Wat gebeurt er tijdens cryopreservatie?
Als cellen of weefsel uit het lichaam worden verwijderd, blijven ze niet lang intact. In principe geldt hetzelfde als bij groente of fruit: eenmaal geoogst blijft het een tijdje goed in de koelkast, maar begint dan te ontbinden of dient als voedselbron voor bacteriën of schimmels. Pas als het bevroren is, blijft voedsel langer ‘vers’.
Dit is precies wat er met de cellen gebeurt tijdens cryopreservatie. De verkregen monsters worden ingevroren en geconserveerd met vloeibare stikstof en behouden zo hun vitaliteit tot ze ontdooien.
Hiervoor wordt gebruik gemaakt van cryopreservatie
- Oöcyten: onbevruchte en bevruchte eicellen in het pronucleaire stadium, blastocysten
- Ovariumweefsel
- sperma
- Testiculair weefsel
- Bloedconserven (erytrocytenconcentraat, stamcellen)
- Bacteriën, virussen en schimmels (voor wetenschappelijke doeleinden)
- Cryopreservatie van overleden personen (door Amerikaans/Russische bedrijven)
De cryopreservatie van embryo's wordt geregeld door de Duitse Embryobeschermingswet (ESchG). Het is alleen toegestaan in uitzonderlijke gevallen, namelijk wanneer vrouwen de cellen willen gebruiken voor hun eigen toekomstige zwangerschap.
Mogelijke problemen met cryopreservatie
Omdat sperma weinig water bevat, zijn er minder problemen met cryopreservatie. Eicellen daarentegen zijn lastig in te vriezen omdat ze veel water bevatten. Om de celstructuur met ijskristallen niet te beschadigen, moet het water zo voorzichtig mogelijk uit de cel worden verwijderd.
Bij klassieke cryopreservatie (“langzame koeling”) worden de cellen daarom heel langzaam ingevroren: het kan tot twee uur duren om van plus 20 graden naar min 196 graden te gaan. Het uitvalpercentage – vooral bij eicellen – is bij deze oude methode echter hoog en een groot deel van de cellen is na ontdooien niet meer levensvatbaar. Een nieuwere methode van cryopreservatie – vitrificatie – is zachter.
Verglazing: een zacht proces
Bij vitrificatie wordt het weefsel binnen zeer korte tijd – namelijk binnen enkele seconden – afgekoeld tot min 196 graden. Hierdoor krijgen de cellen een glasachtige structuur (koude vitrificatie).
Om ervoor te zorgen dat de celstructuur tijdens dit shockvriezen niet wordt vernietigd, krijgen de monsters eerst een hooggeconcentreerd en duur ‘antivriesmiddel’ (cryoprotectieoplossing) toegediend, dat het water bindt.
Cryopreservatie voor kankerpatiënten
De eerste baby die werd verwekt met behulp van een bevroren en ontdooid ei, werd in de jaren tachtig geboren. Sindsdien is de methode voortdurend verder ontwikkeld. Vooral jonge kankerpatiënten profiteren hiervan.
Dit komt omdat levensreddende kankerbehandelingen hen onvruchtbaar kunnen maken. Cryopreservatie biedt dan hoop. Dit is echter vooral voor vrouwen duur. In het verleden werden aanvragen voor terugbetaling niet altijd goedgekeurd – en waren ze meestal tijdrovend en vermoeiend. Kankerpatiënten hebben dat ook niet.
Sinds 1 juli 2021 kan deze rechtstreeks door de behandelende artsen worden gefactureerd. Aanvragen bij zorgverzekeraars of zelfs particuliere financiering voor het invriezen van eicellen of sperma zijn niet langer nodig.
Cryopreservatie voor kunstmatige inseminatie
Vitrificatie is inmiddels ook een belangrijk onderdeel geworden van de voortplantingsgeneeskunde bij een onvervulde kinderwens. Met name bij in-vitrofertilisatie (IVF) kunnen ingevroren eicellen het succespercentage van een zwangerschap vergroten. Omdat meerdere eicellen tegelijk kunnen worden teruggevonden en vervolgens kunnen worden ingevroren voor verdere bevruchtingspogingen, is de fysieke belasting voor de vrouwen minder.
Cryopreservatie als levensstijltrend
Bevruchtingsklinieken, spermabanken en eierbanken maken het voor vrouwen met de nodige middelen mogelijk om op jonge leeftijd hun eicellen te laten ophalen en bewaren, zodat ze hun kinderwens op een later tijdstip kunnen vervullen.
Cryopreservatie: kosten
De kosten voor vitrificatie zijn inclusief invriezen en het daarvoor benodigde materiaal – hormonale stimulatie, cycluscontrole en overdracht zijn niet inbegrepen. De kosten per eicel bedragen zo’n 350 tot 500 euro, terwijl een portie zaadcellen met zo’n 300 tot 400 euro iets goedkoper is. Voor beide typen cellen zijn er vervolgens zesmaandelijkse opslagkosten van ongeveer 100 tot 200 euro. Als de cellen weer ontdooid moeten worden, komt er weer een rekening bij. Voor de ontdooicyclus moet ongeveer 500 tot 600 euro worden betaald.
U kunt niet verwachten dat zorgverzekeraars (statutair of particulier) de kosten van cryopreservatie vergoeden. Er zijn alleen uitzonderingen in het geval van dreigende onvruchtbaarheid als gevolg van een kankerbehandeling. Vraag hiernaar bij uw zorgverzekeraar.
Risico's van cryopreservatie
Etnische twijfels
De juridische en ethische grijze gebieden bij de opslag van gecryopreserveerde cellen vormen grotere problemen. Wat er met het grote aantal ongebruikte eicellen moet gebeuren en wie – bij overlijden van een donor – over de cellen mag beschikken, blijft onderwerp van discussie. De afgelopen jaren zijn er herhaaldelijk rechtszaken geweest over de verblijfplaats van deze zogenaamde ‘sneeuwvlokbaby’s’. De Duitse Ethische Raad heeft een advies uitgebracht ten gunste van de donatie/adoptie van embryo's uit cryopreservatie.
