Kort overzicht
- Beschrijving: Ontsteking van de buitenste, witte laag van het oog (ook wel de sclera genoemd)
- Oorzaken: Andere ziekten veroorzaken meestal scleritis (bijvoorbeeld auto-immuunziekten zoals reuma); infecties met virussen, bacteriën of schimmels komen minder vaak voor.
- Beloop: Episcleritis duurt vaak tien tot veertien dagen en geneest meestal vanzelf. Scleritis is meestal chronisch (maanden tot jaren aanhoudend) en leidt soms tot ernstige complicaties (bijvoorbeeld een visuele beperking).
- Verschijnselen: pijn, rode ogen, blauwachtig verkleurde en/of gezwollen sclera
- Diagnose: Overleg met de arts, onderzoek van de ogen (bijv. met een spleetlamp), bloedonderzoek om andere ziekten uit te sluiten
- Behandeling: De arts behandelt de ontsteking meestal plaatselijk met oogdruppels of oogzalven. Afhankelijk van de oorzaak worden ook immunosuppressiva, cortisone, pijnstillers en, in zeldzame gevallen, operaties gebruikt.
Wat is dermatitis?
Bij scleritis is de buitenste, witte vezelachtige laag rondom het oog (sclera) ontstoken. Artsen noemen deze weefsellaag in het oog de ‘sclera’. Het strekt zich uit van het ingangspunt van de oogzenuw tot het hoornvlies van het oog.
Afhankelijk van of de sclera ontstoken is in de diepere of oppervlakkige laag, wordt er onderscheid gemaakt tussen scleritis en episcleritis.
scleritis
Als de gehele sclera in de diepere laag ontstoken is, spreekt men van scleritis. Artsen maken onderscheid tussen “anterieure” en “posterieure scleritis”. Anterieure scleritis beïnvloedt het voorste deel van de sclera en is meestal gemakkelijk van buitenaf te herkennen. Posterieure scleritis verwijst daarentegen naar een ontsteking aan de achterkant van de sclera. Het is meestal alleen merkbaar door pijn in het aangedane oog.
Scleritis is een van de zeldzamere inflammatoire oogziekten, gaat vaak gepaard met complicaties en bedreigt in sommige gevallen zelfs het gezichtsvermogen. Scleritis komt vaak voor bij mensen tussen de 40 en 60 jaar. Vrouwen worden vaker getroffen dan mannen.
episcleritis
Bij episcleritis is de sclera oppervlakkig ontstoken – meer precies de bindweefsellaag tussen de sclera en het bindvlies (episclera). Episcleritis is meestal onschadelijk en geneest vanzelf. Het komt vaak voor bij jonge volwassenen en komt vaker voor bij vrouwen dan bij mannen.
Hoe ontstaat episcleritis?
Scleritis: oorzaken
Bij ongeveer de helft van de mensen met scleritis is een auto-immuunziekte de oorzaak van de ontsteking van de dermis. Deze omvatten ziekten zoals:
- Reuma (reumatoïde artritis): chronische ontsteking van de gewrichten
- Chronische inflammatoire darmziekte (IBD), zoals de ziekte van Crohn of colitis ulcerosa
- Ziekte van Wegener (granulomatose): chronische ontstekingsziekte van de bloedvaten met kleine huidknobbeltjes
- Lupus erythematosus (lupusziekte): zeldzame chronische ontstekingsziekte met ontsteking van de huid, gewrichten, zenuwstelsel en organen
- Polychondritis: zeldzame chronische ontsteking van het kraakbeen (meestal van de gewrichten)
Immuunreacties van het lichaam op infectieziekten zoals tuberculose, syfilis, gordelroos (infectie met het herpes zoster-virus) of de ziekte van Lyme zijn ook mogelijke triggers, zij het veel minder vaak. Jicht leidt soms ook tot dermatitis.
Episcleritis: oorzaken
Artsen kunnen vaak geen duidelijke oorzaak voor episcleritis vinden. Artsen vermoeden onder meer dat stress of ernstige fysieke en mentale spanning episcleritis veroorzaken. Soms zijn auto-immuunziekten ook de trigger.
Risicofactoren
Hoe lang duurt dermatitis?
De ontsteking verloopt verschillend, afhankelijk van of er sprake is van scleritis of episcleritis. Soortgelijke symptomen komen gewoonlijk bij beide vormen voor, hoewel deze over het algemeen van verschillende ernst zijn.
Verloop van scleritis
Het beloop van scleritis varieert van patiënt tot patiënt. In eerste instantie raakt vaak slechts één oog ontstoken. Bij ongeveer 50 procent van de getroffenen treedt de ontsteking van de sclera later echter ook in het tweede oog op.
Bij sommige mensen is de ontsteking van de sclera mild: de sclera zwelt dan slechts licht op.
Bij ongeveer twee op de drie mensen met scleritis is de ontsteking echter chronisch en komt herhaaldelijk terug. In deze gevallen geneest een ontstekingsepisode vaak niet gedurende zes maanden tot zes jaar. In ernstige gevallen is het ook mogelijk dat de ontsteking weefsel in het oog vernietigt.
Zonder adequate behandeling veroorzaakt chronische scleritis permanente visuele schade aan het aangedane oog. In zeldzame gevallen worden de getroffenen blind. Het is daarom bijzonder belangrijk om scleritis tijdig te herkennen en afhankelijk van de oorzaak adequaat te behandelen.
Progressie van episcleritis
Hoe manifesteert dermatitis zich?
Hoewel de symptomen van scleritis en episcleritis vaak vergelijkbaar zijn, verschillen ze meestal in ernst.
Symptomen van scleritis
De meest voorkomende symptomen van scleritis zijn:
- Ernstige, stekende pijn in het oog; de getroffenen ervaren het vaak als drukpijn.
- Het aangetaste oog is rood. De bloedvaten zijn prominenter aanwezig.
- De sclera is gezwollen.
- De sclera krijgt een donkerrode tot blauwachtige kleur.
- Het oog scheurt hevig (verhoogde tranenvloed).
- Getroffen mensen hebben een wazig en onduidelijk zicht.
- De ogen van de getroffenen zijn gevoelig voor licht.
Als u één of meer van deze symptomen ervaart, raadpleeg dan zeker een oogarts!
Symptomen van episcleritis
Het aangetaste oog is ook rood en pijnlijk bij een oppervlakkige ontsteking van de sclera, maar niet zo ernstig als bij scleritis. Typische symptomen van episcleritis zijn
- De ontsteking beperkt zich tot een klein deel van de oogbol (sectorvormig).
- Het oog is rood en licht gezwollen.
- De ogen van de getroffen persoon zijn gevoelig en geïrriteerd.
- Het oog is erg waterig (verhoogde tranenvloed).
- De ogen van de getroffen persoon zijn gevoelig voor licht.
- Het gezichtsvermogen wordt niet aangetast.
Is dermatitis besmettelijk?
In de meeste gevallen is dermatitis niet besmettelijk, omdat het zelden wordt veroorzaakt door bacteriën, virussen of schimmels. Als in zeldzame gevallen bacteriën of virussen de ontsteking veroorzaken, is het belangrijk dat de arts bepaalt om welk type ziekteverwekker het gaat. Op deze manier is het mogelijk om de ziekteverwekker specifiek te behandelen (bijvoorbeeld met een specifiek antibioticum).
Hoe onderzoekt de arts scleritis?
Als scleritis of episcleritis wordt vermoed, is het eerste aanspreekpunt de oogarts. De arts zal op basis van de beschreven klachten en na onderzoek van het oog met een spleetlamp een diagnose stellen.
Overleg met de arts
Tijdens het consult zal de arts de patiënt eerst vragen naar zijn symptomen en medische geschiedenis:
- Welke symptomen heeft u (bijvoorbeeld pijn in het oog, meer tranen of verhoogde gevoeligheid voor licht)?
- Hoe lang zijn de symptomen aanwezig?
- Heeft u of heeft uw gezin bekende ziekten zoals reuma, lupus erythematosus, de ziekte van Crohn of infectieziekten?
- Heeft u last van ernstige stress of lichamelijke of geestelijke belasting?
Onderzoek met de spleetlamp
In de meeste gevallen zal de arts na een uitgebreid gesprek en een spleetlamponderzoek herkennen of het om episcleritis of scleritis gaat.
Bloed Test
Om scleritis duidelijk te diagnosticeren en correct te behandelen, is het belangrijk om de oorzaak van de ziekte te vinden. Voor verdere verduidelijking is het daarom vaak nodig dat de arts het bloed van de patiënt onderzoekt op infecties (bijvoorbeeld veroorzaakt door bacteriën of virussen) en andere ziekten (bijvoorbeeld reuma) (bloedonderzoek). Als de arts bijvoorbeeld een auto-immuunziekte als oorzaak vindt, zal de behandeling hier ook op gebaseerd zijn.
Wat is het verschil met conjunctivitis?
Bij conjunctivitis is alleen het bindvlies van het oog ontstoken, maar niet de sclera. Het bindvlies is een dunne laag die de sclera en de binnenkant van de oogleden aan de voorkant van het oog bedekt.
De oorzaak van conjunctivitis is meestal anders dan die van scleritis. Conjunctivitis wordt vaak veroorzaakt door een infectie met bacteriën of virussen, een vreemd lichaam in het oog, allergieën of te droge ogen.
Wat kun je doen tegen dermatitis?
Dermatitis kan gevaarlijk zijn voor het oog en kan in het ergste geval het gezichtsvermogen aantasten. Het moet daarom altijd door een specialist (oogarts) worden behandeld. De arts zal de behandeling kiezen op basis van de ziekte die de scleritis veroorzaakte. Er wordt onder meer gebruik gemaakt van oogdruppels of oogzalven, pijnstillers, cortisone, immunosuppressiva en in zeldzame gevallen een operatie.
Oogdruppels en oogzalven
De arts behandelt de ontsteking in het oog plaatselijk met pijnstillende en ontstekingsremmende oogdruppels of oogzalven. De symptomen verdwijnen meestal binnen één tot twee weken.
Pijnstillers
De arts kan medicijnen met pijnstilling en ontstekingsremmende middelen voorschrijven, zoals niet-steroïde anti-inflammatoire geneesmiddelen (bijvoorbeeld ibuprofen of acetylsalicylzuur). Ze zijn verkrijgbaar in de vorm van tabletten of oogdruppels.
cortisone
Af en toe dient de arts ook cortison (corticosteroïden) toe. De getroffen persoon neemt de cortison in de vorm van oogdruppels of tabletten.
De oogarts behandelt episcleritis niet altijd. Het geneest vaak vanzelf. Oogdruppels verlichten echter bijvoorbeeld de symptomen.
immunosuppressiva
Het beste kunt u een internist raadplegen die gespecialiseerd is in reumatische aandoeningen (reumatoloog) en nauw samenwerkt met uw oogarts.
Chirurgie
Als de sclera ernstig beschadigd is door een chronische ontsteking en dreigt door te breken (perforatie), kan het in zeldzame gevallen nodig zijn om de sclera te opereren. De arts hecht bijvoorbeeld intact bindweefsel uit andere delen van het lichaam aan de sclera.
Hoe kan een ontsteking van de sclera worden voorkomen?
In tegenstelling tot andere oogziekten, zoals conjunctivitis, zijn er slechts enkele preventieve maatregelen voor scleritis. Het is waar dat de triggers voor dermatitis zelden ziekteverwekkers zijn, zoals bacteriën of virussen. Toch is het raadzaam om een goede ooghygiëne te handhaven en bijvoorbeeld uw ogen niet met vuile handen aan te raken.
Zeker als u contactlenzen draagt, is het belangrijk dat u op voldoende hygiëne let: Was uw handen grondig voordat u de lenzen aanraakt. Gebruik geen kraanwater om de lenzen schoon te maken, houd de contactlenscontainer altijd schoon en ververs de reinigingsvloeistof dagelijks.
