Kort overzicht
- Wat is hallux valgus? Meestal pijnlijke afwijking van de grote teen (medische hallux) naar de buitenkant van het lichaam (medische valguspositie). Meest voorkomende misvorming van de voorvoet. Het treft vooral vrouwen van middelbare en oudere leeftijd.
- Symptomen: In het gebied van het metatarsofalangeale gewricht staat de grote teen schuin naar de buitenkant van het lichaam. Op dit punt verschijnen pijn en een verdubbelde, rode huid.
- Oorzaken: bijvoorbeeld te strakke en/of te hoge schoenen, aanleg (zwak bindweefsel), spreidvoet of andere reeds bestaande misvormingen
- Behandeling: conservatieve methoden zoals gymnastiek, spalken, steunen; indien nodig een operatie om de misvorming te corrigeren
- Verantwoordelijke specialist: orthopeed of voetchirurg
- Prognose: Conservatieve maatregelen kunnen een toename van de misvorming voorkomen, maar kunnen deze niet ongedaan maken. Dit kan alleen worden bereikt door middel van een operatie (hoog slagingspercentage).
Hallux valgus: behandeling
Afhankelijk van hoe ernstig de misvorming van de grote teen is, kunnen verschillende vormen van hallux valgus therapie worden overwogen. Ze zijn gericht op het verminderen van bestaande pijn, het corrigeren van de misvorming of het voorkomen dat deze zich verder ontwikkelt. De therapie heeft tevens tot doel de normale functionaliteit van de voet en de grote teen te behouden of te herstellen.
Niet-chirurgische hallux valgusbehandeling
Fysiotherapie en teenoefeningen
Mensen met hallux valgus kunnen zelf actie ondernemen: Regelmatige teenoefeningen zijn zeker het proberen waard. Het versterkt de spieren en voetpezen. Dit is vooral handig bij milde hallux valgus om te voorkomen dat de scheve stand nog duidelijker wordt. Als preventieve maatregel kunnen teenoefeningen ervoor zorgen dat de verkeerde uitlijning zich überhaupt niet ontwikkelt.
Zo kunt u uw voet regelmatig over een tennisbal of een zogenaamde egelbal (rubberen bal met afgeronde ‘spikes’) laten rollen. Hierdoor wordt de dwarsboog van de voet opgebouwd. Op blote voeten lopen versterkt ook de vaak geatrofieerde voetstructuren. Dit laatste kan het beste worden gedaan op oneffen ondergrond zoals grind, zand, gras of schorsmulch. Dit stimuleert de voet meer dan lopen op een gladde ondergrond.
Vraag uw arts of fysiotherapeut om geschikte oefeningen voor hallux valgus-therapie thuis!
Hallux valgus spalk
Een hallux valgus spalk is ontworpen om de grote teen naar de binnenkant van de voet te duwen – dat wil zeggen weg van de andere tenen – door mechanische druk uit te oefenen. Door de spieren en pezen aan te passen, kan het ongemak na verloop van tijd worden verminderd.
Er zijn verschillende systemen en uitvoeringen voor hallux valgus spalken. Sommige worden alleen 's nachts gedragen. Anderen passen ook in normale kant-en-klare schoenen en kunnen overdag worden gedragen.
Volgens de huidige opinie kunnen spalken een bestaande misvorming niet corrigeren, maar alleen de pijn verlichten en de progressie van de misvorming vertragen.
Alternatieven voor de spalk
Naast de hallux valgus spalk zijn er diverse andere mogelijkheden voor een niet-chirurgische behandeling van de misvorming:
Een hallux valgusbrace is vooral zinvol als de patiënt een spalk niet goed verdraagt. De brace verdeelt de druk op de grote teen gelijkmatiger. Voor de juiste “drukmeting” is echter de juiste maat steun belangrijk. Vraag hierover advies aan een specialist (bijvoorbeeld een orthopedisch technicus).
Ook speciale hallux valgusschoenen kunnen nuttig zijn, vooral om de pijn te verlichten. Deze schoenen zijn meestal ruimer aan de voorvoet dan normale schoenen. Dit betekent dat de voorvoet niet ingesnoerd is.
Er zijn ook speciale hallux valgus inlegzolen. Ze ondersteunen de middenvoet met een bolvormig kussen (pad) en ontlasten zo het voorvoetgebied. De inlegzolen kunnen gedragen worden met hallux valgus schoenen of normale schoenen.
Er zijn andere opties voor conservatieve hallux valgus-behandeling. Naast teenspreiders, teenkussentjes en bunionrollers vallen hier ook taping onder:
Drugs therapie
Als hallux valgus-patiënten niet op een andere manier met hun pijn kunnen omgaan, kunnen ze hun toevlucht nemen tot pijnstillers. Artsen raden gewoonlijk niet-steroïde anti-inflammatoire geneesmiddelen (NSAID's) aan, zoals acetylsalicylzuur (ASA) of ibuprofen. Vraag uw arts om advies!
Chirurgische hallux valgusbehandeling
Als conservatieve behandelmethoden niet werken of de pijn te hevig is, is een operatie bij hallux valgus ook een optie. Er zijn nu ongeveer 150 tot 200 verschillende soorten hallux valgus-operaties. Slechts een handvol hiervan wordt in de praktijk uitgevoerd.
De verschillende chirurgische ingrepen volgen doorgaans een soortgelijk basisprincipe. Het doel is om de normale anatomische omstandigheden zo goed mogelijk te herstellen. De voet en de grote teen zouden weer normaal moeten “functioneren” en de pijn zou moeten verdwijnen of in ieder geval afnemen. Het hangt echter altijd van de individuele uitgangspositie af welk chirurgisch doel mogelijk is met een halluxoperatie.
Bij milde tot matige hallux valgus-misvormingen is het resultaat meestal goed. Dit betekent dat de patiënt pijnvrij is (en blijft) en dat de grote teen in een normale stand staat.
Hoe werkt een hallux valgus-operatie?
Om de operatie goed te kunnen plannen, zijn een medisch onderzoek en röntgenfoto’s van de voet van groot belang. Niettemin geven deze de arts slechts een ruwe richtlijn. Pas tijdens de operatie kan hij de situatie nauwkeurig beoordelen, bijvoorbeeld de toestand van het kraakbeen in het middenvoetsbeentje. Daarom beslissen ze vaak pas op korte termijn over een specifieke chirurgische methode.
In principe verloopt een hallux valgus-operatie als volgt:
- De arts maakt het metatarsofalangeale gewricht van de grote teen los van het samengetrokken gewrichtskapsel en maakt het los van de pezen om het beweegbaar te maken.
- Het middenvoetsbeentje wordt doorgesneden (osteotomie) en verplaatst in de richting van de andere tenen. Dit corrigeert de belangrijkste oorzaak van hallux valgus: de buitensporige hoek tussen de eerste twee middenvoetsbeentjes.
- Het middenvoetsbeentje wordt met kleine schroeven op zijn plaats vastgezet totdat het volledig genezen is. In de regel blijven deze echter permanent in het bot zitten (ze veroorzaken meestal geen problemen).
- Ten slotte verwijdert de arts de typische zwelling boven het metatarsofalangeale gewricht (pseudo-exostose) en sluit de gewrichtscapsule en weefsellagen.
Wat gebeurt er na de operatie?
Na de operatie moet de voet gedurende minimaal vier weken zoveel mogelijk worden ontlast. Hierdoor kunnen de ligamenten en botten in rust genezen. Fysiotherapeutische maatregelen kunnen ook in deze fase de regeneratie ondersteunen.
Vervolgens wordt de voet gedurende nog eens vier weken langzaam geacclimatiseerd aan het dragen van het gewicht en de gewichtsverdeling. Na ongeveer acht weken kunnen de getroffenen normaal gesproken weer lopen. Sporten zou na ongeveer 12 weken weer mogelijk moeten zijn.
Wat zijn de risico's van de operatie?
In principe is een hallux valgus-operatie een ingreep met laag risico en doorgaans weinig impact (minimaal invasieve chirurgische methoden). Zoals bij elke operatie zijn er echter enkele algemene risico's, zoals bloedingen of letsel aan zenuwen of bloedvaten.
Bovendien kan de pijn ondanks een hallux valgus-operatie aanhouden. Soms is er ook sprake van een terugval (recidief): de verkeerde stand van de grote teen vormt zich opnieuw. In zeer zeldzame gevallen verdragen patiënten de gebruikte fixatieschroeven niet (intolerantiereacties).
Omdat de voet vrij ver van het hart verwijderd is, kan het bloed ook een back-up maken. Het is daarom niet ongebruikelijk dat het voetweefsel drie tot twaalf maanden na een hallux valgusoperatie gezwollen blijft.
Hallux valgus: oorzaken en risicofactoren
- Vaak te krappe schoenen dragen en/of een hoge hak hebben: bij dergelijke schoenen worden de tenen samengedrukt. Een hoge hak zorgt ook voor meer druk op de metatarsofalangeale gewrichten.
- Andere voetafwijkingen: Hallux valgus kan bijvoorbeeld het gevolg zijn van een spreidvoet. In dit geval wordt de dwarsboog in het voorvoetgebied afgeplat en bewegen de middenvoetsbeentjes uit elkaar. Eelt op de voetzolen kan een indicatie zijn van een spreidvoet, die vaak symptoomvrij is.
- Predispositie: Meestal worden meerdere mensen in een gezin getroffen door hallux valgus. Deskundigen zijn daarom van mening dat de misvorming of de factoren die deze bevorderen, erfelijk kunnen zijn. Ouders met (voormalige) hallux valgus moeten daarom de voeten van hun kinderen regelmatig controleren: Verkeerde houdingen kunnen in de kindertijd en adolescentie nog gemakkelijk worden gecorrigeerd.
- Overmatige kracht: Als u bijvoorbeeld met uw voet tegen een deur etc. stoot, kunnen delen van het gewrichtskapsel afscheuren en kunnen de trekkrachten in de voet uit balans raken. Dit kan resulteren in een hallux valgus. Hoe groter de trekkracht in de “verkeerde richting”, hoe meer de grote teen afwijkt, wat op zijn beurt de trekkracht vergroot, enzovoort.
- Overig: Reumatische aandoeningen, aangeboren misvormingen of een botbreuk die in de verkeerde positie is genezen, kunnen (in zeldzame gevallen) ook een kromming van de grote teen bevorderen.
Hallux valgus is met het blote oog te herkennen aan de typische misvorming: de grote teen is in het gebied van het metatarsofalangeale gewricht naar de buitenkant van het lichaam gebogen richting de aangrenzende tenen in plaats van een vrijwel rechte lijn te vormen.
Bovendien is de huid op dit punt vaak rood en erg verdikt. Soms lijkt het alsof zich daar een nieuw bot heeft gevormd. Dit is de reden waarom dit hallux valgus-symptoom ook bekend staat als pseudo-exostose (Grieks: pseudês = onwaar; exostose = groei van nieuwe botsubstantie). In werkelijkheid gaat het echter niet om de botmassa, maar om de kop van het middenvoetsbeentje, dat naar de binnenrand van de voet wordt gedrukt, en de gezwollen huid daarboven.
Een bijzondere vorm van hallux valgus is de zogenaamde hallux valgus interphalangeus. In dit geval is de hoek tussen de middenvoetsbeentjes normaal: alleen de vingerkootjes van de grote teen wijken af in de richting van de andere tenen.
De omvang van de misvorming laat geen conclusies toe over de ernst van de pijn! Soms veroorzaakt zelfs een licht uitgesproken hallux valgus hevige pijn. Andere mensen hebben ondanks een ernstige misvorming weinig pijn. Af en toe veroorzaakt hallux valgus helemaal geen merkbaar of beperkend ongemak.
Hallux valgus: onderzoeken en diagnose
Er zijn geen complexe diagnostische maatregelen nodig om hallux valgus te diagnosticeren. In de regel is het geoefende oog van een arts, idealiter een orthopeed of voetchirurg, voldoende. Zij inspecteren uw voet zorgvuldig en letten op zwellingen, eelt en de stand van de tenen en gewrichten. Ze zullen ook de voet palperen en uw pols voelen
In de meeste gevallen wordt ook een röntgenfoto gemaakt – in staande positie, met het gewicht van het lichaam op de voet (belastende röntgenfoto). Hierdoor is het mogelijk om bijvoorbeeld verschillende hoeken of de mate van artrose te bepalen.
Alleen bij speciale vragen wordt een MRI (magnetische resonantie of magnetische resonantie beeldvorming) van de voet uitgevoerd.
Hallux valgus: progressie en prognose
Zonder behandeling verergert de misvorming van de grote teen bij hallux valgus in de loop der jaren meestal. De constante druk op het metatarsofalangeale gewricht van de grote teen kan er ook voor zorgen dat dit verslijt (artrose).
Als fysiotherapie, spalken etc. de klachten niet voldoende kunnen verbeteren en/of de pijn hevig is, wordt er een operatie uitgevoerd. Het slagingspercentage is hoog: volgens de vakliteratuur behaalt een hallux valgus-operatie bij ongeveer 85% van de behandelde patiënten een zeer goed tot goed resultaat.
Na chirurgische correctie van een hallux valgus kunt u gedurende een bepaalde periode niet werken of sporten. Hoe lang deze fase duurt, is afhankelijk van het beroep of de discipline in kwestie. Bij fysiek zwaar werk kan de gedwongen pauze maximaal tien weken duren. Voordat u gaat sporten, moet u ongeveer 12 weken wachten. Hallux valgus-patiënten kunnen nauwkeurigere aanbevelingen krijgen van hun arts.
