Wat is een kaliumtekort?
Artsen spreken van een kaliumtekort (hypokaliëmie) wanneer het niveau van dit belangrijke mineraal in het bloedserum onder het normale bereik daalt (onder 3.8 mmol/l bij volwassenen). Een serumkaliumspiegel van meer dan 5.2 mmol/l (volwassenen) wordt daarentegen een overmaat aan kalium genoemd (hyperkaliëmie). De regulatie van de kaliumuitscheiding wordt gereguleerd door het hormoon aldosteron, dat ervoor zorgt dat kalium in de urine vrijkomt.
Wanneer treedt een kaliumtekort op?
De oorzaken van een kaliumtekort zijn zeer divers, omdat het een cruciale rol speelt in het functioneren van alle cellen en daarom overal voorkomt.
Verlies van kalium via de nieren
Als het lichaam meer aldosteron of cortisol afgeeft dan nodig is, wordt er met behulp van de nieren meer kalium via de urine uitgescheiden. Dit staat bekend als hyperaldosteronisme (Conn-syndroom) of hypercortisolisme.
Bepaalde medicijnen kunnen een soortgelijk effect hebben op de kaliumuitscheiding via de nieren. Deze omvatten diuretica, glucocorticoïden en antibiotica. Bovendien kan nierfalen ook leiden tot kaliumverlies.
Verlies van kalium via het maag-darmkanaal
Verminderde kaliuminname
Hoewel kalium in een grote verscheidenheid aan voedingsmiddelen wordt aangetroffen, kan ondervoeding leiden tot een kaliumtekort.
Herverdeling van kalium
Kalium wordt zowel in de cellen als in de vloeistof buiten de cellen aangetroffen. Als de pH-waarde van het lichaam sterk stijgt (alkalose), reageert het lichaam met een uitwisseling van ionen (geladen deeltjes) en brengt meer kalium in de cellen. Dit resulteert in een kaliumtekort in het serum.
Hetzelfde fenomeen doet zich voor bij insulinetherapie. Insuline stimuleert de uitwisseling van intracellulair natrium voor kalium en vermindert de hoeveelheid extracellulair kalium.
Wat zijn de symptomen van kaliumgebrek?
Omdat kalium in belangrijke mate betrokken is bij de celexcitatie en signaaloverdracht, leidt een tekort aan kalium bijvoorbeeld tot hartritmestoornissen, spierzwakte (parese) en verminderde reflexen. Constipatie en verhoogde urine-uitscheiding (polyurie) kunnen zich ook ontwikkelen. De getroffenen klagen ook vaak over vermoeidheid. Symptomen van kaliumgebrek moeten altijd serieus worden genomen.
Wat zijn de gevolgen van een kaliumtekort?
Ten tweede kan een kaliumtekort ervoor zorgen dat de hartcellen langzamer herstellen van een samentrekking. Omdat de hersteltijd van cel tot cel varieert, verliezen ze hun ritme, wat uiteindelijk leidt tot gevaarlijke hartritmestoornissen.
Verschillende tekenen op het ECG, zoals extrasystolen of een afvlakking van de T-golf, duiden op een kaliumtekort.
Hoe kan een kaliumtekort worden gecompenseerd?
Acute hypokaliëmie is een noodgeval vanwege de mogelijke gevolgen. De patiënt moet onmiddellijk intraveneus kaliumchloride toegediend krijgen en zijn toestand moet nauwlettend gevolgd worden. Als medicatie verantwoordelijk is voor het kaliumtekort, moet deze zo snel mogelijk worden stopgezet.
Bij een chronisch tekort kunnen kaliumsupplementen worden ingezet om het kaliumtekort te corrigeren. Een kaliumrijk dieet met groenten en peulvruchten, aardappelproducten, vruchtensappen en noten is veel eenvoudiger en duurzamer.
