Kort overzicht
- Wat is paraplegie? Gedeeltelijke of volledige doorsnijding van de zenuwen in het ruggenmerg
- Behandeling: Acute therapie, operatie, medicatie, revalidatie
- Ziekteverloop en prognose: Individueel beloop, prognose hangt af van de omvang en locatie van de schade
- Symptomen: Afhankelijk van de omvang en locatie van de schade aan het ruggenmerg: verlamming van benen en armen, evenals van de romp, verlies van controle over de blaas en de darmen, verstoring van de seksuele functie
- Diagnostiek: ongevalsverloop, typische symptomen zoals verlamming van benen (en armen) en gevoelsverlies, beeldvorming (röntgenfoto, CT, MRI), onderzoek van bloed en ruggenmergvocht.
- Preventie: algemene veiligheidsmaatregelen om ongelukken te voorkomen, behandeling van de onderliggende ziekte
Wat is een dwarslaesie?
Definitie
Bij het volledige ruggenmergsyndroom zijn de getroffen personen volledig verlamd tot onder het niveau van het letsel; bij het onvolledige ruggenmergsyndroom blijven de resterende functies behouden.
Wat is het ruggenmerg?
De wervelkolom bestaat uit vier delen:
- Cervicale wervelkolom (HWS): 7 wervels (C1 tot C7)
- Thoracale wervelkolom (BWS): 12 wervels (Th1 tot Th12)
- Lumbale wervelkolom (LWS): 5 wervels (L1 tot L5)
- Sacrale wervelkolom (SWS): heiligbeen (Os sacrum) en stuitbeen (Os coccygi)
Als deze zenuwverbinding in het ruggenmerg verstoord of onderbroken wordt, mislukt de overdracht van deze signalen in beide richtingen. Afhankelijk van de mate van de dwarslaesie treedt verlamming van de benen (en armen) op, evenals functionele stoornissen in verschillende delen van het lichaam – meestal problemen met plassen of ontlasting en seksuele disfunctie.
Wat is verlamd?
Paraplegie leidt tot aanzienlijke mislukkingen van verschillende lichaamsfuncties bij getroffen personen. Afhankelijk van het geval worden de volgende zenuwstelsels aangetast, alleen of in combinatie:
- Motorische zenuwen: noodzakelijk voor de bewuste beweging van armen en benen
- Vegetatieve zenuwen: lediging van darmen en blaas, zweten, cardiovasculaire controle, ademhalingsfunctie, seksualiteit
- Sensorische zenuwen: gevoel van aanraking en pijn
Classificatie volgens de ernst van de dwarslaesie
Volledige dwarslaesie (plegie, verlamming): Bij volledige dwarslaesie zijn de zenuwen op een specifieke locatie volledig doorgesneden. Afhankelijk van de locatie van de schade zijn de armen, benen en romp volledig verlamd en zijn spierkracht en gevoel volledig afwezig. Lichaamsfuncties zoals het legen van de darmen en de blaas en de seksuele functie zijn ernstig verstoord.
Classificatie volgens het niveau van het letsel
Dwarslaesie/paraparese: Als de schade aan het ruggenmerg zich in de thoracale of lumbale wervelkolom bevindt – onder de eerste thoracale wervel – zijn de benen en delen van de romp verlamd. De armen zijn niet aangetast.
Een dwarslaesie heeft aanzienlijke gevolgen voor een flink aantal lichaamsfuncties, maar tast nooit de geestelijke vermogens aan!
Frequentie
Mannen hebben aanzienlijk meer kans op traumatische dwarslaesie dan vrouwen, ongeveer 80 procent, en de gemiddelde leeftijd is 40 jaar.
Is dwarslaesie te genezen?
Er zijn nu goede mogelijkheden om de situatie van getroffen mensen te verbeteren door middel van gerichte therapieën. Het doel van elke behandeling is holistische revalidatie, die de getroffenen in staat moet stellen een zo zelfbepaald mogelijk leven te leiden.
Behandeling in de acute fase
Chirurgie
Bij veel patiënten is een operatie na het ongeval noodzakelijk. Het dient om het ruggenmerg te ontlasten. Dit is bijvoorbeeld het geval bij wervelfracturen of hernia’s. Hierbij probeert de chirurg eventueel aanwezige botsplinters te verwijderen of de wervelkolom te stabiliseren.
Geneesmiddel
Rehabilitatie
Het primaire doel van revalidatie is dat de patiënt na de ziekenhuisopname een grotendeels zelfbepaald leven leidt en complicaties vermijdt. Omdat dwarslaesie veel verschillende gebieden van het leven beïnvloedt, wordt de patiënt meestal ondersteund door een interdisciplinair team van artsen, verpleegkundigen, fysiotherapeuten, ergotherapeuten en psychotherapeuten om stap voor stap de weg terug te vinden in het dagelijks leven.
Elke dwarslaesie krijgt een therapie die individueel is aangepast aan zijn of haar behoeften. Praat openlijk met uw arts of therapeut over uw ideeën en angsten!
Bij revalidatie leren getroffen personen geleidelijk aan leven met hun handicap. Rehabilitatie omvat de volgende maatregelen:
- Fysiotherapie en rolstoeltraining
- Bij ergotherapie leren patiënten nieuwe bewegingspatronen aan met als doel alledaagse activiteiten, zoals aankleden of maaltijden bereiden, weer zelfstandig uit te voeren.
- Psychotherapie leert strategieën om beter met de nieuwe situatie om te gaan.
- Logopedische oefeningen helpen bij spraak- en slikstoornissen. Als het middenrif verlamd is, leren de getroffenen technieken waarmee ze overdag meerdere uren zelfstandig kunnen ademen.
Effecten op het leven
Ziekteprogressie
Als de zenuwen volledig worden doorgesneden, raken de ledematen (benen, armen) verlamd, wat niet kan worden genezen. Afhankelijk of het letsel zich boven of onder de eerste borstwervel bevindt, spreken artsen van tetraplegie/tetraparese (verlamming van alle vier de ledematen inclusief de romp) of paraplegie (verlamming van zowel de benen als delen van de romp).
Als de verlamming werd veroorzaakt door niet-traumatische oorzaken, kan het mogelijk zijn om deze te corrigeren. Dit is bijvoorbeeld het geval bij ontstekingen van het ruggenmerg. Als de zenuwen nog intact zijn, kunnen ze de taken van de verloren zenuwen overnemen. In dit geval spreken artsen van “compensatie”.
Prognose
Symptomen
De symptomen die optreden, zijn afhankelijk van de omvang en het type dwarslaesie. Er zijn verschillende zenuwbanen in het ruggenmerg: sensorische zenuwen voor sensaties zoals hitte, kou, aanraking of pijn, en motorische zenuwen die beweging controleren. Afhankelijk van welke route wordt beïnvloed, verschillen de symptomen ook.
Symptomen in de acute fase (spinale shock)
In de fase van spinale shock hebben patiënten daarom intensieve medische zorg nodig om vitale lichaamsfuncties in stand te houden. Pas nadat de schok is bezworen, kan de werkelijke omvang van de blijvende schade worden ingeschat.
Kenmerken van spinale shock:
- Volledige slappe verlamming van spieren onder het niveau van het letsel.
- Geen gevoel van aanraking of pijn onder het niveau van het letsel
- Afwezigheid van reflexen onder het niveau van het letsel
- Darmobstructie als gevolg van verlamde darmspieren
- Ademhalingsfalen als gevolg van diafragmatische verlamming met schade boven de vierde halswervels
- Zwakte van de bloedsomloop
- Lage lichaamstemperatuur
- Nieraandoeningen
Symptomen van volledige dwarslaesie
Symptomen van onvolledige dwarslaesie
Darm- en blaasledigingsstoornis
Bijna alle mensen met een dwarslaesie ontwikkelen stoornissen in de lediging van de darmen en de blaas. Darmledigingsstoornissen zijn:
- Constipatie
- Diarree
- Darmobstructie
- Omdat ook de sluitspier in het rectum wordt aangetast, hebben getroffen personen weinig of geen controle over de stoelgang.
Blaasledigingsstoornissen:
- Getroffen personen verliezen ongecontroleerd urine.
Seksuele functiestoornis
Wat zijn de mogelijke complicaties van paraplegie?
De spierverlamming of sensorische stoornissen hebben gevolgen op de lange termijn die de levens van veel mensen met een dwarslaesie beïnvloeden.
- Urinewegen: aandrangsincontinentie, terugkerende blaasinfecties, nierdisfunctie
- Maagdarmkanaal: constipatie, diarree, fecale incontinentie, darmobstructie.
- Vaartuigen: het risico op vasculaire occlusie (vooral diepe veneuze trombose) is verhoogd
- Chronische pijn (neuropathische pijn) manifesteert zich als een constant brandend, tintelend of opwindend gevoel.
- Vermindering van de seksuele functie: verminderde smering van de vagina, beperkte erectiele functie bij mannen.
- Zweren in drukbelaste gebieden (decubitus), zoals het zitbeen, het heiligbeen en het stuitbeen, het dijbeen (trochanter major) of de hielen
- Botverlies (osteoporose) in het verlamde deel van het lichaam
- Verstoring van de ademhaling met congestie van secreties, longontsteking of instorting van de longen bij verwonding boven de vierde borstwervel (verlamming van het middenrif)
Wat zijn de oorzaken van dwarslaesie?
Ongevallen
In ongeveer de helft van de gevallen is trauma de oorzaak van dwarslaesie. In dit geval wordt het ruggenmerg beschadigd door directe, soms enorme kracht. Voorbeelden hiervan zijn verkeersongevallen, valpartijen, sportblessures of zwemongevallen.
Niet-traumatische schade
- Multiple sclerose
- hernia
- Wervellichaamfractuur (wervelfractuur)
- Ruggenmerginfarct (spinale ischemie)
- Ruggenmergontsteking veroorzaakt door bepaalde virussen of bacteriën (infectieuze myelitis), in sommige gevallen auto-immuungerelateerde ontstekingen
- Tumoren in het ruggenmerg, meestal metastasen van prostaat- of borstkanker
- Als gevolg van bestralingstherapie (stralingsmyelopathie)
- In zeer zeldzame gevallen treedt paraplegie op als gevolg van het verwijderen van hersenvocht (lumbaalpunctie) of spinale anesthesie (anesthesie bij ingrepen aan de onderste helft van het lichaam, zoals een keizersnede of een heupvervangende operatie).
Wat doet de dokter?
Medische geschiedenis
Bij dwarslaesie door een val of ongeval geeft de beschrijving van het gebeurde de arts de eerste aanwijzingen voor een mogelijke dwarslaesie.
Klinisch neurologisch onderzoek
De arts test of de patiënt kan bewegen of prikkels kan voelen, bijvoorbeeld met een naald. Hij controleert ook de reflexen en de ademhalings-, blaas-, darm- en hartfunctie.
Beeldvormingsprocedures
Onderzoek van bloed en hersenvocht
Onderzoek van het bloed en de vloeistof rondom het beenmerg (hersenvocht) geeft informatie over een mogelijke infectie met bacteriën of virussen.
Beslissing over verdere procedure
Op basis van dit vooronderzoek beslist de arts welke verdere stappen nodig zijn. Een definitieve diagnose over de werkelijke omvang van de verlamming is pas mogelijk als de spinale shock is verdwenen.
het voorkomen
Ongeveer de helft van alle dwarslaesies is het gevolg van een ongeluk of een val. Het gaat hierbij vooral om verkeersongevallen, recreatieve ongevallen en arbeidsongevallen.
Tips om blessures te voorkomen:
- Spring niet met uw hoofd in onbekende wateren.
- Neem veiligheidsmaatregelen op de werkplek (vooral bij het werken op hoogte, zoals bij een dakdekker).
- Rijd voorzichtig met een auto of motor.
- Bevestig ladders, stapel geen meubels op elkaar ter vervanging van ladders.
Als de dwarslaesie het gevolg is van een andere ziekte, is preventie slechts in beperkte mate mogelijk – bij aangeboren ziekten helemaal niet.