetlamp, optische coherentietomografie en fluoresceïne-angiografie
- Preventie: best mogelijke behandeling van diabetes mellitus, regelmatig onderzoek van het netvlies, rekening houden met risicofactoren bij oogoperaties
Wat is macula-oedeem?
Terwijl cystoïd macula-oedeem steeds minder vaak voorkomt als gevolg van verbeterde chirurgische technieken, neemt de incidentie van diabetes toe. Volgens het Robert Koch Instituut zijn de cijfers over de incidentie van diabetes mellitus sinds de jaren zestig bijna vertienvoudigd. Vooral in de leeftijdsgroep ouder dan 1960 jaar heeft ongeveer elke vijfde persoon diabetes mellitus (vrouwen: 65%, mannen: 17.6%). Diabetisch macula-oedeem is de belangrijkste oorzaak van verminderd gezichtsvermogen of blindheid bij mensen tussen de 21.1 en 20 jaar.
Wat is diabetisch macula-oedeem?
Diabetes mellitus veroorzaakt langdurige vasculaire schade, waaronder schade aan de kleine bloedvaten die het netvlies van het oog voeden. Wanneer deze complicatie optreedt bij mensen met diabetes, noemen artsen dit diabetische retinopathie. Als de netvliesziekte veroorzaakt door diabetes onbehandeld blijft, leidt deze in veel gevallen tot blindheid.
De visuele beperking veroorzaakt door diabetisch macula-oedeem wordt veroorzaakt door vochtophoping op het netvlies en verdikking van het netvlies in het maculaire centrum of daar dichtbij. Het risico op blindheid hangt af van hoe ernstig de bloedvaten in het netvlies zijn aangetast en van de locatie van de macula waar het oedeem optreedt: hoe dichter deze zich bij het maculaire centrum bevindt, hoe ernstiger het gezichtsverlies.
Wat is cystoïd macula-oedeem?
Na de operatie hoopt zich vocht op in het netvlies van het oog en hoopt zich op in kleine cysten of blaasjes in de macula. In ernstige gevallen sluiten meerdere van deze cysten zich bij elkaar aan en veroorzaken diepe schade aan het netvlies.
In sommige omstandigheden is cystoïd macula-oedeem ook het gevolg van andere oorzaken, zoals een ontsteking.
Hoe kan macula-oedeem worden behandeld?
De behandeling van macula-oedeem hangt af van de specifieke oorzaak, bijvoorbeeld diabetes mellitus of een cataractoperatie.
Behandeling van diabetisch macula-oedeem
Eerst en vooral is er de behandeling van de onderliggende ziekte, diabetes mellitus, met bijzondere nadruk op de controle en optimale aanpassing van de bloedglucose en bloeddruk.
Als er sprake is van diabetisch macula-oedeem, zal de arts de behandelmogelijkheden baseren op de ernst en omvang van het macula-oedeem. In principe zijn er twee manieren om diabetisch macula-oedeem te behandelen:
Lasertherapie
Laserbehandeling wordt gebruikt voor de behandeling van diabetisch macula-oedeem waarbij het netvliescentrum (fovea) niet betrokken is. Het primaire doel van deze behandeling is om de progressie van de visuele beperking te stoppen en de gezichtsscherpte te stabiliseren.
Intravitreale injecties/injecties in het oog
Als bij diabetisch macula-oedeem het retinale centrum (fovea) is aangetast, raden artsen gewoonlijk eerst aan om medicatie via injectie in het oog toe te dienen. Het doel van deze behandeling is het verminderen van macula-oedeem en het verbeteren van het gezichtsvermogen.
Deze behandeling wordt ook uitgevoerd in gespecialiseerde oogartspraktijken of oogklinieken, meestal poliklinisch. In de regel gaan intravitreale injecties niet gepaard met pijn, omdat het oog vóór de injectie wordt verdoofd. Vooral zogenaamde VEGF-remmers worden geïnjecteerd.
VEGF staat voor ‘Vasculaire Endotheliale Groeifactor’. Deze factor zorgt voor de vorming van nieuwe bloedvaten en wordt geremd door de injectie van VEGF-remmers. Deze medicijnen behoren tot de nieuwere therapieën voor maculair oedeem.
Injecties worden in de meeste gevallen maandelijks gegeven, tot twaalf keer per jaar. De therapie kan meerdere jaren worden uitgevoerd, meestal neemt het aantal injecties per jaar af.
De duur van de behandeling is hier veel korter: de getroffenen krijgen elke drie tot zes maanden een injectie van hun arts. Er bestaat nu ook een implantaat met corticosteroïden dat tot drie jaar meegaat.
Tegelijkertijd heeft de therapie echter ook bijwerkingen: het risico op verhoogde intraoculaire druk en de ontwikkeling van cataract moet bijvoorbeeld samen met de arts worden afgewogen.
Bij diabetisch macula-oedeem waarbij het netvliescentrum betrokken is, kan ook lasertherapie worden gebruikt of toegevoegd.
Behandeling van cystoïd macula-oedeem
De meeste gevallen van cystoïd macula-oedeem treden op na een cataractoperatie. Velen genezen vanzelf en hebben geen therapie nodig. Een arts moet echter periodiek de ontwikkeling onderzoeken. Cystoïd macula-oedeem is onder meer het gevolg van ontstekingen of geblokkeerde bloedvaten. Als dit wordt geconstateerd, past de arts de therapie individueel aan.
Als cystoïd macula-oedeem behandeld moet worden, schrijft de oogarts bijvoorbeeld ontstekingsremmende oogdruppels met cortisone voor of geeft hij cortisone-injecties in het oog.
Wat is de prognose van macula-oedeem?
De oorzaak en het tijdstip van de diagnose beïnvloeden de prognose van macula-oedeem. Hoe eerder een diagnose wordt gesteld, hoe eerder therapie wordt gegeven en hoe gunstiger de prognose.
Bij diabetisch macula-oedeem zijn de vroege diagnose van macula-oedeem, de reactie op de therapie en de beginsituatie (eerdere ziekten, enz.) van de getroffen persoon doorslaggevende factoren voor de prognose van de ziekte. Met de juiste behandeling stabiliseert het gezichtsvermogen in veel gevallen, en in sommige gevallen verbetert het gezichtsvermogen weer.
Wat zijn de symptomen van macula-oedeem?
De symptomen van macula-oedeem zijn onder meer afhankelijk van de ernst en omvang. Veel getroffen mensen merken veranderingen op, vooral tijdens het lezen of autorijden; ze zien plotseling wazig en onscherp. Patiënten met macula-oedeem ervaren ook een vlekkerig zicht of een verminderde waarneming van kleuren. In sommige gevallen zijn er geen symptomen; in andere gevallen beginnen ze verraderlijk en veroorzaken ze slechts milde visuele stoornissen. Vaak worden de tekenen van maculair oedeem laat opgemerkt.
Vooral als u diabetes mellitus heeft, is het raadzaam om regelmatig uw oogarts te laten controleren op maculair oedeem.
Wat is de oorzaak van macula-oedeem?
Daarnaast spelen verschillende kenmerken van de onderliggende ziekte diabetes mellitus een rol. Diabetisch macula-oedeem komt dus vaker voor naarmate de diabetes langer bestaat en hoe ernstiger de diabetische retinopathie wordt. Ook de ontstekingsprocessen die in het lichaam optreden tijdens diabetes lijken invloed te hebben op het ontstaan van macula-oedeem.
Waarom cystoïd macula-oedeem (CME) optreedt na een operatie is nog niet volledig duidelijk. Momenteel beschouwen artsen de aanwezigheid van ontstekingsprocessen en neurotransmitters die bij operaties vrijkomen en die ook de doorlaatbaarheid van de bloedvaten beïnvloeden als belangrijkste oorzaak.
Hoe wordt macula-oedeem gediagnosticeerd?
De oogarts stelt de diagnose macula-oedeem vast op basis van de beschreven klachten, een gezichtstest en diverse oogheelkundige onderzoeken. Een spleetlamp (een speciale microscoop die door oogartsen wordt gebruikt) kan worden gebruikt om het netvlies te bekijken en te evalueren en macula-oedeem te diagnosticeren.
Bovendien kan een soort echografisch onderzoek, optische coherentietomografie (OCT) worden genoemd, worden uitgevoerd. Hierdoor kan de arts het oogweefsel nauwkeuriger beoordelen. In veel gevallen vergoeden publieke zorgverzekeraars dit onderzoek niet. OCT wordt vaak gebruikt om de progressie van macula-oedeem te volgen.
Voor deze onderzoeken moeten de pupillen vooraf worden verwijd. Dit gebeurt door het toedienen van bepaalde oogdruppels. Houd er rekening mee dat uw ogen gedurende deze periode gevoelig kunnen zijn voor licht; zonnebril helpt. Daarnaast is het raadzaam om daarna een paar uur niet te autorijden of te fietsen totdat de werking van de druppels is uitgewerkt.
Hoe kan macula-oedeem worden voorkomen?
De preventie van diabetisch macula-oedeem wordt voornamelijk gedaan door de onderliggende ziekte, diabetes mellitus, te behandelen. Hier zijn regelmatige controles en een goede aanpassing van de bloedsuikerspiegel en bloeddruk doorslaggevend. Bovendien maken regelmatige controleonderzoeken bij de oogarts deel uit van de profylaxe van macula-oedeem.
Bij cystoïd macula-oedeem, dat vooral optreedt na cataract of andere oogoperaties, is een zorgvuldig vooronderzoek belangrijk. In dit opzicht zal uw chirurg speciale aandacht besteden aan risicofactoren. Deze omvatten:
- Reeds bestaande aandoeningen zoals diabetes mellitus of hoge bloeddruk
- Anatomische kenmerken die de operatie bemoeilijken
- Bepaalde reeds bestaande aandoeningen van het oog, zoals uveïtis (ontsteking van het mediale oogoppervlak) of een voorgeschiedenis van occlusie van de retinale venen
- Bepaalde medicijnen (bijv. prostaglandine-analogen voor glaucoom)
