Blaas- en nierstenen: oorzaken, symptomen, behandeling

Kort overzicht

Behandeling: EHBO-maatregelen (koeling, verhoging), pijnstillers, rust, fysiotherapie, eventueel een operatie
Symptomen: Pijn bij het bewegen van het kniegewricht en bij het uitoefenen van druk, vochtophoping in het gewricht, in ernstige gevallen is het niet mogelijk het been te strekken
Oorzaken en risicofactoren: vallen, meestal tijdens een draaiende beweging van de knie, kracht, slijtage, overbelasting
Progressie en prognose: De progressie hangt sterk af van het type en de locatie van de meniscusscheur, maar het is over het algemeen belangrijk om het been te beschermen en medische hulp te zoeken.
Preventie: Leeftijdsgebonden slijtage kan slechts in beperkte mate worden voorkomen. De getroffenen moeten activiteiten en sporten vermijden die de gewrichten belasten.

Wat is een meniscusscheur?

Er wordt onderscheid gemaakt tussen de mediale en laterale meniscus in het kniegewricht. De binnenste meniscus (mediale meniscus) is halvemaanvormig en relatief onbeweeglijk omdat hij stevig vastzit aan het mediale collaterale ligament. Het kan daardoor de krachten die erop inwerken niet goed ontwijken en scheurt daardoor gemakkelijker.

Meestal ontstaat een meniscusblessure vooral bij een valblessure waarbij de knie verdraait. Dergelijke traumatische meniscusschade treedt vaak op tijdens sporten zoals skiën of voetbal. Een meniscusscheur komt echter ook voor als gevolg van leeftijdsgebonden slijtage of chronische overbelasting van het kniegewricht, bijvoorbeeld bij sommige beroepsgroepen met overwegend hurkende werkzaamheden, zoals tegelzetters.

Niet elke meniscusblessure veroorzaakt acuut ongemak of pijn in de knie. Afhankelijk van de grootte en omvang van de scheur treden er verschillende symptomen op, die de getroffenen in verschillende mate treffen. De behandeling van de meniscusscheur hangt hiervan af: In gevallen zonder of met geringe beperkingen kan een meniscusscheur conservatief (zonder operatie) worden behandeld. In ernstige gevallen kan een chirurgische behandeling of een kunstmatige meniscus noodzakelijk zijn.

De meniscus scheurt op verschillende manieren. Daarom maken artsen onderscheid tussen verschillende vormen van meniscusschade:

Longitudinale scheur: De scheur loopt evenwijdig aan de vezels van het meniscuskraakbeen.
Scheur van mandhandvat: Speciale vorm van longitudinale scheur waarbij de meniscus letterlijk wordt gespleten. Deze meniscusscheur strekt zich uit van het voorste deel (voorhoorn) tot het achterste deel van de meniscus (achterhoorn) en is vaak erg pijnlijk.
Flapscheur (tongscheur): De scheur begint in de binnenste zone van de meniscus en strekt zich van daaruit uit naar de buitenste zone. Vaak als gevolg van eerdere degeneratieve schade.
Horizontale meniscusscheur: De scheur bevindt zich als het ware in het midden van de meniscus en verdeelt deze in een bovenste en onderste “lip” zoals een vissenmond.
Complexe scheur: Combinatie van verschillende soorten meniscusscheuren met meer dan één hoofdscheurrichting.

Hoe wordt een meniscusscheur behandeld/geopereerd?

De beslissende factor voor de behandeling is niet alleen de vorm van de scheur, maar ook of de scheur zich in de binnen- of buitenzone van de meniscus bevindt. Terwijl de buitenste zone richting de huid goed van bloed wordt voorzien, wordt de binnenste zone richting het midden van de knie nauwelijks van bloed voorzien. Als er sprake is van een meniscusbeschadiging in de buitenste zone, is het daarom vaak mogelijk om deze te hechten. Door de goede bloedtoevoer is de kans groot dat de scheur weer zal genezen.

Eerste hulp: wat te doen bij een meniscusscheur

Als er tijdens het sporten of een uitje een meniscusscheur ontstaat, moet de aangedane knie direct worden gekoeld, bijvoorbeeld met ijskompressen of koudwaterkompressen. Het ijs mag niet direct op de huid worden geplaatst, maar in een zachte doek worden gewikkeld. Het is raadzaam om het been omhoog te brengen en zo min mogelijk te bewegen. Deze maatregelen zullen de zwelling van de knie verminderen.

Conservatieve behandeling voor meniscusscheuren

Een operatie is niet bij elk meniscusletsel nodig. Kleine scheurtjes in de buitenste zone van de meniscus, die goed van bloed wordt voorzien, kunnen vaak zonder operatie worden behandeld. Conservatieve (niet-chirurgische) therapie is ook een optie als er al aanwijzingen zijn voor botdegeneratie of aanzienlijke gewrichtsslijtage (artrose) in de knie. Conservatieve therapie bestaat uit

Pijnstillers
Koeling
Rest
Fysiotherapeutische oefeningen met spieropbouw

Of de therapie succesvol is, hangt af van de omvang van de schade, eventuele eerdere schade aan de knie en de individuele belastingseisen in het dagelijks leven. In onzekere gevallen kan de arts in eerste instantie conservatieve therapie proberen en overstappen op een chirurgische behandelmethode als deze niet succesvol is.

Hoe wordt een meniscusscheur geopereerd?

Vooral als delen van de meniscus los zijn geraakt van de scheur en zich in de gewrichtsruimte bevinden, is een meniscusoperatie meestal niet mogelijk. Het doel van een dergelijke operatie is om zoveel mogelijk meniscusweefsel te behouden en de mobiliteit zoveel mogelijk te herstellen.

Open chirurgie en artroscopie voor meniscusscheuren

Het voordeel van artroscopie is dat de kleine verwondingen aan de huid sneller genezen en er geen groot litteken achterblijft na een meniscusoperatie. De open methode is bijvoorbeeld een optie als niet alleen een meniscusscheur moet worden behandeld, maar er ook sprake is van schade aan de ligamenten in het kniegewricht of aan het gewrichtskapsel.

Chirurgische technieken voor meniscusscheuren

Meniscusvervanging (inbrengen van een kunstmatige meniscus): Bij meniscusvervanging verwijdert de arts de beschadigde meniscus volledig en brengt in plaats daarvan een kunstmatig vervangingsmodel in. Omdat er nog niet voldoende onderzoeksgegevens beschikbaar zijn om de kwaliteit van deze procedure definitief te beoordelen, is meniscusvervanging nog geen standaardprocedure bij meniscusscheurtherapie.

Wat zijn de symptomen van een meniscusscheur?

Afhankelijk van welke meniscus gewond is, kan de pijn meer aan de zijkant (lateraal) van de knie of aan de binnenkant (mediaal) gelokaliseerd zijn.

Meniscusscheursymptomen wanneer de buitenste (laterale) meniscus beschadigd is:

Pijn bij het naar binnen draaien van de knie (interne rotatie)
Drukpijn ter hoogte van de laterale kniegewrichtsspleet (dit is voelbaar met de vingers)
Pijn bij het hurken
Mogelijk pijn bij het strekken van het been

Symptomen van meniscusscheuren met schade aan de binnenste (mediale) meniscus:

Pijn bij het naar buiten draaien van de knie (exorotatie)
Drukpijn ter hoogte van de mediale kniegewrichtsspleet (dit is voelbaar met de vingers)
Pijn bij het overeind komen vanuit de gehurkte positie
Pijn bij het buigen van de knie

Effusie met meniscusscheur

Ernstige symptomen van meniscusscheuren

Symptomen van meniscusscheuren met chronische progressie

De pijn is vaak soms sterker en soms minder uitgesproken. Het risico bestaat dat getroffenen deze niet herkennen als symptomen van een meniscusscheur en daarom niet rustig aan doen of een arts raadplegen. Hoe langer een meniscusscheur onbehandeld blijft, hoe meer de schade zich verspreidt.

Betrokkenen die dergelijke klachten herhaaldelijk opmerken, moeten een arts raadplegen. Met een tijdige behandeling is het vaak mogelijk de meniscus te behouden. Bij vergevorderde meniscusschade is dit vaak niet het geval en is verwijdering van de meniscus noodzakelijk.

Oorzaken en risicofactoren

ontaarding

Artsen definiëren meniscusdegeneratie als een toenemende structurele zwakte van het vezelige kraakbeen waaruit de meniscus bestaat. Door slijtage is het kraakbeenweefsel minder goed bestand tegen krachtinwerking en daardoor gevoeliger voor een meniscusscheur. Dergelijke kraakbeenslijtage is vanaf een bepaalde leeftijd heel normaal.

Letsel

De menisci kunnen een sterke verticale belasting (bijvoorbeeld bij het springen van lage hoogte) goed opvangen. Als de kracht echter onder een hoek vanaf de zijkant op het vezelige kraakbeenweefsel inwerkt, wordt het overrekt en kan het scheuren.

Bovendien leidt direct geweld tegen de hele knie in sommige gevallen tot een meniscusscheur. Artsen spreken dan van een primair traumatische meniscusscheur. Als u bijvoorbeeld van grote hoogte valt, is het mogelijk dat de knie, aangrenzende botten en menisci samen beschadigd raken.

Onderzoeken en diagnose

Bij een vermoeden van een meniscusscheur kunt u terecht bij uw huisarts of een orthopedisch specialist. Niet elke meniscusscheur veroorzaakt noodzakelijkerwijs symptomen die de getroffen persoon ernstig treffen. Kleinere tranen blijven vaak onopgemerkt en groeien vanzelf terug.

of er pijn is en waar en met welke bewegingen het precies optreedt,
hoe lang de pijn aanwezig is
of er een gebeurtenis heeft plaatsgevonden, bijvoorbeeld tijdens het sporten, waarbij de knie aan ongewoon hoge belasting werd blootgesteld,
of de knie om professionele redenen aan zware belasting wordt blootgesteld en
of er al een knieoperatie is uitgevoerd.

Fysiek onderzoek

Bij de tests van Steinmann, Apley-Grinding, Böhler, McMurray en Payr beweegt de arts het onderbeen en het dijbeen. Daarbij oefent hij druk uit op de binnenste of buitenste meniscus. Door de pijnlijke ligging kunnen conclusies worden getrokken over de locatie van de schade. De binnenste meniscus wordt aanzienlijk vaker getroffen door schade dan de buitenste meniscus. Als er pijn aan de meniscus optreedt, zal de arts de vermoedelijke diagnose van ‘meniscusscheur’ bevestigen met verder onderzoek.

Verdere onderzoeken: MRI en artroscopie

Meniscusscheur: MRI

Magnetische resonantie beeldvorming (MRI) is het belangrijkste onderzoek bij vermoedelijke meniscusscheuren. Het toont het zachte weefsel van de knie (ligamenten, menisci, spieren, enz.) in hoge resolutie in een dwarsdoorsnede. Een gezonde meniscus verschijnt op de MRI als een doorlopende zwarte structuur. Bij kraakbeenslijtage zijn op de afbeelding lichtere plekken te zien en bij een scheur een duidelijke lichte streep.

Graad 1 (punctiform MRI-signaal in de binnenkant van de meniscus zonder contact met het oppervlak): degeneratieve schade in de binnenkant van de meniscus
Graad 2 (lineair MRI-signaal in de binnenkant van de meniscus zonder contact met het oppervlak): degeneratieve schade of scheur in de binnenkant van de meniscus
Graad 3 (signaal bij contact met het meniscusoppervlak): volledige scheuring van de meniscus

Meniscusscheur: artroscopie

Het voordeel van artroscopie ten opzichte van MRI is dat meniscusschade indien nodig direct in dezelfde procedure kan worden behandeld. Ook is het mogelijk om losgemaakte delen van de meniscus direct uit de gewrichtsruimte te verwijderen, vooral bij een scheur in het handvat van de mand.

Aanvullende onderzoeken:

Röntgenonderzoek

Echografisch onderzoek

Tijdens een echografisch onderzoek (echografie) stelt de arts vast of de ligamenten die de knie stabiel houden rond de menisci ook beschadigd zijn. Een kniegewrichtseffusie kan ook met echografie worden gedetecteerd. Het echografisch onderzoek is geen standaardonderzoek en wordt alleen uitgevoerd als op basis van de klachten verdere schade buiten de menisci waarschijnlijk is.

Verloop van de ziekte en prognose

Een algemene prognose is niet mogelijk vanwege de diversiteit van de ziekte. Kleine schade geneest meestal vanzelf met conservatieve behandeling en rust. Vooral atleten en bepaalde beroepsgroepen belasten hun knieën echter zo zwaar, dat meniscusschade na een genezen meniscusscheur op elk moment weer mogelijk is.

Hoe lang duurt het voordat een meniscusscheur geneest?

Het is niet mogelijk om een algemeen geldige prognose te maken over de duur van een meniscusscheur. Hoe lang degenen die getroffen zijn door een meniscusscheur ziek zijn, hangt af van de grootte van de scheur en de omvang van de schade. Na een meniscusscheuroperatie duurt het ongeveer zes weken voordat de getroffenen hun knie weer kunnen belasten.

Voorkomen

Betrokkenen die weer actief willen sporten, moeten altijd persoonlijk advies inwinnen bij een arts. In ernstige gevallen is het raadzaam om in het algemeen zware sporten zoals voetballen of skiën te vermijden om een meniscusscheur of verdere meniscusschade te voorkomen.