Kort overzicht
- Oorzaken: Verzwakte ligamenten en spieren in het bekkengebied, onjuiste belasting door zwaar tillen, ernstig overgewicht, chronische obstipatie, zwak bindweefsel, bevalling.
- Therapie: Bekkenbodemoefeningen, hormonale behandeling tijdens de menopauze, chirurgische correcties, pessarium
- Symptomen: pijn in de onderbuik of rug, gevoel van druk in de vagina, pijn bij het plassen of poepen, stress-incontinentie, bijvoorbeeld bij hoesten, urineweginfecties, urineophoping in de nieren (zeer zelden)
- Diagnose: Gynaecologisch onderzoek met vaginale spiegel en palpatie, hoeststresstest, eventueel echoscopisch onderzoek en urinecontrole.
- Prognose: Met de juiste behandeling en preventieve maatregelen kan herhaling van de verzakking worden voorkomen.
- Preventie: Voorkom herhaling door preventieve maatregelen zoals regelmatige lichaamsbeweging en bekkenbodemoefeningen, vermijd zwaar tillen, verminder overgewicht.
Wat is baarmoederverzakking en vaginale verzakking?
Wanneer er sprake is van een algemene verlaging van de bekkenbodem, noemen artsen dit genitale indaling of descensus genitalis. In dit geval ‘hangen’ de baarmoeder, de urineblaas, het rectum, het rectum of de vagina lager in het bekken dan normaal.
Descensus uteri verwijst naar een verlaging van de baarmoeder. In extreme gevallen steekt de baarmoeder zelfs geheel of gedeeltelijk door de vagina naar buiten. Artsen spreken dan van een baarmoederverzakking (baarmoederverzakking). In milde gevallen is baarmoederverzakking asymptomatisch. In de meeste gevallen komen echter verschillende klachten voor.
Naast baarmoederverzakking is er ook sprake van vaginale verzakking (descensus vaginae). In dit geval zakt de vagina naar beneden zodat de vagina door de vaginale opening uitpuilt. Als delen van de vagina naar buiten hangen, wordt dit vaginale prolaps genoemd (prolaps vaginae of vaginale prolaps).
Over het geheel genomen ontwikkelt tussen de 30 en 50 procent van alle vrouwen in de loop van hun leven een bekkenbodemverzakking. Symptomen hoeven echter niet noodzakelijkerwijs voor te komen. Bij een milde verzakking hebben veel vrouwen geen klachten, waardoor het medisch gezien vaak helemaal niet relevant is. Behandeling is alleen nodig bij ernstigere afstamming met merkbare klachten of functiestoornissen en uiteraard bij baarmoeder- of vaginale verzakking.
Afdaling in het bekkenbodemgebied treft soms ook jongere vrouwen. Dit is vooral het geval als er sprake is van een chronische verzwakking van het bindweefsel.
Wat zijn de oorzaken en risicofactoren?
- Overbelasting en misbelasting van de bekkenbodem door zwaar lichamelijk werk
- Drukverhoging in de buikholte als gevolg van ziekten zoals chronische bronchitis of chronische obstipatie
- Obesitas
- Algemene zwakte van het bindweefsel
Bovendien ligt bij sommige vrouwen de baarmoeder vanaf de geboorte in een afwijkende positie in de buik. Dergelijke positionele afwijkingen verhogen ook het risico op baarmoederverzakking. In dit geval verschijnen de eerste symptomen vaak vanaf de leeftijd van 30 jaar.
Verzwakte bekkenbodem na de bevalling
Na de bevalling is de kans op een verlaagde bekkenbodem groter. Als de foetussen een hoog gewicht hebben, is er meer spanning op de ligamenten in het bekkengebied. Vaginale verwondingen tijdens de bevalling vormen ook een mogelijk risico. Vrouwen die in hun leven meerdere kinderen hebben gehad, lijden relatief vaker en eerder aan baarmoederverzakking.
Hoe wordt bekkenbodemdaling behandeld?
Afhankelijk van het stadium van de baarmoeder- of vaginale verzakking en de leeftijd van de getroffen persoon kunnen verschillende behandelingsmethoden worden overwogen. Kortom, therapie is noodzakelijk als de verzakking ongemak veroorzaakt. De werkwijze hangt dan af van de vraag of de patiënt nog kinderen wil.
Bij milde vormen en als preventieve maatregel, bijvoorbeeld tijdens de zwangerschap, helpen bekkenbodemoefeningen. Dit zijn speciale oefeningen die specifiek de spieren van de bekkenbodem versterken. Dit helpt een verlaging van de bekkenorganen te voorkomen. Milde vormen van afstamming kunnen vanzelf verdwijnen, dat wil zeggen zonder speciaal medisch ingrijpen.
Chirurgie voor baarmoederverzakking of vaginale verzakking
In ernstigere gevallen is een operatie onvermijdelijk. In principe kunnen de volgende “toegangswegen” worden overwogen:
In het gunstigste geval voert de arts de operatie alleen via de vagina uit.
Bij laparoscopie worden een endoscoop en het chirurgische instrument via een kleine incisie in de buikwand ingebracht en op deze manier wordt de operatie uitgevoerd.
Soms is het echter nodig om een incisie van ongeveer vijf centimeter lang in de onderbuik te maken waardoor de operatie wordt uitgevoerd.
Tijdens de operatie worden de bekkenspieren aangespannen en worden de neergelaten organen teruggebracht naar hun oorspronkelijke positie. De arts plaatst een zogenaamde vaginoplastiek om de bekkenbodemspieren aan te spannen en het perineum te versterken.
Bij posterieure vaginoplastiek maakt de chirurg de vaginale huid los van het rectum en verwijdert de overtollige uitgerekte vaginale huid. Na het hechten van de blaas of het rectum hecht hij de vaginale huid opnieuw. Bij een rectumprolaps wordt een posterieure vaginoplastiek overwogen.
Bij de zogenaamde sacrocolpopexie bevestigt de opererende arts het vaginale uiteinde of de baarmoederhals aan het heiligbeen door middel van een plastic gaas. Deze procedure is ook mogelijk via laparoscopie met behulp van een endoscoop. Sacrospinale fixatie betekent dat de chirurg het baarmoeder- of vaginale uiteinde aan de lichaamseigen ligamenten (ligamenten) in het bekken bevestigt, waardoor het wordt opgetild.
Welke chirurgische techniek wordt gebruikt, hangt ook af van de vraag of er sprake is van een gezonde baarmoeder en of de patiënt een baarmoedersparende operatie wil. Sacrospinale fixatie is bijvoorbeeld een van deze technieken.
Als een baarmoeder- of vaginale prolaps gepaard gaat met oncontroleerbaar urineverlies (incontinentie), zijn er nog een aantal andere chirurgische ingrepen, zoals het verhogen van de vaginawand en het corrigeren van de hoek van de urethrahals (colposuspensie).
De transvaginale mesh (TVM) -procedure is een andere optie voor de behandeling van baarmoederverzakking. Bij deze procedure brengt de arts tijdens een operatie via de vagina een gaasje in tussen de blaas en de bekkenbodem.
Nazorg na een operatie
De operatie duurt ongeveer 30 tot 60 minuten en wordt meestal uitgevoerd onder algemene anesthesie. Sommige ziekenhuizen en medische zorgcentra bieden ook behandeling onder plaatselijke verdoving aan. Na de operatie is een ziekenhuisopname van ongeveer twee dagen vereist. Complicaties tijdens de operatie komen zeer zelden voor. Meestal gaan geopereerde vrouwen na een paar dagen weer verder met hun normale werk.
Pessarium
Voor oudere en fysiek zeer zwakke vrouwen is een operatie geen optie. Hier wordt de behandeling meestal voorzichtig uitgevoerd met behulp van zogenaamde pessaria. Een pessarium is kom-, kubus- of ringvormig en is gemaakt van hard rubber of siliconen. Het pessarium wordt door de arts in de vagina ingebracht en ondersteunt de baarmoeder. Het corrigeert een bestaande afdaling niet, maar gaat alleen verdere afdaling tegen. Het is belangrijk dat het pessarium regelmatig door een arts wordt schoongemaakt en dat het opnieuw wordt ingebracht, zodat het geen ontstekingen veroorzaakt. In principe kan het alleen worden gebruikt om een baarmoederverzakking te behandelen als de perineale spieren nog voldoende sterk zijn.
Welke klachten veroorzaakt een verzakte bekkenbodem?
Bij de meeste vrouwen veroorzaakt baarmoederverzakking een chronisch gevoel van druk of vreemde voorwerpen in de vagina, evenals een constante neerwaartse trek. Hierdoor ontstaat de angst dat er iets uit de vagina kan “vallen”. Getroffen vrouwen kruisen daarom vaak hun benen. Bovendien is er sprake van een verhoogde ontsteking en slijmvliesbekleding omdat de vaginale flora verandert. Ook decubitus komt voor.
Een ander symptoom is bloederige afscheiding uit de vagina. Als de verzakking relatief ernstig is, kan de vagina of baarmoeder door de vaginale uitgang uitpuilen en gepalpeerd worden.
Urineweginfecties kunnen ook vaker voorkomen. In extreme gevallen verschuift of zakt de urineblaas ook. Als gevolg hiervan komt de urine in de nier terecht. Deze complicatie komt echter zelden voor.
Naar achteren, dicht bij de baarmoeder, bevinden zich het rectum en het anale kanaal. Als de baarmoeder naar beneden en naar achteren glijdt, kan dit druk uitoefenen op het rectum. Mogelijke gevolgen zijn constipatie en/of pijn tijdens de stoelgang. Fecale incontinentie komt ook in geïsoleerde gevallen voor.
Als een baarmoederverzakking lange tijd onopgemerkt blijft, drukt deze steeds meer op de bekkenbodem. In extreme gevallen steekt de baarmoeder geheel of gedeeltelijk uit de vagina. Artsen spreken dan van baarmoederverzakking of baarmoederverzakking. De symptomen zijn hier duidelijk: de baarmoeder is van buitenaf visueel te zien.
Hoe wordt bekkenbodemverzakking onderzocht en gediagnosticeerd?
Vervolgens stelt de arts door middel van een gynaecologisch onderzoek een duidelijke diagnose. Hij onderzoekt de vagina met een vaginale spiegel en palpeert ook de buikorganen van buitenaf en door de vagina. Bij een vermoedelijke baarmoederverzakking maakt ook een rectaal onderzoek deel uit. De arts palpeert rechtstreeks in het rectum. Er kan bijvoorbeeld een invaginatie van de wand van het rectum (rectocele) richting de vagina worden gedetecteerd. Zo'n uitstulping is een veelvoorkomende oorzaak van obstipatie.
Om te controleren of er sprake is van stress-incontinentie wordt gebruik gemaakt van de zogenaamde hoeststresstest. Dit is het geval wanneer urine lekt tijdens fysieke inspanning, zoals krachtig hoesten of tillen. De kans hierop is groter bij milde bekkenbodemverzakking. Vrouwen met een ernstigere daling hebben daarentegen doorgaans meer moeite met het legen van de blaas, omdat de urethra geknikt kan zijn.
Verloop van de ziekte en prognose
Er zijn vier verschillende gradaties van indaling van de bekkenbodem (descensus genitalis):
- Graad 1: Verzakking in de vagina
- Graad 2: De afdaling bereikt de vaginale uitgang
- Graad 3: De afdaling reikt verder dan de vaginale uitgang
- Graad 4: De baarmoeder of vagina steekt voor een groot deel uit de vaginale uitgang (verzakking)
Baarmoederverzakking en vaginale verzakking zijn geen onafhankelijke ziekten, maar symptomen van een verzwakkende bekkenbodem. Om deze reden kan een bekkenbodemverzakking alleen symptomatisch worden behandeld. Een causale behandeling is niet mogelijk. Vanwege de zwakte van de bekkenbodem zijn herhaalde verzakkingen mogelijk. Preventieve maatregelen helpen het risico op herhaling te verminderen.
het voorkomen
Een andere maatregel is het vermijden van overmatige fysieke belasting, zoals het tillen van zware lasten. Als tillen onvermijdelijk is, moet u erop letten dat u niet vanuit een gebogen positie tilt, maar daarbij hurkt. Regelmatige lichaamsbeweging voorkomt ook baarmoederverzakking. Vooral duursporten zoals zwemmen, fietsen of hardlopen hebben bewezen gunstig te zijn. Voor vrouwen met overgewicht wordt het ook aanbevolen om het lichaamsgewicht te verminderen.
Al deze maatregelen helpen zowel voor als na een operatie voor baarmoederverzakking of vaginale verzakking. Er bestaat echter geen enkele methode die gegarandeerd het inzakken van de bekkenbodem voorkomt. Alle preventieve maatregelen verminderen alleen het individuele risico.
