Kort overzicht
- Symptomen: Afhankelijk van het type buikvliesontsteking, buikpijn, harde gespannen buikwand, opgezette buik, eventueel koorts, in sommige gevallen slechts enkele klachten.
- Beloop en prognose: Ernstige tot levensbedreigende ziekte, beloop hangt af van de oorzaak, de gezondheidstoestand van de patiënt en tijdige behandeling, meestal fataal zonder behandeling
- Oorzaken en risicofactoren: Bacteriële infectie van de buikholte bij primaire peritonitis, vaak gepaard gaand met leverziekte (bijv. cirrose) of nierdisfunctie, bij secundaire peritonitis veroorzaakt door ziekte van andere buikorganen, bijv. cholecystitis, diverticulitis of appendicitis
- Behandeling: Afhankelijk van de oorzaak van peritonitis, antibiotica, in geval van secundaire peritonitis therapie van de oorzaken (bijv. operatie bij appendicitis).
- Preventie: Mensen met een ernstige leverziekte (bijv. cirrose) en/of ascites, evenals degenen die al primaire peritonitis hebben gehad, krijgen profylactische antibiotica; anders worden er geen algemene preventieve maatregelen genomen.
Wat zijn de symptomen?
De symptomen van buikvliesontsteking zijn onder meer afhankelijk van het type buikvliesontsteking.
Primaire peritonitis: symptomen
Secundaire peritonitis: symptomen
Als acute peritonitis ontstaat als gevolg van een andere ontsteking in de buik, is hevige buikpijn een veel voorkomend symptoom van peritonitis. Als de arts de buik palpeert, merkt hij of zij meestal dat de patiënt de buikspieren reflexmatig aanspant en dat de buikwand vaak zo hard als een plank aanvoelt. Patiënten voelen zich beroerd, hebben koorts en liggen vaak met opgetrokken benen in bed.
Afhankelijk van waar de oorspronkelijke focus van de ontsteking zich bevindt, worden de symptomen aanvankelijk lokaal gevonden en verspreiden ze zich later diffuus over de buik. Ziekteverwekkers zoals chlamydia of gonokokken veroorzaken soms peritonitis bij vrouwen, waardoor symptomen zoals pijn in de onderbuik ontstaan. In dit geval beperkt de ontsteking zich tot de bekkenholte. Artsen spreken dan van pelveoperitonitis.
Symptomen van peritonitis bij peritoneale dialyse (CAPD)
Peritonitis: beloop en prognose
Het beloop van peritonitis hangt af van het type peritonitis en andere gezondheidsfactoren van de patiënt. In veel gevallen geneest spontane bacteriële peritonitis met de juiste en vooral snelle antibioticatherapie. Personen die eerder primaire peritonitis hebben gehad, lopen een groter risico op terugkeer van peritonitis. Daarom raden artsen gewoonlijk preventieve antibioticatherapie aan na de ziekte.
Het beloop van primaire peritonitis hangt af van verschillende risicofactoren, waaronder:
- Gevorderde leeftijd van de patiënt
- Behoefte aan intensieve zorgbehandeling
- In het ziekenhuis opgelopen spontane bacteriële peritonitis
- Levercirrose van hoge ernst
- Hoog nierniveau (creatinine)
- Hoog gehalte van het bloedafbraakproduct bilirubine (geel galpigment)
- Gebrek aan regressie van de infectie
- Bacteriën die in het bloed worden gespoeld (bacteriëmie)
Kortom, de prognose van een patiënt met leverschade en ascites is slechter wanneer spontane bacteriële peritonitis optreedt. De reden is waarschijnlijk dat het lichaam al verzwakt is door de bestaande ziekte. Het ziekenhuissterftecijfer ligt dan tussen de tien en 50 procent wanneer peritonitis voor het eerst optreedt.
De prognose van secundaire peritonitis hangt grotendeels af van de onderliggende ziekte en de succesvolle behandeling ervan.
Oorzaken en risicofactoren
Bij het overwegen van de oorzaken van peritonitis is het belangrijk om twee factoren in overweging te nemen: ten eerste de triggers van de ontstekingsgebeurtenis in het peritoneum, en ten tweede de onderliggende reeds bestaande aandoeningen.
De veroorzaker van peritonitis
Risicofactor ontsteking in de buik
Acute appendicitis is een van de meest voorkomende oorzaken van peritonitis in de onderbuik. Vrijgekomen ziektekiemen vallen het buikvlies aan en veroorzaken ontstekingsreacties.
Soms raken kleine uitsteeksels van de darmwand, de zogenaamde diverticula (diverticulitis), ontstoken en veroorzaken in de loop van de tijd peritonitis.
In de bovenbuik neemt het risico op peritonitis toe bij een ontstoken galblaas (cholecystitis). Hetzelfde geldt voor ontstekingen van de maag (bijvoorbeeld als er een maagzweer is doorgebroken) of de alvleesklier. De ziekteverwekkers worden via het bloed of het lymfestelsel naar het buikvlies overgedragen.
Peritonitis bij vrouwen komt soms voor als gevolg van een infectie met chlamydia of gonokokken (de veroorzaker van gonorroe). De ontsteking tast dan echter het peritoneum van de bekkenholte aan. Artsen noemen dit ook wel pelveoperitonitis.
Levensbedreigende omstandigheden worden bereikt wanneer er een zogenaamde perforatie in de buikorganen optreedt. Deze complicatie treedt bijvoorbeeld op als gevolg van blindedarmontsteking of galblaasontsteking, maar ook als gevolg van traumatische gebeurtenissen zoals een operatie of uitwendig letsel. Een zweer (ulcus) van de darmwand scheurt soms ook; Als gevolg hiervan bestaat de natuurlijke barrière door de darmwand niet meer. Als gevolg hiervan worden massa's pathogene darmbacteriën naar de buikholte gespoeld. Deze veroorzaken vervolgens diffuse peritonitis.
Als de maag, alvleesklier of galblaas lekt zonder dat er een ontsteking voorafgaat, leidt dit in sommige gevallen toch tot buikvliesontsteking. Dit komt doordat maagsap, gal en pancreasafscheidingen het peritoneum aanvallen, waardoor zogenaamde chemische peritonitis ontstaat.
Risicofactor leverziekte met ascites
Risicofactor stoornissen in de bloedsomloop
Buikvaten kunnen verstopt raken door een bloedstolsel of kunnen niet meer passeren na een operatie in het gebied. Het aangetaste orgaan wordt niet meer goed van bloed voorzien en raakt ontstoken. Als de bloedsomloopstoornis een deel van de darm treft, wordt de inhoud ervan niet meer goed getransporteerd. Bovendien sterft de darmwand af en wordt deze doorlaatbaar. De medische professie noemt dit functionele darmobstructie (paralytische ileus). Als gevolg hiervan vermenigvuldigen bacteriën zich op deze plek en produceren ze gifstoffen. Dit ontsteekt uiteindelijk het peritoneum en resulteert soms in levensbedreigende transit-peritonitis.
Zeldzame oorzaak: kanker
Wat helpt tegen buikvliesontsteking?
De behandeling van peritonitis hangt voornamelijk af van de trigger.
Behandeling van primaire peritonitis
Spontane bacteriële peritonitis wordt behandeld met antibiotica. Als het een ongecompliceerde primaire peritonitis betreft, gebruiken artsen antibiotica uit de groep werkzame stoffen die bekend staat als groep 3a-cefalosporines. Ongecompliceerd betekent in dit geval dat de getroffen persoon geen shock, darmobstructie, bloeding uit het maagdarmkanaal of andere complicaties heeft. In ernstige gevallen dient de arts het antibioticum via een veneus infuus rechtstreeks in de bloedbaan van de patiënt toe. Hierdoor kan het antibioticum sneller werken.
Bij patiënten die bijkomende complicaties hebben of allergisch zijn voor de bovengenoemde groep werkzame stoffen, kunnen antibiotica uit de carbapenemgroep worden overwogen.
Behandeling van secundaire peritonitis.
Secundaire peritonitis gaat meestal gepaard met een slechte, soms levensbedreigende algemene toestand van de patiënt. In dit geval daalt de bloeddruk en neemt de hartslag toe – tekenen van een shock in de bloedsomloop. De eerste stap is daarom het stabiliseren van de bloedsomloop. Intensieve medische monitoring en verzorging van de patiënt is vrijwel altijd noodzakelijk.
Als de chirurgen delen van de darm moeten verwijderen, kunnen ze een kunstmatige anus inbrengen. Dit wordt na volledige genezing opnieuw gepositioneerd. In de meeste gevallen wordt ook de buikholte leeggemaakt om eventueel abnormaal en verhoogd vocht te verwijderen.
De peritonitis zelf wordt behandeld met bepaalde antibiotica (zoals cefalosporines van de derde generatie). De patiënt blijft opgenomen in het ziekenhuis. Hierdoor kan het succes van de therapie worden gevolgd en kunnen de vitale lichaamsfuncties van de patiënt worden bewaakt.
Als secundaire peritonitis zich ontwikkelt zonder orgaanschade, is een operatie niet nodig. In de regel is dan een medische behandeling met antibiotica voldoende.
Wat is peritonitis?
Peritonitis is verdeeld in een primaire en een secundaire vorm. De primaire vorm ontstaat spontaan door bacteriën en wordt daarom ook wel spontane bacteriële peritonitis genoemd. De secundaire vorm van peritonitis is daarentegen afkomstig van andere ontstekingsziekten in de buikholte. Als de ontsteking beperkt is tot een specifiek gebied, wordt er gesproken van lokale peritonitis. Als het de gehele buikholte aantast, is er sprake van diffuse peritonitis.
Pseudoperitonitis
CAPD-peritonitis
Als de nieren van een patiënt nauwelijks of helemaal niet meer werken, is meestal bloedwassen (dialyse) nodig. Het neemt de taak van de nieren over om afvalproducten van de stofwisseling uit het bloed te verwijderen. Een bijzondere vorm van dialyse wordt continue ambulante peritoneale dialyse (CAPD) genoemd, waarbij het lichaam via de buikholte wordt ontgift. Onder bepaalde omstandigheden kan het buikvlies ontstoken raken, wat resulteert in CAPD-peritonitis. Dit is een gevreesde complicatie en de meest voorkomende reden voor het staken van peritoneale dialyse.
Incidentie van peritonitis
Primaire peritonitis komt vaak voor, vooral bij leverziekten geassocieerd met ascites.
Diagnose en onderzoek
De diagnose van mogelijke peritonitis vereist meestal urgentie. Vooral een etterende secundaire peritonitis wordt snel een levensbedreigende noodsituatie die snel moet worden behandeld.
Zoals bij elke ziekte vraagt de arts de patiënt eerst naar de symptomen die optreden. De patiënt moet de arts ook informeren over eerdere operaties. Hetzelfde geldt voor bestaande ziekten, bijvoorbeeld pathologische leververanderingen en chronische inflammatoire darmziekten zoals de ziekte van Crohn. Ze geven de voorkeur aan peritonitis. Maar ook infecties en ziekten uit het verleden spelen een rol, bijvoorbeeld pancreatitis of gastritis.
Om de exacte oorzaak van peritonitis te achterhalen, zal de arts snel enkele tests uitvoeren (laten uitvoeren):
Bloed Test
Tijdens een uitgebreid bloedonderzoek controleert de arts waarden waarvan de veranderingen wijzen op de ziekte van een bepaald orgaan (zoals lever- of nierwaarden). Bovendien kunnen de ontstekingsparameters verhoogd zijn. Bepaling van de bloedsuikerspiegel is nuttig om mogelijke pseudoperitonitis te overwegen.
Echografisch onderzoek
Een echografie geeft informatie, vooral bij blindedarmontsteking (vergroot, gebrek aan stoelgang, lijkt op een doelwit). Bovendien kan vrij vocht (ascites) of vrije lucht in de buik worden gedetecteerd. Dit is hoe de arts de oorzaak van peritonitis verkleint.
Röntgenonderzoek met contrastmiddel
Buikpunctie (ascitespunctie).
Dit is het belangrijkste onderzoek om primaire peritonitis te diagnosticeren. De arts neemt met een holle naald een monster van het buikvocht af, dat hij in de buikwand steekt. Enerzijds wordt de verkregen vloeistof direct onderzocht in het laboratorium (bijvoorbeeld om bepaalde bloedcellen te tellen), anderzijds worden zogenaamde kweken aangemaakt, waarmee wordt bepaald om welk type bacterie het gaat. peritonitis.
Computertomografie (CT)
In sommige gevallen kan CT worden gebruikt om ophopingen van pus in de buikholte te vinden. Het maakt ook een nauwkeurigere visualisatie van een mogelijke perforatieplaats mogelijk.
Onderzoek van de dialysevloeistof
Als de patiënt peritonitis ontwikkelt als gevolg van peritoneale dialyse, is het verschijnen van de dialysevloeistof indicatief. In bijna alle gevallen is het troebel en zijn er witte bloedcellen in te vinden.
