Kort overzicht
- Symptomen: De symptomen verschillen afhankelijk van of iemand darm- of extra-intestinale amebiasis heeft en omvatten bloederige diarree, buikkrampen, koorts en pusvorming in de lever.
- Behandeling: er zijn specifieke antibiotica beschikbaar om amebische dysenterie te behandelen.
- Oorzaak: De overdracht van de parasieten vindt fecaal-oraal plaats, dat wil zeggen door de inname van cysten die via de ontlasting worden uitgescheiden.
- Risicofactoren: Infectie is vooral waarschijnlijk in ontwikkelingslanden. Risicofactoren zijn onder meer lage hygiënenormen, maar ook bijvoorbeeld anale-orale geslachtsgemeenschap.
- Diagnose: Naast bloed- en ontlastingsonderzoek zijn er voor de diagnose ook andere onderzoeksmethoden zoals echografie, MRI en CT beschikbaar.
- Prognose: Amoebendysenterie wordt als volledig geneesbaar beschouwd als deze op de juiste manier wordt behandeld.
- Preventie: De kans op amoebische dysenterie kan worden verminderd door passende hygiënemaatregelen.
Wat is amoebische dysenterie?
Amoebendysenterie wordt veroorzaakt door het protozoa “Entamoeba histolytica”. Het is niet de enige amoebe die mensen treft, maar wel de enige die mensen ziek maakt. De amoeben die dat niet doen (E. dispar, E. moshkovskii) komen veel vaker voor.
Entamoeba histolytica en E. dispar vormen samen de zogenaamde “E. histolytica/E. ongelijk complex”. Er wordt geschat dat ongeveer een half miljard mensen wereldwijd beide soorten tegelijkertijd dragen. Van deze personen is het merendeel echter besmet met de niet-pathogene E. dispar.
Jaarlijks worden ongeveer 50 miljoen mensen ziek van amoebische dysenterie, van wie er maximaal 100,000 overlijden als gevolg van de infectie.
Niet elke besmette persoon wordt ook ziek van amoebische dysenterie.
Meer dan 90 procent van de dragers van parasieten ontwikkelt nooit symptomen. Omdat ze echter nog steeds verspreide stadia (cysten) in hun ontlasting uitscheiden, infecteren ze onophoudelijk andere mensen. Pas als de amoeben erin slagen de darm te verlaten en in de bloedbaan terecht te komen, veroorzaken ze levensbedreigende schade aan andere organen.
Wat is een amoebe?
Een amoebe is een parasiet die tot de groep protozoa behoort en zich voornamelijk voedt met rode bloedcellen in het menselijk lichaam. Een veel bekendere protozoaire ziekte is malaria. Amoebiasis wordt overgedragen door de cysten van de amoeben.
Deze bolvormige overlevende stadia zijn veel robuuster dan de beweeglijke vorm van de amoeben en vergroten dus de kans op overdracht. Ze drogen langzaam uit buiten de darm en hebben geen voedsel nodig.
Ofwel ontwikkelen ze zich tot cysten en worden ze weer via de ontlasting uitgescheiden, ofwel vallen ze de darmwand aan. Als ze door iemand anders worden uitgescheiden en ingenomen, is de cyclus gesloten.
Als de darmwand wordt aangevallen bij amoebische dysenterie, ontstaat er buikpijn met bloederige diarree. In zeldzame gevallen komen de amoeben in de bloedbaan terecht en worden ze naar verschillende organen getransporteerd.
Door de strijd tussen het immuunsysteem en de amoebe ontstaat er dan veel pusvorming in het orgaan. Artsen spreken dan van een abces.
Hoe raak je besmet met amoebische dysenterie?
Geïnfecteerde mensen scheiden voortdurend cysten uit. Als deze cysten in het drinkwater terechtkomen of op voedsel dat rauw wordt gegeten, kunnen anderen besmet raken door het consumeren van het besmette voedsel of water.
Overdracht is vooral waarschijnlijk via:
- Fruit en rauwe groenten
- @ Water en dranken
- IJs of sorbet
- Salade
Over het algemeen is een vochtige, donkere omgeving ideaal voor cysten. In zo'n leefgebied overleven ze enkele weken in drinkwater of op voedsel. Zelfs korte reizen naar landen met een hoog risico zijn voldoende om besmet te raken met amoebendysenterie. In risicogebieden is ongeveer de helft van de bevolking besmet.
Waar komt amoebische dysenterie voor?
Overal waar geen hoge hygiënenormen gelden, bestaat het risico op overdracht van amebiasis. Dit geldt vooral voor ontwikkelingslanden. Infecties komen veel voor in Midden- en Zuid-Amerika, Afrika en Zuid-Azië, maar komen ook voor in westerse landen.
Wat zijn de symptomen?
De meeste mensen die besmet zijn met de amoebe E. histolytica vertonen geen symptomen van amoebendysenterie. Een zuivere infectie zonder symptomen wordt een plaag genoemd.
Ongeveer tien procent van de gevallen ontwikkelt wat ‘intestinale amebiasis’ wordt genoemd, waarbij de amoeben de darmwand binnendringen en koloniseren.
In slechts één procent van de gevallen komen de amoeben in de bloedbaan terecht en koloniseren organen zoals de lever. In deze organen vormen zich abcessen, waardoor de orgaanfunctie wordt beperkt en in het ergste geval tot de dood kan leiden.
Als de parasieten zich van de darm naar andere delen van het lichaam verplaatsen, noemen artsen dit ‘extraintestinale amebiasis’.
Intestinale amoebiasis
Intestinale amebiasis is amebische dysenterie in enge zin. Het begin van amebische dysenterie is nogal verraderlijk. Eén tot enkele weken na de infectie komen zes tot acht keer per dag mucopurulente, soms bloederige diarree en buikkrampen voor.
Omdat andere diagnoses, zoals bacteriële diarree of blindedarmontsteking, in westerse landen vaker voorkomen dan amebische dysenterie, is het belangrijk om de arts te informeren als de getroffen personen onlangs op een tropische reis zijn geweest.
Als intestinale amebiasis niet wordt herkend, blijven de symptomen bestaan. Ze worden gemakkelijk verward met inflammatoire darmziekten zoals de ziekte van Crohn of colitis ulcerosa. Bij beide ziekten is er sprake van een foutieve reactie van het immuunsysteem op de darm, waarbij ook herhaalde diarree en buikpijn optreden.
Als een verkeerde diagnose wordt gesteld, dreigt amoebische dysenterie verdere complicaties. De ontsteking kan knobbeltjes in de darmwand veroorzaken die de doorgang van de ontlasting verstoren. Als dit het geval is, spreken artsen van darmobstructie (ileus).
In zeldzame gevallen kan de darm barsten, met ernstige gevolgen voor de patiënt en zijn of haar leven. Er bestaat ook een risico dat de amoeben in de bloedbaan terechtkomen en extraintestinale amebiasis veroorzaken.
Extraintestinale amebiasis
Als de amoeben in de bloedbaan terechtkomen, bereiken ze vrijwel elk orgaan. Meestal migreren ze van de darm naar de lever. Dit gebeurt maanden tot jaren na de infectie en treedt zelfs op zonder voorafgaande symptomen van diarree of regelmatige buikpijn.
De infectie dringt soms door van de lever naar de borst en het hart. Hoewel de amoeben via de darmen de lever bereiken, komt diarree slechts bij 30 procent van de abcespatiënten voor. Dit betekent dat zelfs zonder buikpijn en diarree een amoebeninfectie mogelijk is.
Hoe wordt amebische dysenterie behandeld?
Bij de behandeling van amebische dysenterie speelt het een belangrijke rol of de amoeben de darmwand al hebben beschadigd of dat er sprake is van een asymptomatische besmetting. Beide vereisen medische behandeling om latere complicaties te voorkomen en de verspreiding van amoebische dysenterie zo efficiënt mogelijk te beperken.
Besmetting zonder symptomen:
Als E. histolytica in de ontlasting wordt aangetroffen zonder symptomen van amoebische dysenterie en zonder tekenen van orgaanschade, is een behandeling met het antibioticum paromomycine gedurende ongeveer tien dagen voldoende. De stof wordt niet in het lichaam opgenomen en doodt dus alleen de amoeben in de darm.
Infectie van de darmwand (darmamebiasis):
Als de amoeben de darmwand hebben geïnfecteerd, is er meestal sprake van bloederige, slijmerige diarree. Als dit het geval is, wordt amebische dysenterie naast paromomycine behandeld met metronidazol. Via een ontlastingsonderzoek controleert de arts of de behandeling succesvol is geweest.
Amoeben abces:
Bij ernstige amoebische infecties kan het nodig zijn dat de patiënt gestabiliseerd wordt voordat definitieve therapie mogelijk is. Als de getroffen persoon ernstig ziek is, moet de arts, afhankelijk van het orgaan en de patiënt, precies beslissen hoe verder te gaan om het leven van de patiënt te redden.
Amoebendysenterie: oorzaken en risicofactoren
Als we kijken naar alle manieren waarop amoebendysenterie wordt overgedragen, is het duidelijk dat de belangrijkste risicofactor de hygiënische omstandigheden in de betreffende regio zijn.
Bij reizen naar getroffen gebieden moet speciale aandacht worden besteed aan de hygiëne van drinkwater en voedsel. Het eigen gedrag in tropische en subtropische landen is verantwoordelijk voor een groot deel van het risico om de ziekte op te lopen.
Een andere infectieroute is anale-orale geslachtsgemeenschap. In dit geval gaan de cysten rechtstreeks van het rectum naar de mond van de seksuele partner.
Bovendien is er ook een verhoogde incidentie van de ziekte:
- jonge kinderen
- ouderen
- zwangere vrouw
- patiënten die cortisontherapie ondergaan
- immuungecompromitteerde patiënten
- ondervoede mensen
Bij deze mensen zijn complicaties zoals een leverabces vaak ernstiger dan bij andere patiënten. Vroegtijdige diagnose en consistente therapie kunnen de verspreiding van amoeben voorkomen.
Onderzoeken en diagnose
De eerste stap is een direct gesprek met de patiënt (anamnese). Eerdere reizen naar risicogebieden moeten worden vermeld, evenals acute klachten. De arts stelt de volgende vragen:
- Ben je onlangs in een tropisch land geweest?
- Heeft u diarree en zo ja, hoe lang?
- Is uw diarree bloederig en slijmerig?
Ook al is de reis naar het buitenland misschien jaren geleden, het is belangrijk om uw arts over de reis te vertellen, zodat hij of zij een voorlopige diagnose van amebische dysenterie kan stellen.
Detectie van amoebische dysenterie gebeurt met behulp van een ontlastings- of weefselmonster uit de darm (darmbiopsie) dat de arts of laboratoriumtechnicus onder een microscoop bekijkt. Meestal is het echter niet mogelijk om op deze manier onderscheid te maken tussen kwaadaardige E. histolytica en andere amoebensoorten.
Er zijn echter speciale methoden die bepaalde componenten van de amoeben, zogenaamde amoebenantigenen, of de genetische informatie (DNA) van E. histolytica in de ontlasting detecteren.
Er zijn ook bloedonderzoeken beschikbaar om antistoffen in het bloed op te sporen die het immuunsysteem van de patiënt heeft aangemaakt bij een infectie met E. histolytica.
Een bloedtest wordt ook belangrijk wanneer extraintestinale amebiasis wordt vermoed. In het geval van extraintestinale amebiasis worden cysten niet noodzakelijkerwijs in de ontlasting aangetroffen, maar alleen in de amoeben in de aangetaste organen.
Als andere organen dan de darm zijn aangetast, kan met behulp van echografie en eventueel computertomografie (CT) of magnetische resonantie beeldvorming (MRI) het abces in beeld worden gebracht.
De arts hoeft de amoebische dysenterie niet aan de gezondheidsafdeling te melden. Als er zich echter gevallen onder zijn patiënten ophopen, is dit zeer goed te rapporteren. Zo probeert de wetgever mogelijke uitbraken van amoebische dysenterie in Duitsland efficiënt te beperken.
Amoebendysenterie: verloop van de ziekte en prognose
Het beloop van amoebische dysenterie is zeer divers. Een infectie met E. histolytica maakt niet iedereen ziek. Zelfs als iemand toch ziek wordt, variëren de symptomen van eenvoudige diarree tot een levensbedreigend leverabces.
In ieder geval moet een bekende infectie altijd consequent worden behandeld om zichzelf en anderen te beschermen. Als dit het geval is, wordt amoebische dysenterie nu als een volledig geneesbare ziekte beschouwd. Ongeveer 100 jaar geleden was amoebische dysenterie nog steeds een groot gezondheidsprobleem in Duitsland.
Als amoebendysenterie echter niet wordt behandeld, draagt dit bij aan de verspreiding van de ziekte en kan dit uiteindelijk leiden tot de gevaarlijke orgaanbesmetting, die mogelijk levensbedreigend is.
De twee medicijnen tegen amoebendysenterie worden goed verdragen en beloven een volledige genezing als de ziekte vroeg genoeg wordt opgespoord en behandeld.
Om amoebendysenterie te voorkomen, moeten de volgende regels worden gevolgd bij reizen naar gebieden met een hoog risico:
- Schil rauw fruit voordat je het eet.
- Het is het beste om groenten te koken.
- Eet geen rauw vlees of rauwe zeevruchten.
- Drink geen kraanwater; gebruik het ook niet om je tanden te poetsen zonder het eerst te koken.
- Gechloreerd water is ook niet beschermend. Als u het niet zeker weet, kook het water dan altijd uit voorzorg.
- Wees voorzichtig met niet-afgesloten waterflessen in restaurants, aangezien deze vaak worden bijgevuld met kraanwater.
- Vermijd ook ijsblokjes of zelfgemaakt waterijs en sorbet.
- Gebruik verschillende condooms tijdens geslachtsgemeenschap en orale seks.
Door deze voorzorgsmaatregelen te nemen, verkleint u de kans op amoebische dysenterie. Als u ondanks alle voorzorgsmaatregelen vermoedt dat u amoebische dysenterie heeft opgelopen, raadpleeg dan onmiddellijk een arts.
