Kort overzicht
- Symptomen: Ogen en huid worden geel; verminderde hersenfunctie (encefalopathie), leidend tot verminderde concentratie en bewustzijn; bloedstollingsstoornissen; falen van andere organen mogelijk bij ernstig gevorderde ziekte.
- Ziekteverloop en prognose: Meestal een gevolg van andere chronische leverziekten; acute vorm zonder voorafgaande chronische leverziekte is veel zeldzamer
- Behandeling: Afhankelijk van de oorzaak en het beloop van leverfalen, bijvoorbeeld ontgiftingsmaatregelen voor toxines
- Oorzaak en risicofactoren: chronische leverschade, bijvoorbeeld als gevolg van alcohol- of drugsgebruik; infecties met bepaalde virussen (bijv. meerdere hepatitisvirussen); vergiftiging
- Diagnose: medische geschiedenis, lichamelijk onderzoek, bloedonderzoek, röntgenfoto of echografie van de lever
- Preventie: matige alcoholconsumptie, evenwichtige voeding, vaccinaties tegen relevante virusinfecties, behandeling van chronische reeds bestaande aandoeningen
Wat is leverfalen?
Bij leverfalen (leverinsufficiëntie) falen verschillende functies van de lever geleidelijk. Dit is gevaarlijk omdat de lever veel vitale functies in het lichaam vervult: het is het belangrijkste orgaan voor de stofwisseling en, met een gewicht van gemiddeld 1.5 kilogram, de grootste klier in het menselijk lichaam.
De lever is ook verantwoordelijk voor de afbraak van medicijnen, alcohol en verontreinigende stoffen (“ontgifting”). Verschillende ziekten, veel alcohol en een dieet met veel suiker en vet belasten de lever op de lange termijn en leiden soms tot de ontwikkeling van leververvetting en/of cirrose. De lever is echter in staat een groot deel van zijn taken langdurig uit te voeren, zelfs met aanzienlijk minder functionerende cellen.
Als er leverfalen optreedt, is de lever al ernstig beschadigd. Leverfalen ontstaat chronisch (chronisch leverfalen) of zeer snel, bijvoorbeeld als gevolg van een infectie of vergiftiging (acuut leverfalen). In beide gevallen is het een gevaarlijke aandoening die onmiddellijk moet worden behandeld.
Wat zijn de symptomen?
Hoewel veel leverziekten in de beginfase onopgemerkt blijven, vertoont leverfalen symptomen die vrij karakteristiek zijn. De volgende symptomen worden beschouwd als leidende symptomen van leverfalen:
- Het wit van de ogen (sclera) en de slijmvliezen worden geel; Naarmate de ziekte vordert, krijgt de huid ook een gelige kleur. Dit is wat artsen geelzucht noemen.
- Bovendien treden er stoornissen van de bloedstolling op, die zich bijvoorbeeld manifesteren in frequente bloedingen onder de huid. Dit wordt hemorragische diathese genoemd.
Bovendien resulteert leverfalen soms in een typische respiratoire geur van rauwe lever (foetor hepaticus) en soms in pijnlijk ongemak in de bovenbuik. In vergevorderde stadia daalt de bloeddruk vaak en versnelt de ademhaling. Nadat de getroffen persoon steeds vermoeider wordt en bijna uitsluitend slaapt, raakt hij in de loop van hepatische encefalopathie in een zogenaamd hepatisch coma.
Hepatische encefalopathie
Leverfalen leidt vaak tot hersenstoornissen. Lees er alles over in het artikel Hepatische encefalopathie.
Hoe wordt leverfalen behandeld?
Acuut of acuut-op-chronisch leverfalen vereist onmiddellijke behandeling op een intensive care-afdeling. De behandeling hangt voornamelijk af van de oorzaak van de leverbeschadiging, dus een nauwkeurige diagnose is erg belangrijk. Patiënten bij wie leverfalen het gevolg is van bijvoorbeeld vergiftiging, krijgen onmiddellijk een maagspoeling en, indien mogelijk, een tegengif. Bij bepaalde virale infecties zoals hepatitis B is antivirale therapie vaak nuttig.
Leverfalen: therapie door transplantatie
In sommige gevallen – vooral bij een reeds beschadigde lever – is de kans klein dat het orgaan herstelt en zijn functies hervat. In dit geval worden patiënten onmiddellijk overgebracht naar een transplantatiecentrum, waar ze zo snel mogelijk een nieuwe lever krijgen. Indien nodig kan het voldoende zijn om alleen de linker leverkwab te vervangen (auxiliaire gedeeltelijke orthotope levertransplantatie, APOLT). Bij acuut leverfalen heeft ongeveer de helft van de patiënten een levertransplantatie nodig.
Out-of-body (extracorporale) leververvangingsprocedures zoals gespecialiseerde leverdialyse worden medisch onderzocht en vormen nog geen standaardtherapie.
Ziekteverloop en prognose
Leverfalen is een ernstige aandoening die onmiddellijke behandeling vereist. De verschillende leverfuncties zijn essentieel voor het overleven van het lichaam. Als de behandeling te laat komt, is de prognose slecht. Hoe jonger de getroffen persoon en hoe minder ernstig de onderliggende ziekte, hoe groter de kans op herstel.
Leverfalen: oorzaken en risicofactoren
In principe kan leverfalen heel verschillende oorzaken hebben. Leverfalen wordt vaak voorafgegaan door een leverziekte die al maanden of jaren aanwezig is. Uiteindelijk gaan de verschillende functies van de lever kapot, omdat het lichaam de opgelopen schade niet meer kan compenseren. Er is dan sprake van chronisch leverfalen en bij een plotselinge ernstige verslechtering ook van acuut-op-chronisch leverfalen.
Chronisch leverfalen ontstaat bijvoorbeeld vaak wanneer jarenlang alcoholmisbruik steeds meer levercellen vernietigt en het weefsel littekens krijgt (cirrose). Leverfalen als gevolg van kanker is ook mogelijk als de levercellen degenereren of een kwaadaardige tumor zich vanuit een ander orgaan ‘verspreidt’. In sommige gevallen verloopt een chronische virusinfectie zoals hepatitis C ook ernstig en veroorzaakt uiteindelijk leverfalen.
Acuut leverfalen betekent dat de leverfunctie instort zonder dat er sprake is van een eerdere ziekte op de lange termijn. Dit komt veel minder vaak voor. Mogelijke redenen voor het plotseling optreden van leverfalen in korte tijd zijn onder meer:
- Vergiftiging: In de meeste gevallen wordt toxische leverschade veroorzaakt door een overdosis medicijnen zoals paracetamol, of, minder vaak, tuberculosemedicijnen en bepaalde kruidengeneesmiddelen in veel te hoge doses. Vergiftiging met paddenstoelen (bijvoorbeeld knolbladschimmel), medicijnen (bijvoorbeeld ecstasy) en chemicaliën veroorzaken soms ook acuut leverfalen.
Minder vaak voorkomende oorzaken van acuut leverfalen zijn auto-immuunhepatitis, de erfelijke ziekte van Wilson en complicaties tijdens de zwangerschap – acute leververvetting tijdens de zwangerschap of het HELLP-syndroom. In maximaal 20 procent van de gevallen blijft de oorzaak van de leverontsteking onduidelijk. Artsen spreken dan van cryptogene hepatitis.
Onderzoeken en diagnose
Veel mensen met leverfalen zijn al langere tijd onder medische behandeling vanwege bepaalde eerdere ziekten en er is een belasting van de lever bekend (chronische leverinsufficiëntie). Dit maakt de diagnose eenvoudiger. Acuut leverfalen zonder reeds bestaande aandoeningen komt minder vaak voor.
Klinische symptomen zoals geelzucht en fladderende ogen doen de arts al snel denken dat de lever niet goed werkt. Tijdens een lichamelijk onderzoek palpeert hij de bovenbuik om te voelen of de lever vergroot of verkleind is. Hij neemt ook bloed af om leverfalen te diagnosticeren. Verschillende laboratoriumwaarden van het bloedbeeld onderbouwen het vermoeden van chronisch of acuut leverfalen. Deze omvatten bijvoorbeeld veranderde stollingswaarden, transaminasen, bilirubine of ammoniak.
Verder onderzoek is afhankelijk van de vermoedelijke oorzaak, de klachten en het beloop van het leverfalen. Soms neemt de arts een monster leverweefsel (leverbiopsie) voor laboratoriumonderzoek. Soms worden ook beeldvormingsprocedures uitgevoerd, zoals een speciaal echografisch onderzoek (duplex-echografie) of een röntgenfoto van de borstkas.
Bij een bepaald onderzoek, ‘invasieve bloeddrukmeting’, wordt soms een katheter gebruikt om de bloeddruk in specifieke bloedvaten te meten. Als er sprake is van vochtophoping in de hersenen (hersenoedeem), gebruiken artsen een sonde om de intracraniale druk te meten via een klein gaatje in de schedel.
Leverfalen: preventie
- Zorg ervoor dat u met mate alcohol consumeert.
- Vermijd overmatig suiker en vet in uw dieet.
- Laat chronische ziekten (zoals diabetes) altijd goed behandelen en aanpassen.
- Zich onthouden van medicijnen; Zorg ervoor dat u indien nodig steriele naalden gebruikt.
- Bescherm uzelf met condooms tijdens geslachtsgemeenschap als u niet zeker bent van mogelijke infecties van uw seksuele partner.
- Zorg ervoor dat u, voordat u naar het buitenland reist, voldoende vaccinaties heeft (bijvoorbeeld tegen hepatitis A en B).
- Volg de regels voor voedsel- en drinkwaterhygiëne, vooral als u naar het buitenland reist.
- Als u medicijnen gebruikt, volg dan nauwkeurig de aanbevolen doseringen. Houd ze buiten het bereik van kinderen.
- Eet geen paddenstoelen en planten waarvan u de soort en herkomst niet zeker weet. Vergiftiging is een veelvoorkomende oorzaak van acuut leverfalen.
