Wat is een colonoscopie?
Colonoscopie is een veel uitgevoerd onderzoek in de interne geneeskunde, waarbij de arts de binnenkant van de darm onderzoekt. Er wordt onderscheid gemaakt tussen dunnedarmendoscopie (enteroscopie) en dikkedarmendoscopie (colonoscopie). Endoscopisch onderzoek van alleen het rectum (rectoscopie) is ook mogelijk.
Nadere informatie: Rectoscopie
Hoe endoscopie van het rectum werkt en wanneer deze wordt uitgevoerd, leest u in het artikel Rectoscopie.
Terwijl de dikke darm gemakkelijk kan worden bekeken met een buisvormig instrument, een endoscoop (ook wel colonoscoop genoemd), is de dunne darm moeilijker te bereiken. De arts kan tijdens een uitgebreide gastroscopie (gastroduodenoscopie) het bovenste deel van de dunne darm achter de maaguitgang, de twaalfvingerige darm, beoordelen; voor diepere secties maakt hij nu gebruik van de zogenaamde capsule-endoscopie.
Wanneer wordt een colonoscopie uitgevoerd?
- Colorectale kanker en zijn voorlopers (bijv. poliepen)
- Uitsteeksels van de darmwand (divertikels) of ontstoken divertikels (diverticulitis)
- Chronische inflammatoire darmziekten (bijvoorbeeld de ziekte van Crohn of colitis ulcerosa)
- acute ontsteking of stoornissen in de bloedsomloop van de darmwand
Bij darmobstructie, bekende acute diverticulitis of peritonitis mag geen colonoscopie worden uitgevoerd!
Colonoscopie: screening in Duitsland
Vroegtijdige detectie van darmkanker is een veel voorkomende en vooral belangrijke reden voor een colonoscopie: hoe eerder een tumor in de darm wordt gedetecteerd, hoe groter de kans op genezing. Ook zonder klachten hebben patiënten met een zorgverzekering recht op een preventieve colonoscopie: vrouwen vanaf 55 jaar, mannen vanaf 50 jaar. De kosten worden vergoed vanuit de wettelijke of particuliere zorgverzekering.
Deskundigen raden aan dat iedereen ouder dan 50 jaar wordt gescreend op colorectale kanker. Wat vrouwen bijvoorbeeld kunnen doen vóór hun eerste colonoscopie, leest u in ons artikel ‘Bevolkingsonderzoek naar darmkanker’.
Screening colonoscopie: hoe vaak is het nodig?
Deskundigen raden de eerste colonoscopie aan voor mannen op 50-jarige leeftijd en vrouwen op 55-jarige leeftijd, op voorwaarde dat er geen verhoogd risico op colorectale kanker bekend is. Als de bevindingen onopvallend zijn, is een herhaling van de colonoscopie na tien jaar voldoende. Als de arts tijdens de colonoscopie afwijkingen zoals poliepen constateert, is nauwere controle vaak noodzakelijk.
Wat wordt er gedaan tijdens een colonoscopie?
Om ervoor te zorgen dat de arts tijdens de colonoscopie iets kan zien, zijn er de dag ervoor enkele voorbereidingen nodig. Hierbij hoort onder meer het reinigen van de darmen. Direct vóór de ingreep kunnen angstige patiënten desgewenst een kalmerend middel krijgen.
Nadere informatie: Colonoscopie: voorbereiding
Welke maatregelen de patiënt moet nemen ter voorbereiding op de colonoscopie leest u in het artikel Colonoscopie: Voorbereiding.
Colonoscopie (coloscopie)
- Ileocolonoscopie (aanvullend onderzoek van het ileum)
- hoge colonoscopie (beoordeling van de gehele dikke darm tot aan de appendix)
- sigmoïdoscopie (beoordeling van de sigmoïde colon, een deel van de dikke darm)
- gedeeltelijke colonoscopie (beoordeling van de onderste dikke darm)
Indien nodig neemt hij of zij met het instrument kleine monsters uit de darmwand, de zogenaamde biopsieën, die vervolgens in het laboratorium worden onderzocht.
Als alternatief voor de klassieke colonoscopie met endoscoop is er ook virtuele colonoscopie, ook wel CT-coloscopie genoemd, beschikbaar. Bij dit onderzoek maakt een computertomograaf beelden van de darm. De dikke darm wordt opgeblazen met lucht zodat deze duidelijk zichtbaar is.
Endoscopie van de dunne darm (capsule-endoscopie en ballonendoscopie)
Door de lengte en de vele windingen is het lastig om met een endoscoop de gehele dunne darm te beoordelen. Een relatief nieuwe procedure die dit probleem oplost, wordt capsule-endoscopie genoemd. Hierbij slikt de patiënt een kleine videocapsule in die via de maag door de darm gaat en maakt foto's van de innerlijke werking ervan. Het zendt de beelden live via de radio uit naar een ontvanger die de patiënt bij zich draagt.
Nadere informatie: Colonoscopie: procedure
De exacte procedure voor colonoscopie van de dunne en dikke darm leest u in het artikel Colonoscopie: Procedure.
Voor colonoscopie bij kinderen gebruikt de gastro-enteroloog een speciale kinderendoscoop. Deze is verkrijgbaar in verschillende maten met diameters variërend van vijf tot dertien millimeter, afhankelijk van de lichaamsgrootte van het kind. Bovendien krijgen kinderen voor de colonoscopie meestal algemene anesthesie of een sterk kalmerend medicijn.
Wat zijn de risico’s van een colonoscopie?
Risico’s waar de arts de patiënt over moet informeren zijn bloedingen en het zeldzame lek raken van de darmwand met de endoscoop. Door de korte narcose kunnen er ook intolerantiereacties en hart- en vaatproblemen ontstaan. Over het algemeen is het echter een zeer veilige onderzoeksmethode waarbij complicaties zelden voorkomen.
Angst voor colonoscopie: wat te doen?
Waar moet ik op letten na een colonoscopie?
Als u tijdens het onderzoek een kalmerend middel heeft gekregen, zal uw reactievermogen na de colonoscopie doorgaans enige tijd aanzienlijk verminderd zijn. Daarom mag u op de dag van het examen niet actief deelnemen aan het verkeer, noch met de auto, noch met de fiets of te voet.
Na een colonoscopie waarbij u slaappillen, pijnstillers of kalmeringsmiddelen heeft gekregen, kunt u zich door een escort- of taxiservice naar huis laten brengen!
In de regel dient u vóór het examen aan de praktijk door te geven wie u komt ophalen. Als u door een taxidienst wordt opgehaald, kunt u het beste contact opnemen met uw zorgverzekeraar om te informeren of zij de kosten vergoeden.
Ook het bedienen van machines of het uitvoeren van soortgelijke potentieel gevaarlijke activiteiten is verboden terrein. Na een colonoscopie zonder korte narcose voelt u zich waarschijnlijk nog enigszins uitgeput. Het is dus het beste om u ook in deze gevallen door een escort te laten ophalen.
Eten na colonoscopie: wat mag?
Klachten na colonoscopie: waar moet ik op letten?
Diarree na colonoscopie is een vaak voorkomende bijwerking, omdat de eerder ingenomen laxeermiddelen enkele dagen hun effect kunnen behouden. Omdat er tijdens het onderzoek veel lucht in de darm komt, kunnen er ook winderigheid en verhoogde luchtlekkage optreden. Dit is normaal en geen reden tot ongerustheid.
Ernstige pijn na colonoscopie van de dikke of dunne darm is daarentegen een waarschuwingssignaal dat u niet mag negeren. Als u na een colonoscopie last krijgt van koorts, zweten, ernstige duizeligheid, misselijkheid, darmbloedingen of buikpijn, raadpleeg dan uw arts zodat hij of zij snel kan reageren.
