Kort overzicht
- Symptomen: Brandende pijn tijdens het plassen, afscheiding uit de urethra (bij mannen), etterende of bloederige afscheiding uit de vagina, conjunctivitis als de ogen geïnfecteerd zijn, minder vaak algemene ziektesymptomen zoals koorts, gewrichtspijn, huiduitslag. Symptomen komen niet altijd voor.
- Behandeling: gelijktijdige toediening van twee verschillende antibiotica (zogenaamde duale therapie), therapie van de besmette persoon en zijn seksuele partners.
- Diagnose: detectie van de gonorroe-pathogeen met een uitstrijkje, creatie van een bacteriecultuur, test op antibioticaresistentie
- Preventie: condoomgebruik vermindert het risico, regelmatige tests voor mensen met een verhoogd risico op infectie
Wat is gonorroe?
Gonorroe is een seksueel overdraagbare aandoening (SOA). Gonorroe is daarom een van de seksueel overdraagbare aandoeningen. De oorzaak van gonorroe zijn bacteriën die gonokokken worden genoemd (Neisseria gonorrhoeae). De dermatoloog Albert Neisser ontdekte de ziekteverwekkers in 1879.
Tegenwoordig behandelen artsen pasgeborenen met een gonokokkeninfectie met antibiotica, die de kinderen als injectie krijgen. Een dergelijke behandeling van zuigelingen is zelden nodig omdat zwangere vrouwen in het kader van preventieve onderzoeken ook op gonorroe worden gescreend.
Incidentie en frequentie van gonorroe
Het aantal gevallen van gonorroe daalde al enkele jaren. Sinds het midden van de jaren negentig is er echter een toename van het aantal gevallen van gonorroe waargenomen. Gonorroe treft vooral jongere volwassenen tussen de 1990 en 15 jaar, waarbij zowel vrouwen als mannen ziek worden.
Wat zijn de symptomen?
Typische symptomen van gonorroe in de vroege stadia zijn ontstekingen van de urinewegen en geslachtsorganen en een etterende afscheiding uit de urethra. In veel gevallen gaat een gonorroe-infectie echter niet gepaard met een typisch uiterlijk en treden er geen symptomen op (stille infectie).
Het probleem is dat mensen die geen tekenen van gonorroe opmerken, meestal niet weten dat ze een besmettelijke ziekte hebben. Gonorroe wordt dus vaak onbewust doorgegeven. Dit betekent een hoog risico op de onopgemerkte verspreiding van gonorroe.
Acute gonorroesymptomen bij mannen:
- Brandende pijn bij het urineren (dysurie). In extreme gevallen ontstaat er een gevoel van “gebroken glas in de urethra”. Oorzaken van symptomen zijn ontsteking van de urethra (urethritis).
- Gonorroe veroorzaakt roodheid van de eikel rond de urethrale opening, mogelijk ook pijnlijke zwelling van de penis en voorhuid
- Zonder behandeling stijgen de bacteriën op naar de mannelijke geslachtsorganen, waar ze bijvoorbeeld een ontsteking van de prostaat of epididymitis veroorzaken.
- Bij anale geslachtsgemeenschap is het mogelijk dat gonorroe een ontsteking in het rectum veroorzaakt (rectale gonorroe). Het is bijvoorbeeld merkbaar door mucopurulente mengsels in de ontlasting en pijn tijdens de ontlasting.
Acute gonorroesymptomen bij vrouwen:
- In de vroege stadia zijn de symptomen van gonorroe meestal zeer mild. Mogelijke symptomen zijn vaginale afscheiding en een licht branderig gevoel bij het urineren. De afscheiding uit de vagina ruikt soms vies.
- Ontsteking van de baarmoederhals (cervicitis) wordt bijvoorbeeld aangegeven door een etterende of bloederige afscheiding.
- Rectale gonorroe komt vaak voor bij vrouwen wanneer de ziekteverwekker zich vanuit de geslachtsorganen naar het rectum verspreidt (secundaire infectie).
Zonder behandeling bestaat het risico op chroniciteit van gonorroesymptomen. In dit geval verdwijnen de lokale symptomen op de slijmvliezen grotendeels, maar dringen de ziekteverwekkers door tot diepere weefsellagen, waar ze meestal chronische ontstekingen veroorzaken.
Bij beide geslachten bestaat in zeldzame gevallen de mogelijkheid dat de ziekteverwekkers zich door het hele organisme verspreiden en ook in andere delen van het lichaam gonorroesymptomen veroorzaken. Ongeveer twee tot drie weken na infectie verschijnen symptomen van gonorroe, waaronder koorts, huidveranderingen (zoals huiduitslag of puntvormige bloedingen), pijnlijke gewrichtsontsteking en ontsteking van de peesmantel. Artsen spreken ook van een verspreide gonokokkeninfectie (DGI).
Zelfs bij volwassenen komt af en toe een infectie van de ogen met gonokokken voor. In de meeste gevallen gaat het om ‘overgedragen’ bacteriën bij personen met een bestaande genitale gonorroe-infectie. Ooginfectie (gonokokkenoftalmie) bij volwassenen is zeer acuut en verloopt meestal slechter dan bij pasgeborenen.
Als u bij uzelf of uw partner gonorroesymptomen vermoedt, wees dan niet bang om naar een arts te gaan!
Hoe raak je besmet?
Als de ziekteverwekkers zich in de keel van een besmette persoon bevinden, kan infectie met gonorroe via contact met de tong, bijvoorbeeld tijdens het kussen, niet worden uitgesloten.
Als een zwangere vrouw gonorroe heeft, is de kans groot dat de baby tijdens het geboorteproces besmet raakt. Meestal ontwikkelt het kind dan conjunctivitis (gonokokkenconjunctivitis). Indien onbehandeld, verspreidt de infectie zich naar andere delen van het oog, zoals het hoornvlies, en leidt in sommige gevallen tot blindheid (“neonatale blennorroe”).
Vooral bij vrouwen zijn de symptomen van gonorroe vaak zeer mild en moeilijk op te sporen. Hierdoor bestaat het risico dat de infectie ongemerkt wordt verspreid. Mensen die seksuele diensten aanbieden of gebruiken en mensen met vaak wisselende seksuele partners lopen een groter risico om gonorroe op te lopen.
Wat helpt tegen gonorroe?
Antibiotica zijn geschikt voor gonorroetherapie. In het verleden werd penicilline voornamelijk gebruikt voor de behandeling van gonorroe. De laatste jaren duiken penicilline-resistente gonokokkenstammen uit Azië en Afrika steeds vaker op. Daarom gebruiken artsen nu andere antibiotica om gonorroe te behandelen.
In de meeste gevallen van gonorroe sterven de gonokokken binnen 24 uur na toediening van de effectieve antibiotica en zijn daarna niet meer aantoonbaar.
Niettemin is het bij gonorroe van belang dat de behandeling zich over een voldoende periode uitstrekt. Als de gonorroetherapie te vroeg wordt gestopt, bevordert dit de ontwikkeling van resistentie – en resistente ziektekiemen zijn moeilijk te behandelen.
Pasgeborenen met purulente conjunctivitis als gevolg van gonorroe krijgen een enkele toediening van antibiotica als injectie in de spier (intramusculair) of in de ader (intraveneus). Bovendien moeten de ogen en het bindvlies regelmatig worden gespoeld met een zoutoplossing.
Resistentie tegen antibiotica
Om deze reden bevelen deskundigen tegenwoordig al een dubbele therapie voor gonorroe aan, d.w.z. met een combinatie van twee antibiotica. Eén preparaat alleen biedt niet langer voldoende zekerheid op een succesvolle behandeling. Wereldwijd worden steeds meer volledig resistente gonokokkenstammen aangetroffen, vooral in Azië.
Onderzoeken en diagnose
Bij etterende afscheiding uit de urethra of vagina is een onderzoek altijd aan te raden. Het is belangrijk dat alle partners van besmette personen of personen met onduidelijke ontstekingsbuikklachten worden onderzocht op gonorroe of andere SOA’s. Ook bij seksueel actieve mannen met testiculaire of epididymitis is het raadzaam om zich te laten controleren op gonokokkeninfectie.
Om een betrouwbare diagnose te stellen, bereidt het laboratorium ook een ziekteverwekkercultuur voor: hiervoor worden de gonokokken uit het uitstrijkje overgebracht naar een geschikt voedingsmedium. De ziekteverwekkers vermenigvuldigen zich daar en kunnen vervolgens betrouwbaar worden gedetecteerd.
Bij met gonorroe geïnfecteerde personen zonder symptomen (asymptomatisch) zijn testmethoden gebaseerd op laboratoriumpropagatie van het bacteriële genoom (PCR, polymerasekettingreactie) nauwkeuriger dan bacterieculturen. Zelfs als er geen symptomen aanwezig zijn, is infectie van andere mensen mogelijk.
Verloop van de ziekte en prognose
Normaal gesproken is gonorroe te genezen en heeft het een goede prognose: Als gonorroe op tijd wordt behandeld, hoeft u geen late effecten te verwachten.
Zonder behandeling verspreiden de gonorroe-pathogenen zich in zeer zeldzame gevallen via de bloedbaan door het lichaam. Artsen spreken van een verspreide gonokokkeninfectie (DGI). De gevolgen zijn gewrichts- en peesschedeontstekingen, karakteristieke huiduitslag met rode puisten of kleine bloedingen (petechiën), koorts en koude rillingen.
het voorkomen
Tot op heden is er geen specifieke vaccinatie tegen gonorroe beschikbaar. Uit een onderzoek uit 2017 bleek dat vaccinatie tegen meningokokken type B tot op zekere hoogte ook beschermt tegen gonokokkeninfectie. Vermoedelijk is de nauwe verwantschap tussen de ziekteverwekkers hiervoor de reden.
Vrouwen met een verhoogd risico op infectie moeten ook tijdens de zwangerschap op gonokokken worden getest en vóór de geboorte worden behandeld.
