Kort overzicht
- Behandeling: Medische behandeling noodzakelijk bij baby's en volwassenen, in de vroege stadia kiemverminderende en antibiotische zalven en huismiddeltjes, in ernstige gevallen het nemen van een antibioticum, zelden chirurgische maatregelen.
- Symptomen: etterende en sterk ruikende afscheiding uit de navel, de huid rond de navel is rood, gezwollen en gevoelig voor aanraking, in ernstige gevallen koorts, verhoogde hartslag, ademhalingsstoornis, naast andere symptomen
- Oorzaken: Frequente bacteriële besmetting door slechte hygiëne, ontsteking mogelijk door navelpiercing, besmetting door huidschimmels, verhoogd risico bij baby's door vroeggeboorte, misvorming van de navelstreek, ziekten van het immuunsysteem
- Onderzoeken: Huiduitstrijkje van de navel om ziekteverwekker vast te stellen, echografie en eventueel computertomografie van de navel- en buikstreek.
- Prognose: In geïndustrialiseerde landen zeer goed met onmiddellijke behandeling; als de ontsteking zich verspreidt, kunnen levensbedreigende complicaties zoals bloedvergiftiging optreden, vooral bij pasgeborenen.
- Preventie: Let in het algemeen op hygiëne: houd bij pasgeborenen de navelstomp droog en schoon; Bij volwassenen dient u tijdens het douchen de navel regelmatig schoon te maken en goed af te drogen.
Wat is navelontsteking?
Als de navel ontstoken is, kunnen er ernstige complicaties optreden als de bacterie via de navel het weefsel en bloed binnendringt. In ontwikkelingslanden levert navelontsteking daarom een belangrijke bijdrage aan de hoge neonatale sterfte. In geïndustrialiseerde landen treft een ontstoken navel echter minder dan één procent van de pasgeborenen en leidt zeer zelden tot de dood.
In zeldzamere gevallen is de navel bij volwassenen ontstoken. Ontsteking van de navel bij volwassenen treedt bijvoorbeeld op als gevolg van navelpiercing of contactallergieën, zoals metaal van broekknopen of riemgespen.
Bij onvoldoende hygiëne vermenigvuldigen bacteriën en schimmels zich gemakkelijker in de diepte van de navel en veroorzaken soms een ontsteking in de navel. Als de navel bij volwassenen ontstoken is en stinkt, of onaangenaam ruikt, kan dit een indicatie zijn van onvoldoende hygiëne.
De navel en het koord
Tijdens de zwangerschap wordt het kind via de navel voorzien van voedingsstoffen en zuurstof. De navelstreng verbindt het kindje met de placenta en wordt na de geboorte steriel doorgeknipt.
Hoe wordt een navelontsteking behandeld?
Navelontsteking bij baby's en volwassenen moet onmiddellijk door een arts worden behandeld. Zorgvuldige medische zorg is noodzakelijk, zodat de arts mogelijke complicaties vroegtijdig kan herkennen. Bij ernstige gevallen van navelontsteking is intensieve medische zorg essentieel.
Geneesmiddel
Als de navel ontstoken is, is het in de beginfase soms voldoende om onder regulier medisch toezicht antibiotica en kiemverminderende (antiseptische) zalven te gebruiken. Droogmiddelen zijn speciale poeders of wondzalven die bijvoorbeeld zink bevatten en die vaak in het medicijnkastje verkrijgbaar zijn. Deze droogpreparaten mogen niet op open wonden worden aangebracht.
Bij een uitgesproken navelontsteking is een zalf alleen niet voldoende. Vervolgens behandelt de arts altijd met een antibioticum dat op het hele organisme inwerkt. De patiënt krijgt het antibioticum in de vorm van tabletten of intraveneus (via de ader).
Home remedie
Huismiddeltjes hebben hun grenzen. Als de klachten ondanks de behandeling langdurig aanhouden, niet verbeteren of zelfs verergeren, dient u altijd een arts te raadplegen.
Chirurgie
Als de infectie van de navel voortschrijdt, zich abcessen vormen en weefselsterfte dreigt, is een operatie noodzakelijk. Zo’n operatie is dan onvermijdelijk en soms levensreddend!
Wat zijn de symptomen van navelontsteking?
Drie dagen tot drie weken na infectie (incubatietijd) verschijnen de eerste symptomen. Hoe eerder in het leven van een pasgeborene de overeenkomstige ziekteverschijnselen optreden, des te gevaarlijker is de navelontsteking.
Kenmerkende symptomen: afscheiding – roodheid – zwelling.
Als de navel ontstoken is, uit zich dit in typische symptomen. Vervolgens komt er een vettige, pusachtige en sterk ruikende of stinkende afscheiding uit de navel. Rond de navel is de huid rood, gezwollen en zeer gevoelig bij aanraking. Als de infectie zich verspreidt, zijn er ook kleine en puntige bloedingen in de huid, blaasjes en een knetterend geluid.
Af en toe zijn de symptomen van navelontsteking bij baby's echter slechts zeer mild.
Er dreigt gevaar door de verspreiding van ziekteverwekkers!
Zoek medische hulp bij het eerste teken van bloedvergiftiging!
Wat zijn de oorzaken en risicofactoren?
In de meeste gevallen veroorzaken bacteriën, zoals bepaalde stafylokokken of streptokokken, een navelontsteking bij baby's. Pasgeborenen zijn bijzonder gevoelig voor ontstekingen in het navelgebied. Ze hebben geen verdediging omdat hun immuunsysteem vóór de geboorte nog niet in contact is gekomen met bacteriën en dus nog geen krachtige verdediging tegen bacteriën heeft opgebouwd.
De reden: vóór de geboorte is de huid van de baby, die door het vruchtwater wordt omspoeld, vrij van bacteriën. Pas tijdens de geboorte nestelen bacteriën zich voor het eerst op de huid van de pasgeborene. Bovendien lopen er bloedvaten in de navelstreng. Als ze kort na de geboorte worden geknipt, zijn ze nog open en dus een mogelijk toegangspunt voor infecties, die soms een navelontsteking bij de baby veroorzaken.
Oorzaken bij adolescenten en volwassenen
Een mogelijke oorzaak van navelontsteking bij adolescenten of volwassenen zijn navelpiercings. Als er onvoldoende hygiëne is tijdens het piercen of bij de nazorg, kan in sommige gevallen de wond, die nog niet genezen is, ontstoken raken.
Over het algemeen veroorzaken huidschimmels, zoals filamenteuze schimmels (dermatofyten), naast bacteriën, eindmaagontsteking.
Risicofactoren bij baby's
Een laag geboortegewicht, vroeggeboorte, misvormingen van de navelstreek, complicaties tijdens de geboorte en het plaatsen van een navelkatheter verhogen het risico op navelontsteking bij baby’s. Aangeboren ziekten van het immuunsysteem resulteren ook vaak in een ontstoken babynavel.
Hoe diagnosticeert de arts een navelontsteking?
Al door naar de navel te kijken, herkent de arts een ontsteking van de navel meestal aan het typische uiterlijk ervan. Om de exacte verantwoordelijke ziekteverwekker te bepalen, neemt de arts met een steriel wattenstaafje een uitstrijkje uit het ontstoken gebied. De in het laboratorium bereide bacteriecultuur geeft vervolgens meer informatie over het type ziekteverwekker dat de ontsteking van de navel veroorzaakte.
Daarnaast wordt het bloedmonster van de patiënt in het laboratorium onderzocht op tekenen van ontsteking en aanwijzingen voor mogelijke bloedvergiftiging.
Beeldvormingsprocedures
De arts onderzoekt met behulp van echografie het gebied rond de navel en de buik. Als het vermoeden bestaat dat de bacterie zich via het bloed verspreidt, wordt met behulp van computertomografie (CT) de buikholte bekeken. In ernstige gevallen wordt, afhankelijk van de complicatie, een meer gedetailleerde diagnose gesteld.
Verloop van de ziekte en prognose
Bij een ontsteking van de navel kan omringend (spier)weefsel afsterven. De zogenaamde necrotiserende infectie van zacht weefsel (fasciitis), die meestal ernstig is, is bijzonder kritisch. Bij deze gevaarlijke vorm van infectie sterven de huid, het onderhuidse weefsel en zelfs de onderliggende fascia, die als componenten van het bindweefsel alle organen, spieren en andere lichaamseenheden omringen en stabiliseren, af.
Navelontsteking breidt zich uiteindelijk uit naar de bloedvaten rondom de navel, het buikvlies en de lever. In zeldzame gevallen vormen zich abcessen in de lever.
Over het algemeen is de prognose voor buikontsteking (omphalitis) nogal variabel. In landen met een goed ontwikkeld gezondheidszorgsysteem is de prognose onder medische behandeling doorgaans zeer goed.
Zijn er preventieve maatregelen?
Om navelstrengontsteking te voorkomen speelt hygiëne – vooral het doorknippen van de navelstreng bij pasgeborenen met steriele hulpmiddelen – een belangrijke rol.
Een steriel kompres beschermt de navelstomp. Zorg ervoor dat het maandverband droog blijft en vervang het als het bijvoorbeeld doordrenkt is met urine. Zodra de navelstomp eraf valt, is de afdekking meestal niet meer nodig.
Studies tonen ook aan dat een antiseptische behandeling van de navelstomp met chloorhexidine nuttig is bij het voorkomen van ontsteking van de navel bij baby's.
Om ontstekingen van de navel te voorkomen, is navelverzorging belangrijk voor adolescenten en volwassenen. Vooral tijdens het douchen is het essentieel om de navelstreek regelmatig schoon te maken met milde lichaamsverzorgingsproducten en deze daarna af te spoelen. Grondig drogen na het reinigen is ook belangrijk. Zo verwijder je mogelijke ziekteverwekkers en voorkom je een vochtige omgeving waarin schimmels zich thuis voelen. Hygiëne speelt ook een beslissende rol bij het voorkomen van navelinfecties bij het piercen van navelpiercings.
