Wat is kunstmatige inseminatie?
De term kunstmatige inseminatie omvat een reeks behandelingen voor onvruchtbaarheid. Kortom, reproductieve artsen helpen de voortplanting enigszins, zodat het ei en het sperma elkaar gemakkelijker kunnen vinden en met succes kunnen samensmelten.
Kunstmatige inseminatie: methoden
De volgende drie methoden voor kunstmatige inseminatie zijn beschikbaar:
- Spermaoverdracht (inseminatie, intra-uteriene inseminatie, IUI)
- In-vitrofertilisatie (IVF)
- Intracytoplasmatische sperma-injectie (ICSI)
Behalve bij spermaoverdracht vindt kunstmatige inseminatie plaats buiten het vrouwelijk lichaam. Sperma en eicel moeten dus eerst uit het lichaam worden verwijderd en dienovereenkomstig worden voorbereid.
Nadere inlichtingen
Meer over de procedure en de voor- en nadelen van de afzonderlijke methoden leest u in de artikelen Inseminatie, IUI, IVF en ICSI.
Cyclusbewaking
Wat is de procedure van kunstmatige inseminatie?
De procedure van kunstmatige inseminatie hangt af van de organische oorzaken van onvruchtbaarheid. Pas na een exacte diagnose kan de arts beslissen welke procedure het meest geschikt is.
Ook al is elke reproductietechniek in detail enigszins verschillend, toch zijn bij alle reproductietechnieken de volgende stappen te onderscheiden:
Het verkrijgen van spermacellen.
Om de bevruchting te bevorderen, hebben artsen zaadcellen nodig. Het verzamelen of extraheren kan op verschillende manieren gebeuren. Welke in elk individueel geval wordt gekozen, wordt bepaald door het individuele geval. In principe mogelijk zijn:
- masturbatie
- Chirurgische extractie uit de zaadbal (TESE, testiculaire sperma-extractie)
- chirurgische extractie uit de bijbal (MESA, microchirurgische epididymale sperma-aspiratie)
Om te leren hoe sperma-extractie uit de testikels of epididymis werkt, zie het artikel TESE en MESA.
Behandeling met hormonale stimulatie
Belangrijke stimulatieprotocollen zijn het korte protocol en het lange protocol:
Kort protocol
Het korte protocol duurt ongeveer vier weken. Vanaf de tweede of derde dag van de cyclus injecteert de patiënte zichzelf dagelijks onder de huid met het stimulerende hormoon (FSH of hMG = humaan menopauzale gonadotrofine). Ze kan haar partner ook vragen om haar de kant-en-klare injectie te geven. Vanaf ongeveer de zesde dag van de stimulatiecyclus wordt ook het hormoon GnRH (gonadotropine-releasing hormoon) toegediend. Het voorkomt spontane ovulatie (“downregulatie”).
Als de arts bij de controle ongeveer tien dagen na aanvang van de behandeling vaststelt dat de follikels goed zijn volgroeid, geeft hij de vrouw het hormoon hCG (humaan choriongonadotrofine). Het veroorzaakt de ovulatie. Na 36 uur – vlak voor de eisprong – worden de follikels vervolgens door middel van een punctie verwijderd.
Lang protocol
Afhankelijk van het protocol kan hormonale stimulatie ook worden uitgevoerd met tabletten of met een combinatie van injecties en tabletten.
Eicelverzameling (preciezer gezegd: follikelpunctie)
Voor het ophalen van de eicellen of follikels bestaan de volgende mogelijkheden:
- Verwijdering van rijpe eicellen (follikelpunctie na hormoonbehandeling)
- Verwijdering van onrijpe eicellen (IVM, in vitro rijping)
Nadere inlichtingen
Om te leren hoe onrijpe eieren kunnen worden gebruikt bij kunstmatige inseminatie, zie het artikel In Vitro Maturation.
Embryo-overdracht
Na kunstmatige inseminatie buiten het lichaam (ICSI, IVF) is het inbrengen van de bevruchte eicellen in de baarmoeder (transfer) de belangrijkste stap op weg naar een zwangerschap. Gebeurt dit binnen drie dagen na de bevruchting, dan spreekt men van embryotransfer.
Op welk tijdstip de overdracht het beste kan plaatsvinden, verschilt van persoon tot persoon.
Overdracht van blastocysten
Als er meer eieren beschikbaar zijn, kan het zinvol zijn om nog wat langer te wachten. Door de ontwikkeling van nieuwe voedingsoplossingen kunnen de eieren nu tot zes dagen buiten het vrouwelijk lichaam blijven groeien.
Als de cellen zich na de bevruchting delen, worden binnen de eerste drie dagen blastomeren uit de eieren gevormd, die vervolgens op ongeveer de vijfde dag het blastocystenstadium bereiken. Slechts 30 tot 50 procent van alle bevruchte cellen haalt dit stadium. Als de overdracht vijf tot zes dagen na de bevruchting plaatsvindt, wordt dit blastocystoverdracht genoemd.
Voor wie is kunstmatige inseminatie geschikt?
Kunstmatige inseminatie helpt paren met een vruchtbaarheidsstoornis (man en/of vrouw) en lesbische paren om een kind te krijgen. Kunstmatige inseminatie biedt kankerpatiënten voorafgaand aan chemo- of radiotherapie ook de kans om later een kind te krijgen.
Kunstmatige inseminatie: voorwaarde
Kunstmatige inseminatie is in Europa het best geregeld voor getrouwde heteroseksuele paren. Naast een betrokken partnerschap moet een koppel aan andere eisen voldoen, zoals:
- duidelijke medische indicatie
- Verplichte begeleiding bij kunstmatige inseminatie (geassisteerde voortplantingstechnologie, ART)
- HIV-test
- Rubella- en waterpokkenvaccinatie
- Aanbevolen: tests op toxoplasmose, chlamydia, hepatitis.
Kunstmatige inseminatie: lesbische paren
Kunstmatige inseminatie: alleenstaande vrouwen
Voor anonieme spermadonatie in Duitsland, Oostenrijk en Zwitserland is een vast partnerschap, in het beste geval met een huwelijksakte, verplicht. Vrouwen zonder partner hebben nauwelijks kans op kunstmatige inseminatie – alleenstaande vrouwen die kinderen willen krijgen zullen in dit land moeilijk een dokter of een spermabank voor kunstmatige inseminatie kunnen vinden. Reden zijn juridische grijze gebieden. Voor alleenstaande vrouwen uit Duitsland, Oostenrijk en Zwitserland zijn landen als Denemarken, waar anonieme spermadonatie is toegestaan, daarom aantrekkelijk. Of ze proberen een zogenaamde zelf- of thuisinseminatie.
Kunstmatige inseminatie: kansen op succes
Kunstmatige inseminatie is niet voor alle paren succesvol. Soms is het een hobbelige weg met mislukte pogingen, tegenslagen, psychologische en fysieke stress. Sommige paren houden uiteindelijk hun gewenste kind in de armen, terwijl bij anderen de kunstmatige inseminatie zijn grenzen bereikt.
Kunstmatige inseminatie werkt het beste bij vrouwen tot 35 jaar, waarna het zwangerschapspercentage snel daalt en bij vrouwen boven de 45 bijna nul nadert. De reden hiervoor is de kwaliteit van de eicellen, die afneemt met de leeftijd. Hoe ouder de vrouw, hoe groter het risico op een miskraam en misvorming. Als de trend om op latere leeftijd een gezin te stichten aanhoudt en eiceldonatie verboden blijft, zou het invriezen van de eigen eicellen en het sperma van een vrouw op jonge leeftijd (sociale bevriezing) belangrijker kunnen worden.
Meer informatie
Lees meer over het invriezen van eieren op jonge leeftijd en waarom de methode in sommige landen nog niet ingeburgerd is in het artikel Sociaal invriezen.
Kunstmatige inseminatie: kansen per methode
Richtlijnen: Kunstmatige inseminatie in Duitsland, Oostenrijk en Zwitserland
Als er na meerdere bevruchtingspogingen geen zwangerschap plaatsvindt, is dat voor het koppel deprimerend en moeilijk te aanvaarden. Er zijn echter ook grenzen aan de geneeskunde: fysiek, methodologisch en juridisch. In Duitsland, Oostenrijk en Zwitserland is niet alles toegestaan wat technisch mogelijk is.
Voor- en nadelen van kunstmatige inseminatie
Er bestaan verschillende risico's en complicaties bij kunstmatige inseminatie. Zo kunnen de volgende problemen optreden:
- hyperstimulatie syndroom
- bacteriële infectie
- letsel aan blaas, darmen en bloedvaten als gevolg van een lekke band
- Meerlingzwangerschappen: paren moeten vrij zijn – bij kunstmatige inseminatie zijn tweelingen zeldzaam, omdat er meestal twee embryo's worden ingebracht. Bovendien resulteren tweelingen vaak in vroeggeboorte en keizersnede.
- licht verhoogd percentage miskramen (vooral als gevolg van de hogere leeftijd van de vrouwen)
- psychologische stress
Ondanks alle risico's en complicaties biedt kunstmatige inseminatie uiteraard een groot voordeel: de kans om de langverwachte kinderwens te vervullen ondanks vruchtbaarheidsproblemen, kanker of een homoseksueel partnerschap.
