Wat is hepatitis B?
Hepatitis B is wereldwijd een van de meest voorkomende leverontstekingen veroorzaakt door virussen (virale hepatitis). De meeste getroffenen raken tijdens geslachtsgemeenschap besmet met de hepatitis B-pathogenen. De infectie is acuut of chronisch.
Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) waren in 296 wereldwijd ongeveer 2019 miljoen mensen chronisch besmet met het hepatitis B-virus, waaronder ongeveer 14 miljoen in Europa. De ziekte komt het meest voor in Afrika bezuiden de Sahara en Oost-Azië, maar ook in de zuidelijke regio’s van Oost- en Centraal-Europa. Jaarlijks raken ongeveer 1.5 miljoen mensen opnieuw besmet met het hepatitis B-virus, en wereldwijd sterven jaarlijks 780,000 mensen aan de ziekte en de gevolgen daarvan, zoals levercirrose en leverkanker.
Verplichte melding
Hepatitis B is aangifteplichtig. Dit betekent dat de behandelend arts alle vermoedelijke en bevestigde gevallen moet melden aan de verantwoordelijke gezondheidsautoriteit. Dit geldt ook voor sterfgevallen als gevolg van hepatitis B. Het bureau stuurt de gegevens door naar het Robert Koch Instituut, waar ze statistisch worden geregistreerd. Er bestaat echter geen verplichting om besmette personen te isoleren.
Wat zijn de symptomen van hepatitis B?
Ongeveer een derde van alle besmette volwassenen vertoont geen symptomen. Bij nog eens een derde treden symptomen op als vermoeidheid, gebrek aan eetlust, misselijkheid en spier- en gewrichtspijn, maar geen geelzucht. Ten slotte is in het laatste derde deel ook geelzucht aanwezig (naast de andere symptomen).
Incubatietijd van hepatitis B
Artsen noemen de tijd tussen infectie en het verschijnen van de eerste symptomen de incubatietijd. Voor hepatitis B is dit 45 tot 180 dagen. Gemiddeld duurt het 60 tot 120 dagen (dus twee tot vier maanden) voordat de ziekte uitbreekt.
Acute hepatitis B: symptomen
Acute hepatitis B begint met niet-specifieke symptomen zoals verlies van eetlust, afkeer van bepaald voedsel, misselijkheid en braken, spier- en gewrichtspijn en lichte koorts.
Na ongeveer drie tot tien dagen treedt in sommige gevallen geelzucht (icterus) op: de huid, slijmvliezen en het wit van de ogen (sclera) worden geelachtig. Dit wordt vaak gezien bij jonge kinderen en mensen met een zwak immuunsysteem. Bovendien verkleurt de ontlasting vaak, terwijl de urine donker wordt.
Chronische hepatitis B: symptomen
- Vermoeidheid
- Gewrichts- en spierpijn
- Verlies van eetlust
- Gewichtsverlies
- Af en toe een drukgevoel onder de rechter ribbenkast
Bij ongeveer één procent van de getroffenen ontwikkelt de chronische ontsteking zich tot leverkanker of een gekrompen lever (levercirrose). Het risico op leverkanker bij mensen met hepatitis is zelfs ongeveer 100 keer hoger dan bij de rest van de bevolking. De ontwikkeling van levercirrose wordt bevorderd door alcoholmisbruik en een bijkomende hepatitis C-infectie.
Bijkomende infectie met hepatitis D
Mensen met hepatitis B kunnen ook besmet zijn met het hepatitis D-virus. Een dergelijke infectie is alleen mogelijk in de aanwezigheid van hepatitis B-virussen, omdat het hepatitis D-virus alleen niet in menselijke cellen kan repliceren.
Als zo’n superinfectie optreedt, is de leverziekte ernstiger dan bij alleen een hepatitis B-infectie. Bovendien verhoogt de extra infectie met het virus type D het risico op levercirrose nog verder. Ook het aantal chronische gevallen stijgt flink, van zo’n tien procent naar ruim 90 procent. Ook leverkanker heeft de voorkeur: bij een gecombineerde infectie met hepatitis B en D ontstaat de kwaadaardige tumor eerder dan bij alleen een hepatitis B-infectie.
Hoe wordt hepatitis B overgedragen?
De ziekte wordt vaak doorgegeven via geïnfecteerd bloed. Mensen die in het dagelijks leven met bloed, naalden of andere scherpe voorwerpen omgaan, lopen daarom een bijzonder risico op een hepatitis B-infectie. Deze omvatten
- Medische staf
- Dialysepatiënten
- Drugsverslaafden, vooral door het delen en meervoudig gebruik van spuiten en andere apparatuur
- Mensen die ingeblikt bloed of bloedplasma ontvangen (bloedproducten worden nu strikt gecontroleerd vóór toediening)
- Mensen die onder onhygiënische omstandigheden gaatjes in de oren, tatoeages of piercings krijgen
Hepatitis B kan ook tijdens de zwangerschap, de bevalling en het geven van borstvoeding van moeder op kind worden overgedragen. Als bekend is dat een moeder besmet is met hepatitis B, wordt het kind daarom binnen 12 uur na de geboorte actief en passief gevaccineerd. Daarnaast is antivirale therapie onder bepaalde omstandigheden raadzaam voor de aanstaande moeder tijdens de zwangerschap, bijvoorbeeld als de virale last hoog is en de ziekte actief is.
Onderzoeken en diagnose
Hepatitis B wordt meestal serologisch gediagnosticeerd met behulp van een bloedmonster. Er wordt een laboratoriumtest uitgevoerd om vast te stellen of er aanwijzingen zijn voor hepatitis B-virussen:
- Virusantigenen: Dit zijn specifieke componenten van de eiwitenvelop van virussen (HBs-Ag, HBc-Ag en HBe-Ag). Net als het virale DNA maken ze directe detectie van de ziekteverwekker mogelijk.
- Specifieke antilichamen: Bij een hepatitis B-infectie vormt het immuunsysteem specifieke antilichamen tegen de ziekteverwekker (zoals anti-HBc). Hun aanwezigheid is een indirecte detectie van pathogenen.
Door de aanwezigheid of afwezigheid van antigenen en antilichamen kan de arts waardevolle conclusies trekken:
Er is sprake van een actuele hepatitis B-infectie als het genetische materiaal van het virus, het virale antigeen HBs-Ag en het antilichaamtype anti-HBc in het bloed van de getroffen persoon kunnen worden aangetoond. In dit geval ontbreekt het anti-HBs-antilichaamtype echter. Er bestaat een risico op infectie voor andere mensen.
Als hepatitis B genezen is, circuleren anti-HBc-antistoffen (en meestal ook anti-HBs) in het bloed. Het virale antigeen HBs-Ag is daarentegen niet detecteerbaar.
Als er alleen anti-HBs-antistoffen in het bloed worden aangetroffen, maar geen andere antistoffen of hepatitis B-virusantigenen, betekent dit dat de betrokkene effectief beschermd is tegen de hepatitis B-vaccinatie.
Verdere tests
Als hepatitis B wordt vermoed, worden ook andere parameters bepaald in het bloedmonster van de getroffen persoon. Verhoogde leverwaarden (zoals GPT, GOT, gamma-GT) duiden op leverschade.
De arts gebruikt een echografisch onderzoek om de structuur en grootte van de lever te beoordelen. Bij chronische hepatitis kan hij ook een weefselmonster uit de lever nemen (leverbiopsie) om de omvang van de weefselschade vast te stellen.
Behandeling
Bij een acute infectie is doorgaans geen specifieke hepatitis B-therapie nodig; de ziekte geneest vrijwel altijd vanzelf. Indien nodig zal de arts echter de symptomen behandelen. Getroffen mensen met ernstige gevallen zijn een speciaal geval. In deze gevallen kan een medicamenteuze behandeling raadzaam zijn.
In ieder geval moeten de getroffenen het lichamelijk rustig aan doen, indien nodig zelfs in bed rusten, en een koolhydraatrijk en vetarm dieet volgen. Het is ook heel belangrijk om alcohol te vermijden; het ontgiften ervan zou de zieke lever extra belasten. Om dezelfde reden is het belangrijk om geen medicijnen te gebruiken die schadelijk zijn voor de lever, zoals pijnstillers en vrouwelijke geslachtshormonen (de pil).
- Nucleoside- en nucleotide-analogen: deze remmen de replicatie van hepatitisvirussen en zijn meestal verkrijgbaar in de vorm van tabletten.
- Interferon-α en gepegyleerd interferon α (PEG-interferon α): Ze hebben ook een antivirale werking en stimuleren ook het immuunsysteem. Ze worden toegediend via injectie.
Het doel van medicamenteuze behandeling is om de hoeveelheid virus in het bloed zoveel mogelijk te verminderen. Hierdoor wordt de kans op levercirrose en leverkanker als gevolg van chronische hepatitis B kleiner. Chronische hepatitis B kan echter meestal niet met medicijnen worden genezen. Als de chronische leverontsteking tot ernstige levercirrose heeft geleid, is de laatste behandelingsoptie een levertransplantatie.
Bij sommige mensen met chronische hepatitis B vermenigvuldigen de virussen zich slechts licht, zijn de leverwaarden vaak normaal en is de lever (nog) slechts licht beschadigd. In dit geval blijft de behandeling vaak beperkt tot regelmatige controles.
Verloop en prognose
Bij ongeveer negen op de tien volwassenen met acute hepatitis B geneest de leverontsteking binnen enkele weken spontaan en zonder gevolgen en leidt tot levenslange immuniteit. Slechts zelden, bij maximaal één procent van de getroffenen, wordt hepatitis B zeer ernstig en ernstig, soms zelfs fataal (fulminant beloop).
Bij kinderen verloopt hepatitis B vrijwel altijd (ongeveer 90 procent) chronisch.
het voorkomen
De meest effectieve maatregel om hepatitis te voorkomen is in de eerste plaats een hepatitisvaccinatie. Het actieve hepatitis B-vaccin stimuleert het immuunsysteem om specifieke antilichamen tegen de ziekteverwekker te produceren. Het is verkrijgbaar als enkelvoudig vaccin of als onderdeel van combinatievaccins (bijvoorbeeld samen met het hepatitis A-vaccin). Ontdek hier wie zich moet laten vaccineren tegen hepatitis A, hoeveel boostervaccinaties er nodig zijn en met welke tussenpozen, en wie de vaccinaties betaalt.
Alles wat u moet weten over vaccinatie tegen hepatitis B leest u in het artikel Hepatitisvaccinatie.
Verdere beschermende maatregelen
Om hepatitis B te voorkomen, moet u ook tijdens geslachtsgemeenschap altijd een condoom gebruiken. Dit is vooral belangrijk als uw seksuele partner vaak verandert.
Bovendien mogen gezonde mensen en mensen die besmet zijn met hepatitis B geen tandenborstel, nagelschaartje of scheermesje delen.
