Wat is tetanusvaccinatie?
Tetanus wordt veroorzaakt door de bacterie Clostridium tetani, of beter gezegd door zijn toxine. De ziekteverwekker komt het menselijk lichaam binnen via kleine of grote wonden en produceert twee gifstoffen (bacteriële gifstoffen). Eén daarvan, tetano-spasme, is verantwoordelijk voor de typische symptomen van tetanus. Het echte gevaar schuilt dus niet in de bacteriën zelf, maar in hun tetanustoxine.
Het actieve tetanusvaccin
Dit is precies waar het actieve tetanusvaccin in beeld komt. In principe is het het bacteriële toxine zelf, maar dan in verzwakte vorm. Artsen spreken dan van het tetanustoxoïde. Als de patiënt er in deze toestand mee wordt geïnjecteerd, komt zijn immuunsysteem in contact met de ‘light-versie’ van het toxine en begint er antilichamen tegen te vormen.
Omdat het geïnjecteerde toxine echter wordt verzwakt (“ontgift”), veroorzaakt het geen ziekte. In plaats daarvan zorgt het tetanusvaccin voor een effectieve immuunbescherming tegen de infectieziekte. Mocht er later toch een daadwerkelijke infectie met de gevaarlijke ziekteverwekker optreden, dan reageert het immuunsysteem sneller en bestrijdt het vooral de gifstoffen van de tetanusziekteverwekker. De gevaccineerde persoon is dus immuun voor de ziekte tetanus en wordt in de regel niet meer ziek.
De vaccinatie tegen tetanus bevat het ‘ontgifte’ pathogeentoxine (toxoïde), daarom wordt het ook wel een toxoïdvaccin genoemd.
De passieve tetanusvaccinatie
In tegenstelling tot actieve vaccinaties injecteert de arts bij passieve vaccinaties kant-en-klare antilichamen die gericht zijn tegen de tetano-spasmine. Deze zogenaamde tetanus-immunoglobulinen (tetanus-antitoxine) worden verkregen uit menselijk bloed. Ze worden gebruikt wanneer de patiënt een open verwonding heeft, maar er geen actieve vaccinatie is. Als getroffen personen vervolgens het passieve tetanusvaccin krijgen, voorkomt dit meestal de symptomen van tetanus of vermindert deze in ieder geval aanzienlijk.
Elk tetanusvaccin, passief of actief, wordt in een spier geïnjecteerd (intramusculair, im), hetzij op de bovenarm of op de dij. Bovendien geven artsen bij een open wond de passieve tetanusimmunisatie in de spieren aan de randen van de wond.
Wat zijn de bijwerkingen?
Zoals bij veel andere medicijnen bestaan ze ook bij tetanusimmunisatie: bijwerkingen. Deze zijn echter in de overgrote meerderheid van de gevallen vrij zeldzaam en onschadelijk. De meest voorkomende bijwerkingen zijn onder meer:
- Tijdelijk ongemak in het maag-darmkanaal (misselijkheid, diarree)
- Hoofdpijn
- Fever
- zwelling, roodheid en pijn op de injectieplaats
Zoals eigenlijk bij alle vaccinaties het geval is, mag men direct na een tetanusvaccinatie geen grote lichamelijke inspanning ondernemen, dat wil zeggen in ieder geval geen zwaar lichamelijk werk doen op dezelfde dag, niet sporten en eventueel ook alcohol vermijden op de dag van vaccinatie. . Een vaccinatie zorgt altijd voor een zekere belasting van het lichaam.
Tetanusvaccinatie tijdens zwangerschap en borstvoeding
Vaccinatie tegen tetanus tijdens de zwangerschap wordt door deskundigen als veilig beschouwd – zowel voor de moeder als voor het ongeboren kind. Als de moeder nog geen basisimmunisatie heeft gekregen, adviseren experts van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) zelfs vaccinatie zo vroeg mogelijk in de zwangerschap met drie doses met tussenpozen van twee en zes maanden.
Ook medische experts zien geen belemmeringen voor tetanusvaccinatie tijdens de borstvoeding.
Hoe moet men gevaccineerd worden?
Het Permanent Comité voor Vaccinatie (STIKO) beveelt expliciet actieve tetanusvaccinatie aan voor mensen van alle leeftijden. In principe is vaccinatie op elk moment mogelijk, met uitzondering van ernstige ziekten en hoge koorts. Dit komt omdat onder deze omstandigheden het immuunsysteem verzwakt is, of al zo druk bezig is dat het mogelijk niet voldoende immuunbescherming tegen het tetanustoxine opbouwt. Een milde verkoudheid vormt echter geen belemmering voor vaccinatie, zoals vaak ten onrechte wordt aangenomen.
De eerste stap is de zogenaamde basisimmunisatie. Het begint in de vroege kinderjaren. De tetanusvaccinatie wordt doorgaans door de arts toegediend samen met andere standaardvaccinaties tegen difterie, polio, kinkhoest, hepatitis B en Haemophilus influenzae type b (Hib). Voor deze zogenaamde zesvoudige vaccinatie adviseren de STIKO-experts momenteel een 2+1 vaccinatieschema – in totaal drie vaccinatiedoses:
- Vanaf de tweede levensmaand injecteren artsen de eerste tetanusvaccinatie (of zesvoudige vaccinatie).
- Op de leeftijd van vier maanden krijgen kinderen de tweede dosis vaccin.
- Op de leeftijd van elf maanden eindigt de basisimmunisatie met de derde tetanusvaccinatie.
Niet alle vaccins zijn goedgekeurd voor het verlaagde 2+1-vaccinatieschema. Als die maar beschikbaar zijn, dienen artsen het vaccin vier keer toe (in de twee, drie, vier en elf maanden van het leven)!
Premature baby's (geboren vóór de 37e week zwangerschap) krijgen altijd vier tetanusvaccinaties (3+1 vaccinatieschema). Naast de bovengenoemde vaccinatiedata injecteert de arts het tetanusvaccin nog een keer in de derde levensmaand – ook als onderdeel van een schema van zes vaccinaties.
Tetanus-boostervaccinatie
Een doorgemaakte tetanusinfectie biedt geen blijvende immuunbescherming! De tetanusvaccinatie is dus nog steeds belangrijk voor mensen die al tetanus hebben gehad.
Vergeet een booster niet!
Hoewel de basisimmunisatie tot de vorming van antilichamen leidt, moet deze met regelmatige tussenpozen worden ververst. Als de tetanusvaccinatie op jonge leeftijd is gegeven, wordt de vaccinatiebescherming telkens met één injectie ververst in het vijfde tot zesde levensjaar en tussen het negende en zestiende levensjaar. Om de vaccinbescherming te behouden, moeten volwassenen zich daarna elke tien jaar opnieuw laten vaccineren.
Difterie, kinkhoest en tetanus: boostervaccinatie in een collectief pakket
De booster in het vijfde levensjaar wordt gegeven in combinatie met de difterievaccinatie en de kinkhoestvaccinatie. De volgende booster voor adolescenten wordt door artsen toegediend als een viervoudige vaccinatie tegen tetanus, difterie, polio en kinkhoest.
Voor volwassenen is de gecombineerde tetanus-difterievaccinatie (Td-vaccinatie) het beste voor boosterbescherming om de tien jaar. STIKO-experts adviseren echter dat volwassenen eenmalig het drievoudige combinatievaccin tegen tetanus, difterie en kinkhoest (Tdap-vaccinatie) krijgen.
Is een tetanusvaccinatie echt nuttig?
Tetanus komt wereldwijd veel voor en is in Duitsland tamelijk zeldzaam. De redenen hiervoor zijn soms de goede levensomstandigheden en hygiënische omstandigheden, maar vooral een hoge tetanusvaccinatiegraad. Maar zelfs in dit land vallen er, ondanks de goede medische zorg, nog steeds doden. Het aantal gevallen is echter blijven afnemen naarmate vaccinatie wijdverspreider is geworden – ter vergelijking: vóór 100 waren er ruim honderd gevallen van tetanus. Omdat de ziekteverwekker bijna overal wordt aangetroffen, blijft tetanusvaccinatie de enige manier om mensen effectief te beschermen. tegen infectie.
Tetanusvaccinatie bij verwondingen
Hoe artsen tegen een wond vaccineren, hangt enerzijds af van de vaccinatiestatus van de getroffen persoon. Aan de andere kant spelen de wondomstandigheden een rol. Voor schone en kleine verwondingen geldt het volgende:
- Personen zonder tetanusvaccinatie of met een onduidelijke vaccinatiestatus: gelijktijdige vaccinatie tegen tetanus, dwz vaccinatie met zowel een actief tetanusvaccin als passieve immunisatie
- Personen met een onvolledige vaccinatiereeks of de laatste boostervaccinatie tegen tetanus meer dan tien jaar geleden: alleen actieve immunisatie
- Personen die de afgelopen tien jaar ten minste drie vaccindoses of een booster hebben gekregen: geen tetanusvaccinatie vereist
- Personen zonder tetanusvaccinatie, met onduidelijke vaccinatiestatus of minder dan drie eerdere vaccinatiedoses: Gelijktijdige vaccinatie (actieve + passieve tetanusvaccinatie).
- Personen met minimaal drie vaccinaties en één booster in de afgelopen vijf jaar: geen vaccinatie nodig
- Personen die minstens drie vaccinaties en één booster meer dan vijf jaar geleden hebben gekregen: actieve tetanusvaccinatie
Bij gelijktijdige vaccinatie injecteren artsen de passieve en actieve immunisaties in verschillende spieren. Tetanusvaccins worden gegeven in de vorm van combinatievaccins.
